توقف توسعه به‌دلیل نبود زیرساخت
سواحل مکران یکی از جادویی‌ترین سواحل ایران است که در سیستان و بلوچستان و جنوب شرقی نقشه واقع‌شده است.
سواحل مکران یکی از جادویی ترین سواحل ایران است که در سیستان و بلوچستان و جنوب شرقی نقشه واقع شده است. این سواحل در همسایگی پاکستان و در جنوب غربی آن، جا خوش کرده است و از سواحل دریای عمان محسوب می شوند. این سواحل از گذشته تا امروز، مثل بسیاری از مناطق مرزی جنوب ایران، موقعیت استراتژیک داشته است. بندر چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران در این سواحل جا خوش کرده است و وجود این بندر یکی از دلایل اهمیت موقعیت جغرافیایی ساحل مکران محسوب می شود.این منطقه از ایران تاریخ پرفرازونشیبی را به خود دیده است. در قرن هجدهم به دستور بریتانیا، این سواحل بخشی از هند محسوب می شده است. نگاهی به سوابق طرح های توسعه ای کشور نشان می دهد نظام برنامه ریزی طی ۴ دهه گذشته بیشتر معطوف به توسعه اقتصادی به ویژه در حوزه صنایع سنگین و به طور اختصاصی تر در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی بوده و اجرای طرح توسعه منطقه ای آن هم با وسعتی در حدود ۵۰ هزار کیلومترمربع با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ظرفیت های طبیعی تجربه ای تازه برای کشور ما به حساب می آید. بر همین اساس توسعه اقتصادی این منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سواحل مکران یکی از جادویی ترین سواحل ایران است که در سیستان و بلوچستان و جنوب شرقی نقشه واقع شده است. این سواحل در همسایگی پاکستان و در جنوب غربی آن، جا خوش کرده است و از سواحل دریای عمان محسوب می شوند. این سواحل از گذشته تا امروز، مثل بسیاری از مناطق مرزی جنوب ایران، موقعیت استراتژیک داشته است. بندر چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران در این سواحل جا خوش کرده است و وجود این بندر یکی از دلایل اهمیت موقعیت جغرافیایی ساحل مکران محسوب می شود.
لزوم جذب سرمایه جدید
نماینده ویژه دبیر شورای اجرایی توسعه سواحل مکران، گفت: توسعه سواحل مکران به دلیل نبود زیرساخت ها به کندی پیش می رود. سیامک ره پیک در گفت وگو با مهر، با اذعان به اینکه، توسعه سواحل مکران یک ظرفیت مهم است، که نه تنها به منطقه مکران بلکه به کل کشور سودآور است، بیان کرد: در دولت سیزدهم برای اینکه کار توسعه سواحل مکران منسجم تر پیش برده شود، شورایی در دبیرخانه ستاد طرح توسعه مکران تشکیل شده است، که مصوبه هیات وزیران دارد، و ناظر به دو تا از اصل قانون اساسی است، اصل قانون ۱۲۷ و ۱۳۸ که اصل ۱۲۷ نماینده ویژه رئیس جمهوری است که طبق قانون اساسی رئیس جمهوری یک نفر به عنوان نماینده ویژه خود می تواند انتخاب کند، و در ماده ۱۳۸ تقریباً یک مجموعه حقوقی و بخشی از وزرا هستند که این مجموعه تحت مدیریت معاون اول رئیس جمهوری و با دبیری نماینده اجرایی ویژه رئیس جمهوری و مصوبات هیات وزیران است.
جبران عقب افتادگی
ره پیک بابیان اینکه، سواحل مکران در حوزه زیرساخت ها عقب افتادگی مفردی دارد، افزود: با این عقب افتادگی امکان جذب سرمایه گذار نیست، که این عقب افتادگی فقط باکار مضاعف و جدی گرفتن موضوع قابل حل است.
وی به علت عقب افتادگی سواحل مکران پرداخت و عنوان کرد: برداشت های غلط، تعریف غلط و عقب افتادگی ذهنی نسبت به موضوع توسعه سواحل مکران از عواملی است که این عقب افتادگی ایجاد کرده است.
