صنعت ساختمان یکی از مناسب‌ترین بسترها برای ایجاد اشتغال و کارآفرینی است. با مروری به گذشته ملاحظه می‌شود طی سال‌هایی که بازار مسکن دچار رکود بوده و به‌دنبال آن ساخت‌وساز نیز کمتر شده، بیکاری نیز در کشور تشدید و تعداد بیکاران افزایش یافته است.

بنابراین برای ارتقای سطح ساخت‌وساز و استفاده از ظرفیت بالای این صنعت و با عنایت به اینکه گفته می‌شود صنعت ساختمان، مادر بسیاری از صنایع است، این مهم نیز دور از واقعیت نیست، چه به‌لحاظ اقتصادی که حدود ۳۰ درصد از گردش مالی متعلق به صنعت ساختمان است و چه به‌لحاظ اشتغال که میلیون‌ها نفر از آحاد مختلف جامعه به اشکال مختلف، متصدی حوزه ساختمان‌سازی هستند.

لزوم حمایت جدی از کارآفرینان در صنعت ساختمان

صنعت ساختمان از بزرگ‌ترین صنایع هر کشور محسوب می‌شود و حدود یک‌سوم گردش مالی از این طریق تامین می‌شود. به‌همین دلیل می‌توان ساختمان‌سازی را مادر صنایع دانست. گذشته از وابستگی اقتصادی و گردش مالی به صنعت ساختمان، میلیون‌ها نفر از افراد جامعه در بخش‌های مختلف این حوزه مشغول فعالیت‌ هستند و به‌نوعی در این صنعت نقش دارند. به‌طبع این افراد، خانواده و وابستگانی دارند که از راه ساختمان‌سازی امرار معاش می‌کنند.

بنابراین جامعه وابسته به صنعت ساختمان، آمار قابل‌توجهی را از آن خود کرده‌اند. در سال‌های اخیر، وجود تحریم‌های پی در پی و مشکلاتی که این صنعت را تهدید کرده، سبب شده که نیاز به کارآفرین و موقعیت‌های کارآفرینی بیش‌تر از قبل احساس شود، زیرا شرایط اقتصادی نامساعد، سبب کاهش فعالیت‌های ساخت‌وساز و افزایش نرخ بیکاری شده است؛ این موقعیت مناسب‌ترین راه اشتغالزایی برای یک کارآفرین است.در صنعت ساختمان فضای کاری بسیار زیادی وجود دارد. از تامین‌کننده مواد اولیه مصالح ساختمانی تا مهندسان و صاحبان املاک و ... هزاران موقعیت شغلی موجود در این صنعت هستند که می‌توان با سرمایه‌گذاری اندک در هرکدام از آنها اشتغالزایی کرد. به‌عبارتی، اگر یک کارآفرین موردحمایت قرار بگیرد، می‌تواند با سرمایه اندک خود موقعیت‌های شغلی بسیار متنوعی را که به دلایل مختلف از بین رفته یا کم شده‌اند، از نو ایجاد کند و کم‌کم حوزه کاری خود را گسترش دهد. صمت در این گزارش اهمیت رشد کارآفرینی در ساخت‌وساز را بررسی کرده است.

مسکن، رتبه نخست کارآفرینی

محمد عطاردیان، کارشناس اقتصادی در رابطه با این موضوع به صمت گفت: مباحثی از جمله ایجاد اشتغال برای بیش از یک‌میلیون نفر و نهضت ملی مسکن مطرح است، در صورتی‌ که بخش ساخت‌وساز مسکن فعال شود، تعداد بسیاری از جوانان مشغول به کار می‌شوند. طبق آمار منتشرشده در سازمان آمار و وزارت مسکن و شهرسازی، مسکن رتبه اول را در زمینه کارآفرینی دارد و مشاغل ساختمانی، دارای توان اشتغالزایی بالایی هستند. ساخت‌وساز باعث فعال شدن بخش‌هایی از جمله کارخانه‌های تهیه سیمان، مصالح ساختمانی طبیعی و تجهیزات داخلی می‌شوند که در همین بخش‌ها نیز شاهد اشتغال گسترده خواهیم شد.

اعطای خط اعتباری و ارائه تسهیلات

عطاردیان با بیان اینکه ایجاد اشتغال نیاز به هماهنگی بین بخش دولتی و خصوصی دارد، گفت: دولت با تامین زیرساخت‌ها و بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری و بکارگیری نیروی کار می‌تواند اشتغال گسترده را در کشور ایجاد کند. برای ایجاد اشتغال نیاز به خط اعتباری و ارائه تسهیلات است. اکنون ‌که دولت با مشکل مالی روبه‌رو است، همه دستگاه‌ها باید با یکدیگر هماهنگ باشند و با شناسایی امکانات و ظرفیت‌های کشور در راستای کارآفرینی حرکت کنند. معیشت و اقتصاد نیروی کار از جمله کارفرمایان و کارگران باید در مرحله نخست موردتوجه قرار گیرد تا با حل دغدغه‌های نیروی کار، برای اشتغال پایدار برنامه‌ریزی شود.

