باتوجه به اینکه امروزه بخش معدن به یکی از حوزه‌های مهم اقتصاد کشور تبدیل شده، بحث آموزش فعالان این حوزه اهمیتی بیش از پیش پیدا کرده است. علاوه بر این نیاز به آموزش دوره‌ای بهره‌برداران و مسئولان فنی و ایمنی معادن نیز احساس می‌شود تا با استفاده از روش‌های نوین و رعایت اصول فنی و ایمنی، بهره‌برداری از معادن را بهینه‌تر کنند و میزان ضایعات ذخایر معدنی را به کمترین حد ممکن برسانند. از سوی دیگر معدنکاران باید علاوه بر مهارت‌آموزی آگاهی کافی نسبت به موضوعاتی از جمله حقوق دولتی، تعطیلی موقت، مزایده معادن، دریافت پروانه اکتشافی و حقوق خود داشته باشند. بنابراین جای خالی برنامه‌های آموزشی برای افزایش سطح دانش فعالان حوزه معدن از کارشناسان و متخصصان معدنی تا کارگر به چشم می‌خورد.

اما کارشناسان و فعالان معدن در این باره چه می‌گویند؟ 

از دانشگاه تا اشتغال

محمدحسین بصیری، مدیرعامل شرکت گسترش صنایع و معادن درباره ناکارآمدی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در حوزه معدن گفت: مسئله اصلی در شکل و نحوه بکارگیری نیروی انسانی کم‌تجربه در صنعت و بازار کار است. اساسا ناکارآمدی و عدم بهره‌وری نمی‌تواند در ابتدای امر برای افرادی که از تجربه کافی و موثر برخوردار نیستند، تعریف شود، بلکه مسئله اصلی در فرآیندی که افراد از دانشگاه تا شغل خود طی ‌می‌کنند، دچار عارضه و قابل بهبود است اما باید نقش و مسئولیت‌های دانشگاه به‌عنوان یک نهاد علمی و شرکت‌ها به‌عنوان مقصد نیروی کار جوان بازتعریف و به‌شکلی واقع‌بینانه متناسب با نیازمندی‌های بازار کار بازطراحی و عملیاتی شود.

بکارگیری جوانان بومی

وی افزود: اعتماد به جوانان و توجه به توانمندی‌ها و انگیزه‌های ذاتی که دارند، همواره توانسته اثرات مثبت و غیر قابل انکاری بر جای بگذارد.  تجربه این اعتماد در کشور وجود دارد و صرفا باید بنگاه‌های اقتصادی با طراحی و ارائه راهکارهای علمی و عملیاتی متناسب با شرایط بومی خود از این نیروی جوان بهره‌مند شوند؛ از این رو، مهم‌ترین دغدغه و مسئله در این موضوع فقدان برنامه‌ریزی واقع‌بینانه، فرآیندهای اثربخش و نبود اعتماد به نیروی جوان است که باید موردتوجه هر دو طرف دانشگاه و صنعت قرار بگیرد.

تغییر رویکرد از سنتی به انسانی

بصیری با اشاره به اهمیت تغییر رویکردهای سنتی و اداری به رویکرد‌های انسانی گفت: توسعه سرمایه انسانی در معدن تسریع در جبران کاستی‌های ایجاد شده است. وی تغییر نسل و تغییر در ترجیحات نسل آینده‌ را مسئله مهمی دانست که اصلاح ساختار مدیریت منابع انسانی را اجتناب‌ناپذیر ‌می‌کند، زیرا نسل‌ جدید ترجیحات و تعاریف تازه‌ای از شغل در ذهن خود دارند و انطباق ساختارهای منابع انسانی با آن ‌می‌تواند متضمن موفقیت و پیشرفت شرکت‌ها باشد.

اصل و ارزش

بصیری بازتعریف نقش مدیریت منابع انسانی در سازمان‌ها به‌ویژه شرکت‌های بزرگ را هم از ضروریات این موضوع دانست و گفت: هماهنگی و همسویی فرآیندهای منابع انسانی با استراتژی کسب‌وکار شرکت‌ها موضوعی بسیار حائزاهمیت است که در دنیا و کشور‌های توسعه‌یافته به آن بسیار توجه می‌شود. ساختار و جایگاه منابع انسانی به‌عنوان یک شریک استراتژیک باتوجه به اهمیت بالای سرمایه انسانی در عصر کنونی باید بازتعریف و عملیاتی شود؛ از این رو پیشنهاد می‌شود شرکت‌های بزرگ در راستای برنامه‌ریزی و استقرار استراتژی‌های خود، راهکارهای نوین مرتبط با مدیریت سرمایه انسانی را به‌عنوان یک اصل و ارزش مدنظر قرار دهند و به آن توجه ویژه داشته باشند.