ره پیک بابیان این مطلب که توسعه متوازن به شرطی انجام خواهد گرفت که عموم مخاطبین درک درستی از موضوع داشته باشند، تصریح کرد: زمینه سازی انجام توسعه و یک توسعه متوازن به شرطی انجام خواهد گرفت که عموم مخاطبین از مردم گرفته تا سرمایه گذاران و داخلی و خارجی باید درک درستی از موضوع داشته باشند.
وی بابیان اینکه، مردم باید تعریف درستی از توسعه مکران داشته باشند، افزود: و این وظیفه رسانه ها است که درک درستی از این موضوع به مردم الغاع کنند و مدیریت انکار عمومی داشته باشند. وی اضافه کرد: تا زمانی که این موضوع درست شناخته نشود و مفاهیم درستی از این موضوع شگل نگیرد یقینا» نسخه غلطی نوشته می شود.
لزوم حضور سرمایه گذار
ره پیک گفت: برای دبیرخانه مهم است که تا به هر قیمتی توسعه بخش اقتصادی سواحل مکران ایجاد نگردد، و اگر که سرمایه گذاری انجام بگیرد و پربازده شود لازمه آن این است که ذهن مردم منطقه آماده شود و درک درستی از این موضوع نیز داشته باشند.
وی بابیان اینکه، این توسعه برای همه است پس همه باید در این توسعه مشارکت داشته باشندو تلاش بکنند و این نیز بپذیرند، خاطرنشان کرد: اصلی ترین کسانی که در حوزه اقتصاد باید بدانند و همچنین لازمه ترین کسانی که باید بدانند و مطالبه کنند و شرایط ذهنی مردم را آماده کنند و به سرمایه گذار اطمینان خاطر بدهند افراد فرهنگی و رسانه در این منطقه هستند. ره پیک بابیان اینکه، ما در منطقه مکران با مجموعه ای از افراد و اقشار متفاوت سرو کار داریم، اعم از روستایی و شهری حتی خارجی و اینجا است که کار ما سخت کرده است، افزود: باید تمام این طیف ها با هم منسجم کنیم، و طراحی ارتباط و اغنا سازی کنیم.
در انتظار توسعه سواحل
وی گفت: چرخ توسعه سواحل مکران در حال حرکت است و هیچ گاه این چرخ از حرکت نخواهد ایستاد پس ما باید هر سند و اقدامی برای این کار در حال حرکت بنوسیم. وی اضافه کرد: این هم نیست که این توسعه نگهداشت از همین رو انرژی و برنامه مضاعف می خواهد و همه باید بیایند پای کار و اول آنهایی که این منطقه مال آنها است، هرچند که این توسعه برای همه است. وی بابیان این عنوان که انتظار داریم سواحل مکران دروازه توسعه کشور باشد پس کشور به توسعه این منطقه نیاز دارد تصریح کرد: سه سال زمان برای ساخت زیرساخت ها داریم و اگر نتوانیم در طول این سه سال زیرساخت ها نیز بسازیم مزیت های منطقه از دست خواهیم داد. ره پیک گفت: باید یک مدیریت واحد در منطقه ایجاد کنیم تا که بتوانیم موانع برداریم و به این توسعه سرعت ببخشیم.
نقطه اتصال آسیا به دیگر قاره های جهان
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان گفت: سواحل مکران یکی از مهمترین و استراتژیک ترین راه های آبی جهان به عنوان گلوگاه دریایی اتصال تجارت شمال - جنوب و نزدیکترین منطقه دسترسی کشورهای آسیای میانه و همسایگان جنوب شرق و شرق کشور و در واقع کلید اقتصاد آسیا به دیگر قاره های جهان و امن ترین نقطه دریایی کشور به شمار می رود. مهرداد عرب اول افزود: سواحل مکران و محور شرق با توجه به ظرفیت های بی نظیری که دارد فرصتی بی بدیل برای توسعه ایران اسلامی و حتی منطقه محسوب می شود. رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان در ادامه گفت: سواحل مکران یکی از مهمترین و استراتژیک ترین راه های آبی جهان به عنوان گلوگاه دریایی اتصال تجارت شمال - جنوب و نزدیکترین منطقه دسترسی کشورهای آسیای میانه و همسایگان جنوب شرق و شرق کشور و در واقع کلید اتصال آسیا به دیگر قاره های جهان و امن ترین نقطه دریایی کشور به شمار می رود. وی بیان کرد: وجود محور شرق به منظور افزایش نقش و سهم کشور در ترانزیت