چالشهای روزنامهنگاری در ایران
گیسو فغفوری_روزنامهنگار
عرصه روزنامهنگاری و خبرنگاری در ایران با سیاست رابطه تنگاتنگی دارد و این واقعیتی کتمانناپذیر است و تغییر دولتها میتواند وضعیت آنها را از نظر حرفهای دچار خدشه و آسیب کند. طی ۱۲-۱۳ سال گذشته و با تغییرات سیاسی که رخ داده، شکل برخورد و رفتار دولت و مسئولان با عرصه خبرنگاری همواره دستخوش تغییر و تحولات بوده است، از اینرو نداشتن امنیت شغلی و امکان توقیف و تعطیلی، جزو نگرانیهای روزمره بسیاری از خبرنگاران بهشمار میرود، اما احساس نداشتن امنیت شغلی را نمیتوان تنها منحصر به خبرنگاران حوزههای سیاسی دانست؛ رسانههایی که چندان به مسائل روز از منظر اجتماعی و سیاسی نمیپردازند، با هرگونه تغییرات سیاسی، درگیر تنشهای متعدد میشوند. چالشهایی نظیر کمبود کاغذ و مشکلات آگهی یا تهیه لوازم فنی موردنیاز برای کارکنان یا چاپ، از این دست مشکلات و تحولات است.
طی 2سال گذشته، با شیوع ویروس کرونا آسیبهای بیشتری به حرفه روزنامهنگاری وارد شد؛ بهدلیل پاندمی شکلگرفته، بسیاری از خبرنگاران تعدیل یا براساس صلاحدید رسانهها، دورکار شدند،بنابراین با کوچکتر شدن خبرنگاران فعال در تحریریهها، افراد حاضر ناگزیر به انجام کار بیشتر با حقوق کمتر شدند. در رابطه با میزان درآمدزایی شغل خبرنگاری در ایران نیز باید اذعان کرد این موضوع ارتباط مستقیمی با توانایی و تجربه خبرنگار دارد. اگر فرد بخواهد ضمن حفظ استقلال فردی خود، مطلبی خلاف واقعیت و وجدان اخلاقی ننویسد، درآمد چندانی نخواهد داشت، اما اگر براساس برخی محورها و چارچوبهای تعیینشده حرکت کند، میتواند درآمد بهنسبت مناسبی از این حوزه داشته باشد. بسیاری از فعالیتها و مشاغل نهتنها در ایران بلکه در تمامی کشورهای جهان، از اتحادیه صنفی برخوردار هستند، در ادامه یکی از پرسشهای اصلی خبرنگاران، نقش اتحادیههای صنفی در مطالبهگری و بهبود شرایط خبرنگاران است.
در رابطه با این موضوع ابتدا باید عنوان کرد انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران، تنها انجمن صنفی است که در حال حاضر برای پیگیری مطالبات خبرنگاران فعالیت دارد. این اتحادیه تاکنون اقدامات متعددی برای پیگیری مطالبات و حقوق صنفی خبرنگاران و روزنامهنگاران داشته و از مهمترین این فعالیتها میتوان به اعطای وام و بستههای کمکمعیشتی در دوران کرونا به برخی خبرنگاران اشاره کرد، همچنین برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی نیز از دیگر فعالیتهای انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران است. این واقعیتی تلخ است که ناامیدی در بین روزنامهنگاران سبب شده تا اعتماد و اعتقاد به کارهای صنفی کم شود. اتحادیهها و انجمنهای صنفی که قدرت خود را از اعضای خود میگیرند، بهدلیل این کاهش اعتماد، تاکنون نتوانستهاند در پیگیری مطالبات خود قوی ظاهر شوند. باید تاکید کرد اعتبار صنوف و اتحادیهها به تعداد اعضای فعال آنها است که بهنظر میرسد خود ما خبرنگاران چندان در این زمینه تلاش نمیکنیم، بنابراین نمیتوان انتظار داشت انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران تا به حال گامی مهم و موثر در راستای مطالبهگری فعالیت خبرنگاران برداشته باشد. براساس آمارهای بینالمللی، جایگاه ایران در آزادی بیان در سالهای گذشته بین ۱۰ کشور آخر جهان قرار دارد. حال با این شرایط و دشواریها و مسائل عیان و پنهانی که در زمینه انتشار اخبار در ایران وجود دارد، نمیتوان به دستاندرکاران این حرفه و خبرنگارانی که تلاش دارند تا فعالیت مستقل داشته باشند، دستمریزاد گفت. بدیهی است در شرایط پر از محدودیت، خبرنگاران نتوانستهاند در به ثمررساندن وظایف خود بهخوبی عمل کنند، همچنین از سویی دیگر، وجود مشکلاتی مانند کمبودهای مالی و نبود امنیت شغلی، بیشتر دستوپای آنها را بسته است. وجود مسائلی همچون حقوق کم خبرنگارانی با تحصیلات عالی، رد نشدن بیمه برای خبرنگاران و نبود امکانات مناسب برای بازنشستگی، در کنار هم، سبب شده تا خبرنگاران نتوانند در انجام وظایف خود بهعنوان اصحاب رسانه، آنطور که باید و شاید موفق عمل کنند.