به باور کارشناسان اشتغال‌زایی در زمینه معدن هدف غایی نیست، بلکه دستاورد هدفی بسیار بزرگ‌تر است. بنابراین اگر کشور ما از شرایط مناسبی برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی برخوردار شود و امنیت شغلی، امید به آینده، انگیزه کار در افراد و سرمایه‌گذاران ایجاد شود، حرکت چرخ صنعت سرعت می‌گیرد و به نیروهای متخصص نیاز است. از کارگر و سرکارگر گرفته تا مهندسین اجرا و ناظر. ازآنجایی‌که معدن حلقه اولیه است، باید چراغ آن روشن باشد تا صنایع گوناگون به مواد اولیه موردنیاز خود دسترسی داشته باشند. در گزارش امروز صمت نگاهی داشته‌ایم به فرصت‌ها و چالش‌های اشتغال‌زایی در بخش معدن.

موتور تامین ثروت

عضو هیات مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران گفت: بخش معدن و صنایع وابسته به آن به‌عنوان موتور محرکه صنعت و تامین ثروت و ایجاد اشتغال خصوصا در مناطق محروم از جذابیت ویژه‌ای برخوردار است و از عزم جدی ایمپاسکو و ایمیدرو در اشتغال‌زایی در مناطق کمتر توسعه‌یافته خبر داد. به گزارش روابط عمومی ایمپاسکو رضا دستجردی گفت: شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران بر اساس نرم جهانی در بهره‌برداری از ذخایر معدنی تاکنون تنها حدود بیست درصد از ظرفیت‌ها و ذخایر معدنی در سطح ملی را فعال و به مرحله بهره‌برداری رسانده است. وی افزود: بخش معدن و صنایع وابسته به‌عنوان موتور محرکه صنعت و تامین ثروت و ایجاد اشتغال خصوصا در مناطق محروم از جذابیت ویژه‌ای برخوردار است، چراکه ایران با داشتن تنها یک درصد از جمعیت و یک درصد از مساحت جهان، ۵ درصد منابع زیرزمینی دنیا را در اختیار دارد و پس از ایالات‌متحده، روسیه، کانادا و عربستان، پنجمین کشور از این حیث به شمار می‌رود.

معدن،  زمینه‌ساز اشتغال پایدار

عضو هیات مدیره ایمپاسکو بابیان اینکه گردش مالی بخش صنعت در دنیا ۸ هزار میلیارد دلار در سال و ۲.۲ هزار میلیارد دلار آن (حدود ۳۰ درصد) مربوط به بخش معدن است، تأکید کرد: سهم معدن از اشتغال مستقیم جهانی ۳۰ میلیون نفر است و معدن ازجمله بخش‌هایی است که باعث اشتغال پایدار متوازن برای افراد بومی می‌شود. دستجردی با اشاره به اینکه متوسط ضریب اشتغال غیرمستقیم بخش معدن در جهان، ۷ نفر است، ادامه داد: این بخش در بین حوزه‌های کشاورزی، آموزش، گردشگری و بانکداری بیشترین اشتغال غیرمستقیم را ایجاد می‌کند. وی تصریح کرد: سهم معدن از اشتغال مستقیم و غیرمستقیم جهانی حدود ۵.۲ درصد و معادل ۲۰۰ میلیون نفر بوده است که تعداد شاغلان مستقیم معادن در حال بهره‌برداری ایران بر اساس آخرین گزارش‌ها کمتر از یک‌میلیون نفر است. عضو هیات مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران همچنین افزود: با احتساب ضریب ایجاد شغل غیرمستقیم در بخش معدن (معادل ۷ نفر)، جمع اشتغال مستقیم و غیرمستقیم معدن ایران حدود چهار میلیون نفر است. وی توضیح داد: با توجه به سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و تولید ۷۰۰ میلیون تن ماده معدنی، توجه ویژه به بخش معدن و صنایع معدنی به‌عنوان یک صنعت خودکفا (معدن به‌جای نفت) می‌تواند نقش موثری در رشد اقتصادی کشور داشته باشد.

جایگزینی برای نفت

دستجردی بابیان اینکه اهمیت بخش معدن و صنایع معدنی و نقش درآمدهای حاصل از آن برای پوشش بیش از ۶۰ درصد از درآمدهای نفتی کشور خواهد بود، تأکید کرد: در حال حاضر ایران یک درصد از ذخایر معدنی خود را بهره‌برداری می‌کند، درحالی‌که استاندارد جهانی حدود ۵ درصد است. وی ادامه داد: درصورتی‌که ایران با استاندارد جهانی از ذخایر معدنی خود بهره‌برداری کند، چند برابر درآمدهای نفتی می‌تواند از این بخش درآمد حاصل کند و بر اساس این مستندات و آمار، توجه به برخی از مشکلات و نقایص قانونی و رفع عاجل آن تاثیر بسزایی در راستای ایجاد اشتغال و رفع بیکاری خصوصا در مناطق محروم خواهد داشت. عضو هیات مدیره ایمپاسکو با تاکید بر لزوم توجه به وضعیت کنونی، آمار اشتغال، ظرفیت‌ها و نیاز جدی به سرمایه‌گذاری اضافه کرد: توسعه اکتشافات و کمک به ایجاد صنایع معدنی در بخش فرآوری در دستور کار جدی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی و شرکت‌های تابعه قرار دارد.

