استفاده از مزایای اتحادیه‌های اقتصادی و تجاری، یکی از راهکارهایی است که طی سال‌های گذشته، تمامی کشورها و دولت‌ها طی دهه‌های گذشته توجه مناسبی به آن داشته‌اند. ایران نیز طی سال‌های گذشته نگاه خود را بر ورود و حضور بر اتحادیه‌های اقتصادی منطقه منعطف کرده است. پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای و به‌امضا رسیدن موافقتنامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اوراسیا نشان‌دهنده تلاش‌های انجام‌شده در راستای افزایش حضور ایران در مجامع اقتصادی مختلف در منطقه است. باید تاکید کرد یکی از مشکلات اصلی توسعه ایران طی سال‌های اخیر، حضور نداشتن در کمپ‌های اقتصادی مهم دنیا است، هرچند در این مدت ایران تلاش کرده است در اتحادیه‌های اقتصادی منطقه حضور داشته باشد، اما همچنان در اتحادیه‌های مهم اقتصادی وارد نشده‌ایم. به‌عنوان مثال، عدم‌عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی (wto) و اتحادیه مراکز تجارت جهانی (wtc) مهم‌ترین ضعف ایران برای توسعه روابط تجاری خود با سایر کشورها است. سازمان تجارت جهانی یک سازمان بین‌المللی است که قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختلافات بین اعضا را حل‌وفصل می‌کند. افغانستان  در جای جدیدترین عضو این سازمان عنوان شده، اما ایران هنوز نتوانسته به عضویت سازمان تجارت جهانی درآید. این یک ضعف و نقص جدی برای تجارت ایران تلقی می‌شود و نمی‌توان منکر معایب محدود بودن روابط تجاری ایران در جهان شد. نبود ایران در اتحادیه‌های مهم تجاری بین‌المللی سبب شده است تا شانس‌های مهم تجاری و اقتصادی را از دست دهیم و این فقدان، آسیب کمی نیست. حضور در سازمان تجارت جهانی، بستر توسعه فعالیت‌های بازرگانی را برای کشورها فراهم می‌کند که در جهان امروز، مسئله کم‌اهمیتی نیست. ایران طی سال‌های گذشته بارها برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی درخواست داده اما تا به حال تلاش‌ها بی‌ثمر بوده، بنابراین فرصت ایجاد ارتباطات تجاری با کمترین محدودیت و بیشترین منفعت، هنوز برای ایران میسر نشده است.

کارشناسان اقتصادی معتقدند با افزایش روابط بین‌المللی، در فعالیت تمامی حلقه‌های زنجیره اقتصادی بهبود نسبی حاصل خواهد شد. در گام نخست، واحدهای تولیدی با شرایط مطلوب‌تری فعالیت خواهند کرد، چرا که تجهیزات و ماشین‌آلات تخصصی و به‌روز جهانی وارد کشور می‌شوند و سطح کیفی محصولات بالا خواهد رفت. همچنین از سویی دیگر، سرمایه‌های مناسبی وارد کشور می‌شود و منابع مالی سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند نیروی محرکه مهمی برای چرخه تولید باشد. بنابراین، کالاهای تولیدشده از نظر نرخ و کیفیت رقابت‌پذیرتر خواهند بود و می‌توانند با سایر محصولات مشابه در بازارهای جهانی رقابت کنند، چرا که یکی از اصول اساسی توسعه تجارت غیرنفتی، وجود کالای رقابت‌پذیر است. تا زمانی که کالایی مناسب برای ارائه نداشته باشیم، صادرات رشد نخواهد کرد. علاوه‌ بر آن، ورود تجهیزات و فناوری به‌روز، به تکمیل چرخه ارزش‌افزوده نیز کمک خواهد کرد. در این صورت، زنجیره کالای صادراتی بهبود می‌یابد و می‌توانیم محصولاتی با ارزش بالاتر صادر کنیم، بنابراین وجود رابطه موثر و مناسب با کشورهای جهان، تمامی فعالیت‌های اقتصادی داخلی و خارجی کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و تاکید کارشناسان برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و کاهش موانع دیپلماتیک با سایر کشورها، به این منظور است.

همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، عضویت در اتحادیه‌های اقتصادی برای بهبود و تسهیل فرآیند تجارت امری لازم و ضروری برای اقتصاد تمامی کشورها است. بنابراین، حضور ایران در اتحادیه شانگهای را می‌توان مثبت ارزیابی کرد، اما شکل اجرایی توسعه همکاری ایران با کشورها عضو این سازمان و سایر موارد قانونی و تسهیلاتی، همچنان مشخص نشده است،از این‌رو جزئیات تجارت با کشورهای عضو این سازمان و همکاری در آینده معلوم نیست و نمی‌توان نظر قطعی درباره آینده فعالیت‌های بازرگانی ایران در سازمان شانگهای اظهار کرد. به‌طورکلی باید تلاش کنیم عضو اتحادیه‌ها و پیمان‌های اقتصادی شویم که رنگ‌وبوی سیاسی نداشته باشند. در چنین شرایطی، روابط ایران با سایر کشورها در فضایی مطمئن‌تر و کم‌تنش مستحکم خواهد شد. همچنین، بستر برای تبادل کالا و خدمات مهیا شده است و به‌صورت گسترده و بهینه می‌توانیم از مزایای این روابط کم‌نوسان و مطمئن بهره‌مند شویم. تنها در فضایی کم‌تنش تجارت به بالندگی خواهد رسید و ایران به چنین بستری برای افزایش صادرات غیرنفتی خود نیاز دارد.