دولت سیزدهم در حالی شروع به کار کرد که به‌گفته وزیر نیرو، با ناترازی بالغ بر ۲۰ هزار مگاوات در بخش برق مواجه بودیم؛ به‌عبارتی، میزان نیاز مصرف برق در پیک تابستان نسبت به ظرفیت عملی تولید برق کشور ۲۰ هزار مگاوات بیشتر بود. در چنین شرایطی، در کنار تلاش برای مدیریت مصرف و تامین برق با استفاده از ظرفیت‌های موجود، برنامه افزایش ظرفیت نیروگاهی با تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام باقیمانده از گذشته و همچنین تعریف و کلنگ‌زنی پروژه‌های جدید در دستور کار قرار گرفت تا هرساله با افزایش تقاضای مصرف برق، ظرفیت تولید برق کشور نیز که در ۱۰ سال گذشته با کم‌توجهی در این بخش، با نرخ رشد کمتری توسعه یافته بود، با رشد قابل‌توجه افزایش یابد.

رکورد افزایش ظرفیت تولید نیروگاهی شکست

افزایش ظرفیت نیروگاهی کشور یکی از راهکارهایی است که وزارت نیرو در دولت سیزدهم برای عبور از اوج مصرف برق در تابستان امسال برای آن برنامه‌ریزی کرده بود و باتوجه به اقدامات، رکورد افزایش ظرفیت تولید نیروگاهی شکست. براساس این گزارش، در سال گذشته ۷ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی جدید وارد مدار شده است. با انجام اقدامات در دولت سیزدهم ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی از مرز ۷۴ هزار مگاوات فراتر رفته و مجموعه ظرفیت نیروگاهی کشور به حدود ۹۱هزار مگاوات رسیده است که این اقدامات در تامین برق پایدار روزهای اوج مصرف تابستان نقش بسیار اثرگذاری خواهد داشت.

اقدامات موثر بر توسعه انرژی

علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو در گفت‌وگو با ایرنا گفت: در ۲ سال فعالیت دولت سیزدهم، اقداماتی برای کمک به کاهش ناترازی، اشتغالزایی و ایجاد برق پایدار در شبکه سراسری انجام شده است. افزون بر ۷۳۹۸ مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی کشور و در مجموع ۷۷۹۶ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور افزوده شده که این اقدام از طریق سنکرون ۳۹ واحد جدید نیروگاهی به ظرفیت ۵۳۹۸ مگاوات و همچنین رفع محدودیت نیروگاه‌های بخاری و افزایش توان عملی نیروگاه‌های گازی موجود به ظرفیت ۲۰۰۰ مگاوات و نیز افزایش ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر محقق شده است.

وزیر نیرو بااشاره به تاثیر مهم برنامه‌های افزایش ظرفیت نیروگاهی بر تامین نیاز بخش تولید و صنعت کشور خاطرنشان کرد: سال ۱۴۰۱ در بخش صنعتی ۱۶ درصد رشد مصرف برق ثبت و در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته ۱۴ درصد به رشد مصرف اضافه شده است. به‌طورکلی ۳۰ درصد به مصرف برق صنعتی کشور اضافه شد و این امر به رونق تولید و تداوم فعالیت بخش صنعت در گرم‌ترین روزهای سال و در زمان اوج مصرف کشور انجامید.

وی بااشاره به ثبات و حتی کاهش نرخ برخی تولیدات صنعتی همچون سیمان در تابستان امسال ادامه داد: در تابستان سال ۱۴۰۰ باوجود شیوع کرونا در کشور، پروژه‌های عمرانی رکود داشت و در اثر نبود برق برای صنایع، سیمان کشور ۴۳۳ درصد با رشد نرخ مواجه شد. ضمن اینکه موجودی انبار اغلب کارخانجات به‌شدت کاهش یافت؛ اما در مرداد امسال، نرخ این محصول ۵ درصد نسبت به شروع فصل گرما کاهش یافت. علاوه بر آن، موجودی ذخیره «کلینکر»کارخانجات سیمان نسبت به شروع تابستان تقریبا ۲برابر شد. البته برخی از صنایع با محدودیت روبه‌رو شدند، اما ما تلاش می‌کنیم انرژی موردنیاز صنایع را با تغییر زمان مصرف انرژی تامین کنیم.