اشتغالزایی برای اقشار کم‌درآمد

عطاردیان خاطرنشان کرد: به‌دلیل شاغل بودن قشر ضعیف و متوسط جامعه در حوزه مشاغل ساختمانی، اشتغالزایی برای اقشار کم‌درآمد بیشتر شده و به کاهش فقر هم کمک قابل‌توجهی می‌کند، حتی در شرایط رکود اقتصادی هم گسترش فعالیت در حوزه صنعت ساختمانی به بهبود وضعیت ناخالص داخلی کمک کرده است. وی افزود: یکی از زیرسیستم‌ها در زیست‌بوم اشتغال کشور در ارتباط با فضای کسب‌وکار است که در آن تقسیم وظایف برای دستگاه‌ها انجام ‌شده است. کارآفرینی خود بخشی از صنعت ساختمان‌سازی است. این روزها پیشرفت فناوری سبب شده صنعتی شدن تمام بخش‌ها، به‌ویژه ساختمان‌سازی را در بر بگیرد. برای پیش بردن ساختمان‌سازی در کشور به‌سمت صنعتی شدن، باید از نوآوری‌های خلاقانه استفاده و متخصصان این حوزه را شناسایی و توانمندسازی کرد.

از آنجا که نهاده‌های موردنیاز تولید در بخش مسکن به ارز خارجی و محصولات وارداتی متکی نیست، در شرایط کنونی تحریم و احتمال تداوم آتی این وضعیت، تقویت بازار ساخت‌وساز باید به‌عنوان یک ضرورت، از یک‌سو برای ایجاد اشتغال و از سوی دیگر برای افزایش تولید در سایر فعالیت‌های اقتصادی در اولویت قرار بگیرد.

این کارشناس در پایان گفت: متاسفانه این روزها تمام افرادی که در حوزه ساختمان‌سازی و عمران و حوزه‌های مربوط به آن، فارغ‌التحصیل می‌شوند، تنها به فکر استخدام خود هستند و اگر موفق به استخدام شوند، رسالت خود را تمام‌شده
می‌دانند. در صورتی ‌که با نادیده گرفتن ظرفیت بالای این صنعت و استفاده نکردن از خلاقیت‌های خود، سبب افت کیفیت ساخت‌وساز می‌شوند. این افراد تنها در صورتی می‌توانند به‌عنوان کارآفرین به فکر ایجاد موقعیت شغلی باشند که دولت از آنها حمایت کند.

تشخیص فرصت‌ها، قلب کارآفرینی است

محسن عبدالهی علویجه، کارشناس مسکن به صمت گفت: با در نظر گرفتن اهمیت صنعت ساختمان، به‌ویژه بلندمرتبه‌سازی، شناسایی فرصت‌های کارآفرینانه در این صنعت می‌تواند جهشی در تامین نیازهای جامعه باشد و منجر به رشد و توسعه کشور شود و از طرفی با کهنه شدن روش‌های سنتی پرهزینه و کم‌سرعت و جایگزینی روش‌های نوین تولید به‌طور کارآمدتری عمل کند.

همان‌گونه که می‌دانیم مشاغل ساختمانی یکی از قدیمی‌ترین مشاغلی است که برای انسان ایجاد شده است، اما امروزه مشاغلی وجود دارد که بسیار جدید هستند و به‌همین دلیل انبوه‌سازی در دنیای صنعتی، زمینه به‌وجود آمدن این مشاغل جدید را فراهم آورده و قدیمی بودن ساخت‌وساز تاثیر چندانی در این مشاغل نداشته است.

عبدالهی ادامه داد: به‌‎لحاظ اقتصادی حدود ۴۰ درصد از گردش مالی متعلق به صنعت ساختمان و به‌لحاظ اشتغال، میلیون‌ها نفر از آحاد مختلف جامعه به اشکال مختلف، متصدی حوزه ساختمان‌سازی هستند. ده‌ها شغل از جمله مهندسان، کاردان‌های فنی، استادکاران، معماران تجربی، کارگران ماهر، کارکنان کارخانه‌های تولیدی و همچنین معادن مربوطه، پیمانکاران و شرکت‌های ساختمان‌سازی، ریل‌سازی، کارکنان شاغل در ادارات و موسسات ذی‌ربط مانند وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن، شهرداری‌ها، کارکنان بنگاه‌های معاملات مسکن، فروشندگان لوازم و مصالح ساختمانی و... از مشاغلی هستند که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در محورهای مختلف برای گردش چرخ صنعت ساختمان تلاش می‌کنند.

کارآفرینی، محرک اقتصادی است

با بررسی آماری درمی‌یابیم، افرادی که در حوزه‌های مختلف اشاره‌شده فعالیت می‌کنند، تا ساختمان‌هایی با کاربری مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی بنا شوند، بیش از ۶ میلیون نفر برآورد شده که با احتساب اعضای خانواده آنها، در حدود بیش از ۲۰ میلیون نفر جمعیت کشور از این صنعت امرارمعاش می‌کنند که نشان از اهمیت بالای این صنعت در حوزه‌های جمعیتی، تخصصی و اقتصادی دارد.