کالا و حمل و نقل بین المللی، تقویت پیوندهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی با کشورهای شرق و شمال شرقی، ارتقای سطح متوسط درآمد و شاخص های توسعه در نواحی شرق کشور، کاهش فعالیت های غیر رسمی اقتصادی و جلوگیری از قاچاق کالا و موادمخدر از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است. رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان با اشاره به قابلیت ها، مزیت ها و فرصت های این استان، اهمیت و جایگاه سواحل مکران و محور شرق در توسعه منطقه و کشور گفت: در این استان علاوه بر ظرفیت های گفته شده با چالش های مهمی همچون پدیده حاشیه نشینی، بحران آب و تکمیل نبودن شبکه گاز که در عدم توسعه استان تاثیرگذار است، نیز مواجه هستیم. عرب اول بیان کرد: در سیستان و بلوچستان شاهد پایین بودن تراکم جمعیت ( ۳ . ۱۷ ) نسبت به متوسط کشوری، بالاتربودن درصد جمعیت روستایی نسبت به جمعیت شهری در اکثر شهرستان ها، بالاتر بودن ضریب جینی مناطق شهری ( ۴۹ . ۰ ) نسبت به ضریب جینی مناطق شهری کشور ( ۳۷ . ۰ ) جوانترین استان کشور با ۹ . ۶۳ درصد جمعیت زیر ۳۰ سال، نرخ مشارکت اقتصادی ۵ . ۳۴ درصد در مقابل ۹ . ۴۰ درصد کشور هستیم. وی ضمن تشریح مدل توسعه سیستان و بلوچستان، اولویت ها و ظرفیت های پهنه های برنامه ریزی بر اساس اسناد بالادستی به تحقق چگونگی رشد اقتصادی هدفگذاری شده در سال ۱۴۰۱ نیز پرداخت .
توسعه در گرو تکمیل سه زنجیره
طرح توسعه سواحل مکران از اواخر دهه ۸۰ با هدف تامین زیرساخت های موردنیاز برای استقرار نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در این منطقه آغاز شد و در اواسط دهه ۹۰ با رویکرد بهره برداری کامل از ظرفیت های طبیعی بالقوه و موقعیت ژئو استراتژیک و ژئوپلیتیک این منطقه در دستور کار دولت قرار گرفت. طرحی عظیم که در اهدافش صرفا توجه به توسعه اقتصادی مطرح نبوده و با نگاهی همه جانبه، توسعه پایدار منطقه را هدف گذاری کرد و براساس این رویکرد، مطالعات جامعی در دستور کار قرار گرفت که ثمره آن تبیین استراتژی توسعه شبه برون زا (تلفیقی از توسعه درون زا و برون زا) در این منطقه است.اما مساله ای که در طرح توسعه سواحل مکران حائز اهمیت است واکاوی استراتژی ها و هدف گذاری های انجام شده است تا مشخص شود در چه بازه زمانی و در چه حوزه هایی قرار است شاهد تحول و پیشرفت در این منطقه و به تبع آن در کشور باشیم.
سوابق طرح های توسعه ای
نگاهی به سوابق طرح های توسعه ای کشور نشان می دهد نظام برنامه ریزی طی سه دهه گذشته بیشتر معطوف به توسعه اقتصادی به ویژه در حوزه صنایع سنگین و به طور اختصاصی تر در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی بوده و اجرای طرح توسعه منطقه ای آن هم با وسعتی در حدود ۵۰ هزار کیلومترمربع با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ظرفیت های طبیعی تجربه ای تازه برای کشور ما به حساب می آید. حال دو نکته حائز اهمیت است، اول اینکه دستاوردهای طرح های اجراشده و شناخت نقاط قوت و ضعف آن تا چه حد مدنظر راهبران توسعه در کشور بوده و دوم اینکه آیا استراتژی های پیش بینی شده برای این طرح در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی مبتنی بر الگوهای فعلی در کشور است یا با تغییر پارادایم می شود انتظار داشت که شاهد تحول در این صنایع باشیم.
سخن پایانی
آنچه در طرح توسعه سواحل مکران موردتوجه قرار می گیرد، توازن و هم تکاملی در ابعاد توصیفی از استراتژی های تبیین شده است که همواره از جانب دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران به عنوان راهبر این طرح ملی مورد تاکید قرارگرفته است.