بهبود راندمان نیروگاه‌های حرارتی

محرابیان تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ‌ترکیبی را از کارآمدترین روش‌های بهبود راندمان نیروگاه‌های حرارتی کشور برشمرد و بیان کرد: با تبدیل هر واحد گازی به سیکل‌ ترکیبی، راندمان این واحدها از ۳۲ درصد به ۴۸ درصد افزایش می‌یابد که این امر به‌معنای افزایش نسبی راندمان نیروگاه گازی به میزان ۵۰ درصد است.

وزیر نیرو اظهار کرد: درحال‌حاضر، ۶۲۱ واحد تولید برق حرارتی در ۱۳۴ نیروگاه کشور وظیفه تولید برق پایدار برای مشترکان سراسر کشور را برعهده دارند که بیش از ۶۸ درصد از این ظرفیت در اختیار بخش خصوصی است.

وی بااشاره به اهمیت تعمیرات به‌موقع و باکیفیت واحدهای نیروگاهی موجود برای تولید برق پایدار و مطمئن در پیک تابستان، گفت: در همین راستا، طی ۲ سال گذشته به‌منظور افزایش آمادگی واحدهای تولید برق حرارتی در دوره اوج بار بیش از ۱۹۲هزار مگاوات برنامه تعمیرات نیروگاهی انجام شد که به‌واسطه آن ضریب آمادگی تولید نیروگاه‌های حرارتی کشورمان از مرز ۹۸ درصد عبور کرد. این رقم در حالی است که ضریب آمادگی نیروگاه‌های حرارتی در آمارهای جهانی حدود ۹۵ درصد است.

خودکفایی در تولید قطعات توربین گازی

محرابیان از خودکفایی در بازسازی قطعات داغ توربین‌های گازی نیروگاهی، ارائه خدمات فنی و مهندسی نیروگاهی به کشورهای همسایه و ساخت حدود ۲۵۰ هزار قطعه تخصصی صنعت برق و... سخن به‌میان آورد و گفت: با اقدامات انجام‌گرفته برای خودکفایی صنعت برق کشور براساس آمار موجود، اکنون دانش ساخت داخل صنعت نیروگاهی در کشور به عالی‌ترین حد ممکن خود رسیده و بیشترین فعالیت شرکت‌های پیشرو و دانش‌بنیان در صنعت نیروگاهی در حوزه برون‌مرزی متوجه کشورهای همسایه و منطقه از جمله عراق و سوریه است.

به‌گفته وزیر نیرو باوجود تحریم‌های ظالمانه، محدودیتی از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در ساخت و تعمیر تجهیزات نیروگاهی مانند نیروگاه‌های کلاس جدید و راندمان بالا پیش‌روی این شرکت‌ها نبوده و در شرایط کنونی در کنار پوشش کامل نیازمندی‌های داخل، عملیات فنی و مهندسی در بخش صنعت نیروگاهی در کشورهای عراق و سوریه غالبا در اختیار پیمانکاران ایرانی است که این موضوع نویدبخش اعتماد و اتکای کامل بازار خارجی منطقه به دانش ساخت و فنی در عرصه نیروگاهی کشور است.

وی خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر هیچ توربین گازی وجود ندارد که صنعت برق کشور برای بازسازی آن نیازمند متخصصان خارجی داشته باشد؛ دانش متخصصان ایرانی به‌اندازه‌ای رشد کرده است که قطعات داغ هر نوع توربین گازی با هر تکنولوژی و ظرفیت در داخل کشور بازسازی می‌شود.

محرابیان گفت: در سال‌های اخیر، نیروگاه‌های جدید با دانش بومی ساخته می‌شود که نشان از بلوغ دانش فنی و مهندسی در عرصه ساخت نیروگاهی کشور و نوید افق روشن و امیدبخشی در صنعت برق را می‌دهد.

وی ادامه داد: ساخت همه تجهیزات مهم نیروگاه‌های جدید در پرتو توان و دانش ملی به خودکفایی بالا و تامین تجهیزات یا قطعات حساس نیروگاهی از محل واردات به کمتر از ۵ درصد رسیده است.