این کارشناس ادامه داد: توجه داشته باشیم که اقتصادهای بسیار بزرگ مانند ژاپن، امریکا، چین و آلمان حاصل پشتکار کارآفرین‌های این کشورها هستند.

کارآفرینی به‌عنوان یک محرک اقتصادی در هر جامعه‌ای به‌طورکامل ضروری است. این افراد در هر جامعه می‌توانند پیشگام رشدهای بزرگ و موفقیت‌های تجاری و اقتصادی باشند.

بی‌تفاوتی نسبت به کارآفرینان، اقتصاد هر جامعه‌ای را به نابودی خواهد کشاند، اما توجه داشته باشیم که کارآفرینان به‌تنهایی نمی‌توانند عامل ایجاد شغل و توسعه در صنعت ساختمان و به‌طورکلی در اقتصاد شوند، بلکه لازمه این کار حمایت همه‌جانبه از سوی دولت و سازمان‌ها است.

وی در ادامه گفت: حذف قوانین دست‌وپاگیر و محدودکننده، بیمه تامین اجتماعی، ترویج فرهنگ آپارتمان‌نشینی برای بلندمرتبه‌سازی، داشتن ثبات اقتصادی، سهولت در تامین سرمایه موردنیاز از طریق بانک‌ها، شناسایی و توانمندسازی کارآفرینان در صنعت راه و ساختمان و به‌ویژه کسب‌وکار دانش‌بنیان تنها بخشی از مواردی است که می‌تواند به رشد کارآفرینی در صنعت ساختمان
کمک کند.

طبق آمارهای منتشرشده در سازمان آمار و وزارت مسکن و شهرسازی، صنعت ساختمان، رتبه اول را در زمینه اشتغالزایی دارد و مشاغل ساختمانی به‌دلیل قرار گرفتن در بخش انتهایی زنجیره تولید و ارتباط نزدیک با سایر بخش‌های اقتصادی، دارای توان اشتغالزایی بالایی هستند و امروزه رشد و توسعه بسیاری دارند. این تاثیرگذاری بر اقتصاد کشور به تحرک بیشتر در آن و خروج کشور از رکود، کمک قابل‌توجهی کرده است.

عبدالهی در پایان گفت: به‌دلیل شاغل بودن قشر ضعیف و متوسط جامعه در حوزه مشاغل ساختمانی، اشتغالزایی برای اقشار کم‌درآمد بیشتر شده و به کاهش فقر هم کمک قابل‌توجهی کرده، به‌نحوی‌ که حتی در شرایط رکود اقتصادی هم گسترش فعالیت در حوزه صنعت ساختمانی به بهبود وضعیت ناخالص داخلی کمک کرده و سهمی ۵ تا ۸ درصدی دارد.

سخن پایانی

رشد چشمگیر صنایع ساختمان در کشورهای پیشرفته صنعتی نشان از نقش بزرگ کارآفرینی در ایجاد موقعیت‌های شغلی بسیار است. هر کارآفرین، یک فرد با ایده‌های خلاقانه است و قبل از اینکه به فکر سرمایه‌گذاری شخصی باشد، از بین بردن بیکاری و رشد اقتصاد کشور را رسالت خود می‌داند. به‌همین دلیل کارآفرینی بخش مهمی از صنعت ساختمان و یک حرکت خودجوش از سوی بخشی از افراد جامعه است و در صورتی ‌که موردحمایت قرار بگیرد، می‌تواند کشور را همگام با کشورهای صنعتی دنیا در مسیر رشد به حرکت درآورد.

دولت می‌تواند با فراهم کردن زمینه صنعتی‌سازی، اختصاص فضای کارگاهی، اعطای زمین‌های قابل‌ساخت در فضای شهری یا حداقل کاهش نرخ فروش زمین، کاهش سود وام‌های ساخت‌وساز و مهم‌تر از همه فرهنگ‌سازی کارآفرینی با برگزاری دوره‌های آموزش انگیزشی و... ، استعداد افراد را به‌عنوان کارآفرین شکوفا کند. به‌طورقطع افرادی که بضاعت مالی برای راه‌اندازی کسب‌وکاری را ندارند، هیچ‌گاه به استعدادهای خود بها نمی‌دهند. این افراد اگر به‌دنبال تامین مالی برای شروع کارآفرینی باشند با محدودیت‌های بسیاری مواجه می‌شوند که همین محدودیت‌ها، انگیزه آنها را برای ادامه مسیر از بین می‌برد، هرچند کارآفرینی یک حرکت ملی است، اما اگر بدون حمایت دولت و ارگان‌های وابسته به آن انجام گیرد، موفقیتی در آن حاصل نمی‌شود. نتیجه نیز رکود روزبه‌روز صنعت ساختمان و تاثیر مخرب آن بر کل جامعه است.