دوران سخت معدنکاری

سید احمد مشکانی، عضو هیئت‌مدیره انجمن مس ایران گفت: در چند سال اخیر هزینه‌های استخراج به خاطر ممنوعیت ورود ماشین‌آلات معدنی باکیفیت و نو چند برابر شده و هزینه تعمیرات و قطعات سر به فلک کشیده است. لیکن افزایش قیمت فلزات حداکثر دو برابر شده و اگر قیمت دلار افزایش پیدا نمی‌کرد، معادن بزرگ هم نمی‌توانستند سودهی مناسبی داشته باشند چه برسد به معادن کوچک.به گزارش خانه صنعت، معدن و تجارت ایران مشکانی گفت: سال‌های اخیر به‌واسطه تحریم و افزایش هزینه در معادن کوچک تا متوسط، سوددهی معادن کم شده است و اگر قیمت فلزات و دلار کاهش یابد به‌طور قطعی برخی از معادن تعطیل خواهد شد، همچنان که می‌دانیم معادن کوچک بیشترین اشتغال‌زایی را در بخش معدن ایجاد می‌کنند و در صورت تعطیلی معادن تعداد افراد بیکار افزایش خواهد یافت.

آب در آسیاب دشمن

عضو هیئت‌مدیره انجمن مس ایران گفت یادآور شد: در همین زمان که توصیه بر این است که بخش معدن پتانسیل جایگزینی ارزآوری نفت را داراست، مشکلات بخش معدن هرروز بیشتر می‌شود و که نتیجه آن رکود و تعطیلی معادن کوچک خواهد بود.

به گفته مشکانی در دوران تحریم دولت‌ها در تلاش‌اند از فرصت‌های پیش رو بیشترین استفاده را کرده و مشکلات را برطرف کنند، درصورتی‌که در کشور ما برخی تصمیمات اتخاذشده همانند آب در آسیاب دشمن ریختن است.

وی در ادامه به نمونه‌هایی از دشواری‌های پیش روی معدن اشاره کرد و گفت: قوانین خلق‌الساعه، عدم شفافیت در آزادسازی محدوده‌های معدنی و کاداستر معادن، معارضین محلی، چالش‌های دیگر همچون منابع طبیعی، محیط‌زیست، انرژی اتمی، میراث فرهنگی و عدم همکاری نیروی انتظامی با معدنکاران، عوارض صادراتی، برخورد ناصحیح صداوسیما با بخش معدن، کمبود نیروی انسانی متخصص، نبود تکنولوژی‌های نوین معدنکاری، مدیران غیرمتخصص، کمبود سرمایه‌گذاری خارجی، عدم آشنایی برخی از قضات به قوانین معدنی و ... تنها بخشی از مشکلات معدنکاران است که باعث شده معدنکاری هرروز سخت‌تر از روز قبل شود مشکانی در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد که با درایت و تعامل بخش دولتی و خصوصی به‌مرور از بار مشکلات کاسته شود و بخش معدن رونق یابد چراکه درنهایت سبب اشتغال‌زایی، ثروت، آبادانی، توسعه ملی، عدم واردات مواد خام، توسعه صادرات، ایجاد ارزش‌افزوده و موارد دیگر خواهد شد.

سخن پایانی

اگرچه معدن یکی از ظرفیت‌های موثر در توسعه پایدار و ایجاد اشتغال در کشور است، اما مشکلات متعدد این حوزه سبب شده، معدن نتواند نقش پیشران خود را در اقتصاد ایفا کند هرچند که توسعه بخش معدن و صنایع معدنی به دلیل گستره وسیع اثرگذاری بر سایر بخش‌های اقتصادی و صنعتی کشور، موجب تقویت چرخه تولید، اشتغال‌زایی و ارزآوری و درنهایت رونق فضای کسب‌وکار و صادرات می‌شود. بر این اساس کارشناسان معتقدند باید توسعه معادن را به‌عنوان یک راهکار هوشمندانه به‌منظور مقاوم‌سازی اقتصاد کشور در برابر فشارها و تحریم‌های بین‌المللی در دستور کار قرارداد تا این بخش مولد که پتانسیل آشتغال‌آفرینی فراوان و تاب‌آوری بالایی در برابر تحریم دارد به جایگاه واقعی خود دست یابد.