تلاش برای افزایش راندمان نیروگاهی

مجیدعمیدپور، رئیس پژوهشگاه نیرو از پیشبرد طرح‌ها و برنامه‌های مختلف برای افزایش میزان بهره‌وری و راندمان نیروگاهی خبر داد و گفت: پژوهشگاه نیرو در حوزه بهره‌وری در بخش تولید، انتقال و توزیع فعالیت‌های موثری را صورت داده است که می‌توان به ارتقای ظرفیت تولید نیروگاه‌های گازی با انجام برخی اصلاحات در پره‌های توربین‌های نیروگاهی اشاره کرد.

رئیس پژوهشگاه نیرو با بیان اینکه با تحقق این مهم توان توربین V۹۴ به حدود ۱۰ مگاوات افزایش یافت، افزود: این فرآیند در کل دنیا بی‌سابقه است. به‌عبارت‌دیگر، پژوهشگران پژوهشگاه نیرو با همراهی یک شرکت دانش‌بنیان موفق به اعمال تغییرات در توربین‌های نیروگاه‌های گازی شدند که با افزایش راندمان و بهره‌وری نیروگاه‌ها همراه شد.

به‌گفته وی، افزایش ۱۰مگاواتی راندمان نیروگاهی، مستلزم سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است، اما این امر با کمترین سرمایه‌گذاری و انجام تغییراتی در پره‌های توربین‌های نیروگاه‌های گازی محقق شد.

عمیدپور در همین راستا خبر داد: به‌منظور پیشبرد این امر، حدود ۶۰ نقطه نیروگاهی کشور شناسایی شد و با همکاری شرکت برق حرارتی و نیروگاه‌های کشور این مهم در ابعاد گسترده‌تری انجام می‌شود.

رئیس پژوهشگاه نیرو با بیان اینکه هم‌اکنون این فرآیند در ۶ نیروگاه سیکل گازی به سرانجام رسیده است، ادامه داد: در چنین شرایطی به توان تولید نیروگاه‌های کشور به‌صورت ویژه افزوده می‌شود.

وی یادآور شد: هم‌اکنون هماهنگی‌های لازم با شرکت برق حرارتی انجام شده است که برای ۳ نیروگاه دیگر عملیات اصلاح توربین نیروگاهی آغاز شود. با در نظر گرفتن این مطلب که این اصلاحات در بازه زمانی تعمیرات نیروگاهی قابل‌انجام است، منتظر هستیم که با عبور از پیک مصرف برق این امر انجام گیرد.

وی درباره همکاری پژوهشگاه نیرو با دانشگاه‌ها و شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان، گفت: پیش از این، سازکار لازم برای همکاری بین این مجموعه‌ها را به‌صورت سیستماتیک در اختیار نداشتیم، اما خوشبختانه طی ماه‌ اخیر با موافقت وزیر نیرو برای راه‌اندازی پارک علم و فناوری نیرو، شاهد فعالیت سیستماتیک این مجموعه هستیم.

فعالیت دانش‌بنیان‌ها

عمیدپور با اعلام اینکه در حوزه صنعت آب و برق، حدود هزار و ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان وجود دارد، بیان کرد: این شرکت‌ها به‌نوعی در حوزه آب، برق و مباحث مرتبط با آن فعال هستند. بسیاری از این شرکت‌ها در ۵۰ پارک علم و فناوری کشور مستقر یا به‌صورت مستقل در حال فعالیت هستند. پارک علم و فناوری وزارت نیرو یک پلتفرم است که برای شرکت‌های دانش‌بنیان جریان‌سازی و بازارسازی می‌کند.

