استان‌هایی که میانگین بارندگی درازمدت بیش از هزارمیلیمتر در سال دارند امروز با معضل بحران آب دست و پنجه نرم می‌کنند. تنش آبی نسبتا شدید که از چندین سال گذشته در استان اردبیل شروع شده امسال نیز با کاهش بارندگی‌ها روند شدیدتری به خود گرفته و نگرانی‌ها برای تداوم و تشدید خشکسالی در منطقه را بیشتر کرده است. به گفته کارشناسان، اغلب شهرها و روستاهای استان اردبیل به دلیل تداوم خشکسالی و گرمای بیش از حد هوا، با خشک شدن رودخانه‌ها، چشمه‌ها و چاه‌ها در فصل بهار و تابستان با کمبود منابع آب روبه‌رو هستند و برای جلوگیری از بحران آب در این استان لازم است شهروندان از مصرف بی‌رویه آب خودداری کنند تا در تابستان با کمبود آب مواجه نشوند و امسال از ۳۱ شهر استان اردبیل ۱۷ شهر دچار تنش آبی هستند. کمبود بارش در استان منجر به کاهش ذخیره آب در سدها، مخازن و آب‌‍‌های زیرزمینی شده و اگر ۱۰ درصد مصرف آب در استان کاهش یابد دچار بحران آب در استان نخواهیم شد.

سدهای نیمه خالی و خطر تشدید تنش آبی

کاهش بارندگی‌ها در استان اردبیل و تداوم خشکسالی علاوه بر بروز مشکلات بسیار برای کشاورزان، این روزها تامین آب آشامیدنی مردم را هم دچار مشکل کرده است به طوری که در بسیاری از روستاها مشکل تامین آب و در برخی شهرها نیز قطعی آب و کاهش کیفیت آن قابل مشاهده است. در زمینه ذخایر آب در پشت سدها تصاویر خوشایند و دلگرم کننده‌ای وجود ندارد و این در حالی است که منابع زیر زمینی دشت اردبیل هم در قلب بحران قرار گرفته و این دشت در زمره مناطق ممنوعه به‌شمار می‌رود. هم اکنون حدود ۷۰ درصد از حجم سدهای استان خالی است و بر اساس اعلام کارشناسان، تا افق سال ۱۴۲۵ به میزان یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب کسری آب در استان پیش‌بینی شده است. از حجم ۴۰۲ میلیونی مخازن ۵۲ سد استان درحال‌حاضر۱۲۱ میلیون متر مکعب پر شده است و بیشتر سدها با کاهش ذخیره آب نسبت به سال قبل مواجه هستند. سد یامچی اردبیل با حجم ذخایر آبی به میزان ۸۲ میلیون متر مکعب به‌عنوان مهم‌ترین سد استان که تامین‌کننده آب آشامیدنی مرکز استان است درحال‌حاضر حدود ۲۴ میلیون مترمکعب آب دارد. در شهرستان پارس آباد مغان هم سد خداآفرین با ۱۹۹ میلیون مترمکعب ذخیره آبی نسبت به سال قبل ۳۴ میلیون مترمکعب کاهش و ﺳﺪ ارس هم با ۹۱۲ میلیون مترمکعب آب نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷میلیون مترمکعب کاهش یافته است

فرماندار شهرستان اردبیل گفت: در افق ۱۴۲۵شهرستان اردبیل در حوزه‌های مصرف مختلف، ۸ برابر ذخیره فعلی دریاچه شورابیل، به آب نیاز دارد.سید‌محمد اعتماد اعجازی در گفت‌وگو با تسنیم در اردبیل‌ اظهار کرد: تامین آب شرب از دغدغه‌های جدی مسئولان استانی و شهرستانی است و برای افق ۱۴۲۵ سیمای آب استان تدوین شده و بالغ بر ۹۲.۵ میلیون متر مکعب در سال به آب نیاز داریم.

وی تصریح کرد: این میزان با در نظر گرفتن حجم شورابیل که درحال‌حاضر ۱۲میلیون متر مکعب است، چیزی معادل ۸ برابر حجم شورابیل را شامل می‌شود که باید سالانه به همین میزان آب در اردبیل تامین شود. فرماندار شهرستان اردبیل گفت: از ۱۶۰ روستای شهرستان اردبیل، بیش از ۱۰۰ روستا دچار تنش آبی هستند و برخی از این روستاها روزهای متمادی آب ندارند که با استفاده از روش‌های سیار آبرسانی به این مناطق انجام می‌شود.

اعتماد اعجازی به حفاری بیش از ۲۵حلقه چاه برای تامین آب روستا‌های شهرستان اردبیل در ۲۰ ماه گذشته اشاره کرد و افزود: این چاه‌ها آبدهی مناسب ندارند و با توجه به دغدغه‌های مردمی در تامین آب شرب سالم و بهداشتی به دلیل بالا بودن آرسنیک و هدایت الکتریکی بالا امکان بهره‌برداری از آنها وجود ندارد.

راه‌اندازی تاسیسات آرسنیک‌زدایی

وی با اشاره به ضرورت راه‌اندازی تاسیسات آرسنیک‌زدایی در اردبیل یادآور شد: در ۲سال آینده باوجود هزینه سنگین تصفیه‌خانه آرسنیک‌زدایی، چاره‌ای جز اینکه از منابع موجود تامین و بخشی از آب چاه‌ها را از این طریق تصفیه و آرسنیک‌زدایی کنیم، نخواهیم داشت.

سیدمحمد اعتماد اعجازی در بخش دیگری از سخنان خود اضافه کرد: در بلند مدت انتقال آب از حوزه‌های ثانویه بسیار مهم و ضروری به نظر می‌رسد و ما راهی جز انتقال آب از حوزه به حوزه دیگر را نداریم.

