به گفته بسیاری از فعالان این حوزه برای بهره‌وری مطلوب از ذخایر اکتشاف شده، باید بتوانیم به‌صورت بهینه و با کمترین نرخ تمام‌شده و درنتیجه بهره‌وری بالا، استخراج و فرآوری کنیم. برای موفقیت در این حوزه نیز نیازمند فناوری‌های جدید هستیم تا به‌جای مطرح‌شدن موضوع باطله، با استحصال مناسب، آن را به یک عنصر جدید و قابل‌استفاده در صنایع تبدیل کنیم. بر همین اساس ایمیدرو از سال گذشته با همکاری شرکت‌های بزرگ، وزارت صمت و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، طرح عناصر راهبردی و استراتژیک با تمرکز بر ۱۴ عنصر معدنی استراتژیک را که روی آنها کار نشده یا کمتر کارشده و به واردات وابسته است در دستور کار قرار داده است.

جایگاه معدنکاری دیجیتال در ایران و جهان

با مدنظر قرار دادن آمارهای جهانی پیش‌بینی‌شده که حجم بازار معدنکاری دیجیتال از حدود ۹۳۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹ به بیش از ۲۳ هزار میلیون دلار در سال ۲۰۲۷ برسد و این نشان می‌دهد که اکتشاف، استخراج و فرآوری به‌عنوان ۳ رکن اساسی در بخش معدن به شمار می‌روند و هرکدام از این بخش‌ها وابستگی زیادی به فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند. با توجه به اینکه معدن در دنیا با استفاده از فناوری و ایده‌های نوآورانه به‌سوی کاهش خطرات و افزایش سرعت معدنکاری رفته است بنابراین نیاز است تا در ایران نیز زیرساخت‌های این مهم ایجاد و عقب‌ماندگی‌ها جبران شود. این در حالی است که مطابق اعلام معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، بیش از ۸۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارد که فقط ۴۵۰ مورد آنها (حدود ۵ درصد)‌ معدنی یا مرتبط با حوزه زنجیره معدن و صنایع معدنی هستند؛ به‌طوری‌که باوجود منابع متعدد، از آن بهره‌برداری نمی‌شود و همچنان نگاه سنتی به معدن و کار در آن حاکمیت دارد.

بر اساس همین آمارها، تنها ۳۶ شرکت دانش‌بنیان در حوزه مس، ۴۴ شرکت در زنجیره اکتشافات و استخراج، ۱۵ شرکت نیز در زنجیره سرب و روی فعالیت خود را ثبت کرده‌اند و به ارائه ایده مشغول هستند. در همین حال عناصر نادر خاکی، استراتژیک و از اولویت‌های وزارت صمت و ایمیدرو به شمار می‌رود. بنابراین باید علاوه بر شناسایی نوآوران و فناوران بخش معدن و صنایع معدنی، فرصتی را برای آنها ایجاد کرد تا ایده‌های‌شان به سمت بومی‌سازی هدایت و تجاری‌سازی شود.

توسعه اکوسیستم دانش‌بنیان راهی برای حضور در رقابت بین‌المللی

مدیرعامل شرکت سنگ‌آهن مرکزی ایران گفت: یکی از راه‌های سرعت بخشیدن به فعالیت‌های صنایع، توسعه اکوسیستم دانش‌بنیان برای حضور جدی در رقابت‌های بین‌المللی است.

به گزارش مرکز اطلاع‌رسانی شرکت سنگ‌آهن مرکزی ایران، مجتبی حمیدیان در آیین افتتاح صندوق پژوهش و فناوری سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی ( CVC ) سنگ‌آهن که با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری، استاندار یزد، فرماندار بافق، مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان و جمعی از مدیران و مسئولان استان یزد و شهرستان بافق در مرکز اطلاعات و ارتباطات یزد برگزار شد بابیان این مطلب اظهار کرد: برنامه مدونی برای سرعت بخشیدن به توسعه فعالیت‌ها داریم که امیدواریم به‌زودی نتایج این برنامه مشخص و ملموس شود.

وی با بیان اینکه فعالیت‌های یک‌ساله شرکت در حوزه دانش‌بنیان به نقطه قابل قبولی رسیده است، گفت: امروز شرکت‌های بزرگ صنعتی تبدیل به مگا صنعت شده‌اند و همزمان در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند. وی اظهار کرد: اگر نیازهای مگا صنعت به‌درستی شناسایی شود و موردتوجه قرار گیرد، به‌طور حتم می‌توان به آینده موفق اقتصادی کشور امیدوار بود.مدیرعامل شرکت سنگ‌آهن مرکزی با اشاره به افتتاح مرکز نوآوری بافقی نو و خانه نخبگان بافق گفت: این فعالیت‌ها برای تامین و ساماندهی نیروهای نخبه و کارآفرین است که خوشبختانه معاونت علمی ریاست‌جمهوری قول‌های خوبی برای حمایت از نیروهای کارآفرین و توسعه هسته‌های فناورانه داده است. وی با بیان اینکه فعالیت این مراکز نیاز به سرمایه‌گذاری دارد تصریح کرد: شرکت سنگ‌آهن مرکزی در گام بعدی راه‌اندازی صندوق CVC را دنبال کرد که امروز این صندوق با حضور معاون رئیس‌جمهوری افتتاح شد.