رئیس پژوهشگاه نیرو تاکید کرد که پژوهشگاه نیرو در تلاش است یک زیست‌بوم علم و فناوری ایجاد کند. بر این اساس، به‌منظور توسعه و بازارسازی فعالیت‌ها قرار است از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در نقاط مختلف کشور حمایت شود و ابزار این حمایت صندوق فناوری نیرو است. وی با بیان اینکه یک افزایش سرمایه جدی برای صندوق فناوری نیرو در آینده نزدیک پیش‌بینی شده است، گفت: همچنین در حوزه مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری در بخش خانگی طرح‌های متعددی ارائه شده است. باتوجه به اینکه در تابستان با پیک مصرف برق مواجهیم و امسال، میزان مصرف سیستم‌های سرمایشی به ۳۰ هزار مگاوات رسید، در همین راستا در حال اجرای برنامه‌های مختلفی در مرکز بارهای سرمایشی برای بهبود عملکرد سیستم‌های سرمایشی هستیم.

کاهش ناترازی در تولید و مصرف برق

عبدالرسول پیشاهنگ، مدیرعامل شرکت برق حرارتی بااشاره به برنامه‌ریزی وزارت نیرو برای کاهش ناترازی در تولید و مصرف برق، گفت: براساس برنامه پیش‌بینی‌شده این وزارتخانه مقرر شده است تا طی ۴ سال فعالیت دولت سیزدهم، حدود ۳۵هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های کشور افزوده شود که حدود ۱۵هزار مگاوات این رقم، از طریق ساخت نیروگاه حرارتی توسط بخش دولتی و خصوصی محقق خواهد شد.

او با تاکید بر اینکه درحال‌حاضر حدود ۹۴ درصد انرژی تولیدی کشور توسط نیروگاه‌های حرارتی تامین می‌شود، اظهار کرد: تاکنون در راستای کمک به کاهش ناترازی، اشتغالزایی و ایجاد برق پایدار در شبکه سراسری بالغ بر ۷ هزار و ۳۹۸ مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی کشور افزوده شده که این اقدام از طریق سنکرون ۳۹ واحد جدید نیروگاهی به ظرفیت ۵ هزار و ۳۹۸ مگاوات و همچنین رفع محدودیت نیروگاه‌های بخاری و افزایش توان عملی نیروگاه‌های گازی موجود به ظرفیت ۲هزار مگاوات محقق شده است.

مدیرعامل شرکت برق حرارتی اضافه کرد: واحدهای سنکرون‌شده جدید شامل بخش گاز نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی هنگام، ایران ال ان جی (۳ واحد)، قشم پاسارگارد و آریان‌زنجان (۲ واحد)، مهتاب‌کویر (۲ واحد)، شهید باکری (۲ واحد)، تربت‌حیدریه، فولاد بوتیا، دوکوهه و واحدهای گازی کوچک میانرود و زاهدان (۳ واحد)، صبای‌دهلران (۴ واحد)، پتروشیمی کردستان (۳ واحد) و پتروشیمی کرمانشاه بوده است.

وی افزود: همچنین در این مدت؛ واحدهای بخار نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی جهرم، هریس، ارومیه، چابهار، بعثت پارس‌جنوبی (۲ واحد)، غرب کارون، عسلویه، فردوسی، خرم‌آباد، ارومیه و سبلان (۲ واحد) نیز به شبکه سراسری برق کشور متصل شده است.

پیشاهنگ تاکید کرد: باتوجه به اینکه تولید برق واحدهای بخار نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی نیازی به سوخت جدید نداشته و از اتلاف انرژی واحدهای گازی تامین نیاز می‌شود، از این‌رو احداث واحدهای بخار یادشده زمینه صرفه‌جویی ۳ میلیارد و ۲۵۰ میلیون مترمکعبی مصرف سوخت را در سال فراهم کرده است.

مدیرعامل شرکت برق حرارتی بااشاره به اینکه با افتتاح پروژه‌های جدید در دولت سیزدهم ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی کشور به ۷۴ هزار و ۳۹۸ مگاوات رسیده است، گفت: این واحدها حدود ۸۴ درصد ظرفیت نیروگاهی و ۹۴ درصد تولید برق کشور را به خود اختصاص داده‌اند. درحال‌حاضر ۶۲۱ واحد تولید برق حرارتی در ۱۳۴ نیروگاه کشور وظیفه تولید برق پایدار برای مشترکان سراسر کشور را برعهده دارند که بیش از ۶۸ درصد از این ظرفیت در اختیار بخش خصوصی است.