زنگ خطر به صدا در آمد

چندی پیش هم مدیر دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور به تحلیل چالش‌های حکمرانی در بخش معدن پرداخت. رضا جدیدی سقوط آمار نیروی متخصص در رشته‌های معدن، جغرافیا و زمین‌شناسی طی ۱۰ سال اخیر را زنگ خطری برای استمرار چرخه حکمرانی معدن و علوم زمین دانسته و بر ضرورت برنامه‌‌ریزی هدفمند و توسعه‌‌ای نیروی انسانی براساس نیازسنجی دقیق و آینده‌نگرانه بازار کار (بخش دولتی و خصوصی) تاکید کرده است. وی گفت: مسئولان آموزش عالی و سیاست‌گذاران امر باید با استمرار مطالعه تحولات و نیازهای اقتصادی کشور در شرایط حال و آینده بازار کار، از جنبه‌های کمی و کیفی این موضوع مطلع شوند و سیاست‌‌های کلان اقتصادی را با محوریت نیروی انسانی، انتقال تجربه، دانش و مهارت‌آموزی موردنیاز به آنان، موردبررسی و واکاوی بیشتر قرار دهند.

کاهش ظرفیت

جدیدی در بخش دیگری از گزارش تحلیلی خود به کاهش ظرفیت بخش خصوصی و دولتی برای جذب نیروهای متخصص اشاره کرده و آورده است: ظرفیت بخش خصوصی و دولتی برای جذب نیروهای متخصص رو به کاهش است که مصداق این امر را می‌‌توان در سامانه سازمان برنامه و بودجه کشورکه نشان‌دهنده آمار کاهنده شرکت‌‌های مهندسین مشاور طی سالیان اخیر است مشاهده کرد.  جدیدی اشاره کرد: اﻳﻔﺎی ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻘﺶ اﻗﺘﺼﺎدی داﻧﺸﮕﺎه‌‌ها و ﻣﺮاکز ﺁﻣﻮزش عالی ﻣﺴﺘﻠﺰم داشتن اطلاع دقیق و بهنگام سیاست‌گذاران این مراکز از نیازها و شرایط بنگاه‌‌های اقتصادی است که به‌شدت در حال تحول است. بدیهی است تحقق این امر منوط به تحکیم پیوندها و روابط بین دانشگاه‌‌ها و مراکز صنعتی، تسهیل تبادل‌نظرها، تجارب و پیشنهادها میان این دو طرف به‌منظور اصلاح مکانیسم آموزش و آماده‌‌سازی دانشجویان است.

نقطه آغاز

وی معتقد است تحکیم هر چه بیشتر این ارتباطات مزایای بی‌شماری برای دو طرف درگیر این فرآیند خواهد داشت. از طرف دیگر برای تقویت بخش خصوصی و شرکت‌‌های مهندسین مشاور شایسته است بستر قانونی مناسب و اعتبارات کافی برای برون‌‌سپاری فعالیت‌‌ها از بخش دولتی به خصوصی فراهم شود.وی در بخش دیگر این گزارش یادآور شد: مرزبندی ساختاری میان منابع مالی و نیروهای انسانی متخصص در حوزه اکتشاف و همچنین نبود برنامه هدفمند و خردمندانه زمین‌شناسی و اکتشافی باعث به‌وجود آمدن کلافی سردرگم در بخش کشف ذخایر معدنی و به تبع آن وجود ضعف در چرخه بخش معدن کشور شده که تسریع در اجرای پروژه‌‌های معدنی نیازمند رفع چالش فعالیت‌‌های زمین‌‌شناسی و اکتشافی است.

سخن پایانی

از آنجایی که بزرگ‌ترین سرمایه هر مجموعه‌ای نیروی انسانی آن است و رشد و توسعه فعالیت‌های مجموعه در گرو برخورداری از نیروهای مجرب و متعهد است، توانمندسازی این بخش از مهم‌ترین مسئولیت‌های کارفرمایان به‌شمار می‌رود، اما براساس گفته کارشناسان معدنی هنوز راه درازی برای رسیدن به نقطه مطلوب در این حوزه وجود دارد.به‌نظر می‌رسد اقدام عاجلی که برای پر کردن فاصله میان نقطه موجود و مقصد مطلوب باید انجام شود، برنامه‌ریزی دقیق برای بهره‌گیری از رویکردهای نوین و سرمایه‌گذاری در زمینه آموزش نیروی انسانی است تا از مزایا و مواهب آن همه فعالان این عرصه بهره‌مند شوند.