حمیدیان اضافه کرد: شرکت سنگ‌آهن مرکزی قبل از اینکه قانون جهش دانش‌بنیان ابلاغ و مجوزها صادر شود، پیگیر سرمایه‌گذاری برای سرعت گرفتن فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان بود اما صدور مجوزها، سرعت فعالیت‌ها را بالا برد و ما امروز شاهد انعقاد قرارداد با شرکت‌های دانش‌بنیان هستیم.

فعالیت بیش از ۱۰۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه معدن

مجری طرح ایجاد زیست‌بوم نوآوری و فناوری بخش معدن و صنایع معدنی با اشاره به اینکه در زیست‌بوم نوآوری بخش معدن و صنایع معدنی با چالش کمبود ایده مواجهیم و داشتن ایده‌های نو برای حل مشکلات مختلف از چالش‌های ما است، عنوان کرد: براساس معیار جهانی، ۹۸ درصد ایده‌ها رد می‌شوند و به این معناست که از ۱۰۰ ایده تنها ۲ ایده انتخاب می‌شوند.

حسین منصوری با بیان اینکه ۱۰۰ شرکت به فعالیت در بخش معدن و صنایع معدنی مشغول هستند، گفت: بر اساس بررسی‌های ما ۵۹ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان نیاز به توسعه بازار دارند، ۲۸ درصد با مشکلات تامین مالی روبه‌رو هستند و باقی مشکلات نیز به منابع انسانی مربوط می‌شود که امیدواریم دانشگاه‌ها، شتاب‌دهنده‌ها، صندوق‌ها و دیگر بازیگران زیست‌بوم آگاه به این دغدغه‌ها هم‌افزایی و نقش‌آفرینی کنند. مهدی مجیدپور رئیس دانشکده مدیریت علم و فناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان اینکه بسیاری از شرکت‌های معدنی و صنایع معدنی با الفبای نوآوری و کارآفرینی آشنا نیستند و نسبت به ورود طرح‌های نوآورانه و فناورانه مقاومت‌هایی نشان می‌دهند.

مجیدپور بابیان اینکه دانشگاه‌ها جایی برای شکل‌گیری و پرورش ایده‌های نو هستند، گفت: ما در تلاش بودیم با ایجاد آزمایشگاه نوآوری در درون دانشگاه به مدل‌سازی و ساختار تامین مالی در زیست‌بوم نوآوری بپردازیم و نقاط ضعف این عرصه را شناسایی کنیم. وی عنوان کرد: دانشکده مدیریت علم و فناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر با همکاری طرح ایجاد زیست‌بوم نوآوری و فناوری بخش معدن می‌تواند بسترهای درست تامین مالی ایده‌های نوآورانه و فناورانه را شناسایی و با همکاری متولیان و دیگر بازیگران زیست‌بوم نوآوری بخش معدن کشور راهکارهای کارشناسی شده حمایت مالی از نسل نوآور را ارائه کند. مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها موتور محرک زیست‌بوم نوآوری هستند و متولیان بخش معدن اهرم‌های حرکت توسعه این زیست‌بوم محسوب می‌شوند. همچنین با توجه به اینکه یکی از اهداف راه‌اندازی مرکز نوآوری افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان در بخش معدن و صنایع معدنی بوده، چگونگی تامین مالی و نوع حمایت از نوآوران جوان حائز اهمیت است تا فناوران و نوآوران دانشگاه و صنعت به ایده‌پردازی ترغیب شوند. وی با اشاره به تجارب برگزاری جشنواره مشترک دانشگاه تهران، ایمیدرو و (اینوماین) بیان کرد: نهادسازی در تامین منابع مالی ایده‌های معدنی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های حمایتی موجود در دستگاه‌های اجرایی و همنشینی بازیگران چند سویه اقتصاد دانش‌بنیان همواره از اهداف قابل‌توجه در زیست‌بوم نوآوری بخش معدن بوده است.

سخن پایانی

بسیاری معتقدند ایران از انقلاب صنعتی چهارم و معدنکاری دیجیتال عقب‌مانده است، به‌طوری‌که امروزه باید در نگاه سنتی خود به معادن تجدیدنظر کند و رگولاتوری معدنکاری دیجیتال را به وجود آورند. قطعا دنیا برای افزایش بهره‌برداری از ذخایر طبیعی، معدنکاری دیجیتال را انتخاب کرده تا علاوه بر کاهش نیروی انسانی و خطراتش، به حوزه اکتشاف و استخراج سرعت بیشتری ببخشد. برخی نیز تاکید دارند باوجود ذخایر بسیار معدنی در ایران، اگر حتی امروز در این مسیر حرکت و زیرساخت‌های آن را تامین کنیم، ۱۰ سال آینده می‌توانیم در جایگاهی بایستیم که امروز شرکت‌های بزرگ معدنی دنیا در آن قرار دارند.