فرصت کمبود جهانی نفت برای ایران
رضا پدیدار- رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق تهران
جمعیت جهان رو به افزایش است و این پدیده مصرف انرژی در جهان را افزایش خواهد داد؛ بر همین اساس بزرگ ترین تولیدکننده نفت جهان درباره کمبود جهانی نفت هشدار داده و یادآور شده به زودی جهان با بحران بزرگ کمبود عرضه نفت روبه رو خواهد شد. مدیرعامل آرامکو به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده نفت جهان معتقد است به دلیل نبود سرمایه گذاری جدید در حوزه تولید نفت، جهان در حال سپری کردن یک بحران انرژی است.
مدیرعامل آرامکو با بیان واقعیت های حاکم در دنیای انرژی می گوید اگر می توانستیم ظرفیت تولید را پیش از سال ۲۰۲۷ توسعه دهیم این کار را انجام می دادیم. این چیزی است که ما به سیاست گذاران می گوییم، چون تحقق این مهم به طول می انجامد. ایشان همچنین معتقد است صحبت ها میان صنعت نفت و سیاست گذاران درباره گذار از سوخت های فسیلی به سوی انرژی سبز نیز دشوار و با مشکلاتی روبه رو است، زیرا تصور نمی شود گفت وگوی سازنده زیادی در جریان باشد.
با این همه رئیس آژانس بین المللی انرژی نسبت به تشدید وابستگی جهان به سوخت های فسیلی هشدار می دهد. فاتح بیرول در اظهاراتی بیان کرد بحران امنیت انرژی جهان از زمان حمله نظامی روسیه به اوکراین، نباید منجر به وابستگی عمیق تر به سوخت های فسیلی شود.
باوجود تمام موارد یادشده ادامه نا آرامی ها در منطقه و نااطمینانی بازارهای تولید و مصرف باعث شده ابهاماتی در زمینه چشم انداز فروش نفت وجود داشته باشد. البته پیش بینی ها حاکی از افزایش نرخ هاست. در همین حال، به درازا کشیدن مذاکرات برجام باعث شد امیدها به افزایش تولید نفت ایران کمرنگ شود. فروردین سال جاری رئیس جمهوری اعلام کرد شرایط فروش نفت خام ایران به پیش از تحریم ها رسیده است. وزیر نفت نیز گفت با اقدامات موثری که روی میادین نفت خشکی و دریا، حفاری چاه های جدید و تعمیر چاه ها و بازسازی و نوسازی تاسیسات و مراکز جمع آوری نفت انجام شد، شاهد رسیدن ظرفیت تولید نفت کشور به بالغ بر ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه هستیم. با وجود این تحولات در تولید نفت، دقیقا معلوم نیست تا چه میزان، به چه قیمتی و از چه مبادی نفت صادر می کنیم و بعید است میزان عایدی صادرات نفتی، حتی به کسری از عواید سال ۲۰۱۷ برسد. پس از امضای برجام موفق شدیم روزانه ۲ . ۵ میلیون بشکه نفت صادر کنیم. اگر می توانستیم به میزان صادرات 5 سال قبل بازگردیم و اگر نرخ نفت صادراتی را ۱۰۰ دلار در نظر بگیریم، فروش نفت ایران به محدوده ۲۵۰ میلیون دلار در روز خواهد رسید.
براساس آخرین گزارش بانک جهانی درباره چشم انداز بازارهای کالایی، اکنون بازارهای انرژی با شدیدترین شوک طی 4 دهه گذشته روبه رو شده اند و باتوجه به بحران روسیه و اوکراین، پیش بینی می شود برای چند سال آینده شاهد افزایش قیمت کالاهای اساسی باشیم؛ بر این اساس برآورد می شود نرخ هر بشکه نفت در دامنه ۱۰۰ دلار باقی بماند که در این صورت به بالاترین سطح در ۹ سال گذشته خواهد رسید. علاوه بر میزان و نرخ فروش نفت، مقامات کشور از جایگزینی دلار و یورو در معاملات انرژی نیز سخن گفته اند، اما همان طور که کارشناسان پیش تر هم گفته بودند، باتوجه به تراز تجاری ایران، این امر عملا امکان پذیر نخواهد بود. از طرفی هم چین اصلی ترین مشتری نفت ایران است و در شرایط تحریم، خریداران نفت و گاز ایران تنها به کشورهای چین، عراق و ترکیه محدود شده اند.
کلام پایانی اینکه در حال حاضر کشورهای تولیدکننده نفت درصدد برداشت ذخایر استراتژیک خود هستند که این نشان می دهد نفت موجود در بازار کافی نیست. این مسئله به معنای کمبود تولید نیست، بلکه به دلیل تحریم های صورت گرفته و افزایش تقاضا، بازار با کمبود نفت مواجه است. تحریم های روسیه موجب ایجاد شرایط نابسامان در بازار نفت شده که ایران می تواند با عبور از بحران برجام میزان صادرات خود را افزایش دهد و به عدد قبل از تحریم ها بازگردد. در شرایط تحریم نیز کشورهایی وجود دارند که به دنبال برطرف کردن نیازهای خودشان هستند. باتوجه به این شرایط نمی توان عدد دقیقی را اعلام کرد، اما پیش بینی می شود در حال حاضر حدود ۲ تا ۴ میلیون بشکه نفت در روز کمبود در بازار وجود داشته باشد. ضمن اینکه تحریم نفت روسیه و کاهش حضور آن در بازار، باعث وجود کمبود در بازار شده، امریکا اعلام کرده نفت روسیه را خریداری نمی کند؛ با این حال باز هم خبرهایی منتشر می شود که در تناقض با این مسئله است.
اروپایی ها هم به تازگی اعلام کردند نفت و گاز روسیه را تحریم کردند، اما در برخی کشورهای اروپایی اعلام شده که نمی توانند این مسئله را اجرایی کنند، زیرا جایگزینی برای آن ندارند، به همین دلیل نمی توان عدد دقیقی از میزان کمبودها اعلام کرد. در هر صورت مقطع حاضر می تواند فرصت طلایی ایران برای تولید و عرضه نفت باشد.