وی بیان کرد: برداشت آب از منابع ثانویه و انتقال حوزه به حوزه در صلاحیت استان نیست و باید طرحی به همت وزارت نیرو تهیه و با تصویب در شورای‌عالی آب کشور مقدمات انتقال آب فراهم آید.

پرهیز موقت از کشت دوم

فرماندار اردبیل در ادامه سخنان خود اظهار کرد: برای تامین ۹۳.۵ میلیون متر مکعب آب مورد نیاز در اردبیل در افق ۱۴۲۵ روی منابع آب موجود نیز برنامه‌ریزی شده اما همه این منابع کمتر از ۴۰ میلیون مترمکعب است.

وی تصریح کرد: با ترکیب آب چاه با آب تصفیه شده و پرهیز موقت از کشت دوم، مقابله با مصارف غیرمجاز و ممانعت از انشعابات غیرمجاز و پرت آب تلاش ما بر این است تا آب شهر اردبیل در ماه‌های آتی تامین شود.

اعتماد اعجازی گفت: در بحث انتقال آب از خزر نیز با توجه به اینکه کشورهای همسایه همگی از طریق تاسیسات آب شیرین کن اقدام به بهره‌برداری کرده‌اند، پیشنهادات اولیه برای انتقال آب از خزر ارائه شده که امیدواریم با تهیه طرح توجیهی مناسب و همکاری مسئولان ملی و استان‌های مجاور بتوانیم با رویکرد تامین آب حوزه صنعت، مقادیر مورد نیاز از خزر به این استان‌های نیازمند منتقل گردد، تا امکان تامین منابع آب فراهم آید.با توجه به اظهارات مقامات رسمی ترکمنستان ( وزارت اقتصاد و کشاورزی)طراحی و ساخت ۲۲ مجموعه جدید آب شیرین کن را در سال ۹۶ درغرب این کشور به مناقصه بین‏‌المللی و اجرا گذاشته و بر اساس این طرح ۲ مجتمع نمک زدایی آب در منطقه «اکرم» واقع در ناحیه «حسن قلی» و شهر «خزر» در بخش ترکمنی دریای خزر در دست احداث است که ظرفیت این ۲ مجتمع شیرین کن آب دریا، ۵۰ هزار متر مکعب در شبانه روز برآورد شده‌ ‏است.

استفاده از ظرفیت بازچرخانی آب

اعجازی افزود: در بندر آکتائو، در استان مانغیستا و قزاقستان در ساحل خزر نیز دستگاه‌های شیرین‌کننده آب نصب شده و به کمک نیروگاه اتمی در آکتائو پیش از این نیز آب دریای خزر به مقدار زیادی شیرین‌سازی و به داخل قزاقستان انتقال می‌یافت.

فرماندار شهرستان اردبیل به نیاز صنعتی نیز اشاره کرد و افزود: برای صنایع بزرگ به ویژه نیروگاه سیکل ترکیبی، آهن اسفنجی و سایر صنایع آب بر اقدام لازم انجام شده تا از ظرفیت بازچرخانی آب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب استفاده کنند تا منابع مورد نیاز آنها از این طریق تامین شود و از آب‌های زیرزمینی و تجدیدپذیر در این خصوص استفاده نشود.

بهره‌برداری از ۹۰ طرح در ‌هفته دولت

اعجازی همچنین در جلسه شورای برنامه‌ریزی شهرستان اردبیل، با گرامیداشت هفته دولت و یاد و خاطره شهدای دولت، شهیدان رجایی و باهنر اظهار کرد: همزمان با هفته دولت ۹۰ طرح و پروژه با اعتبار ۲ هزار و ۷۷ میلیارد تومان در شهرستان اردبیل به بهره‌برداری می‌رسد. وی تصریح کرد: با افتتاح این طرح‌ها و پروژه‌ها برای ۴۷۳ نفر در شهرستان اردبیل شغل ایجاد می‌شود.

فرماندار اردبیل گفت: طرح‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی که به مناسبت هفته دولت اجرایی می‌شود، ۱۵ مورد بوده که در این راستا ۷۷۰ میلیارد تومان اعتبار هزینه شده که برای ۴۷۳ نفر نیز شغل ایجاد شده است.

اعتماد اعجازی افزود: همزمان با هفته دولت ۶۹ پروژه عمرانی، زیربنایی و عمران شهری و روستایی در شهرستان اردبیل به بهره‌برداری می‌رسد که ارزش اعتباری این پروژه‌ها ۷۵۹ میلیارد تومان است. وی از صدور ۲ هزار و ۹۵۰ فقره سند مالکیت تک برگی الکترونیک برای صاحبان اراضی کشاورزی در شهرستان اردبیل خبر داد و خاطرنشان کرد: مساحت اراضی که سند تک برگ برای آن صادر شده، ۱۲۱ هزار و ۴۳ هکتار است.

فرماندار اردبیل اضافه کرد: همزمان با هفته دولت عملیات اجرایی ۶ پروژه عمرانی، زیربنایی و عمران شهری و روستایی در شهرستان اردبیل آغاز می‌شود که ارزش اعتباری این پروژه‌ها ۵۴۸ میلیارد تومان است.

سخن پایانی

به گفته کارشناسان توسعه آبیاری مدرن، فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده هوشمندانه و بهینه از آب، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز، آموزش و تغییر الگوی مصرف و روش زندگی، اختراع تکنولوژی جدید ذخیره‌سازی آب، بازچرخانی پساب‌ها، افزایش سیستم‌های نوین آبیاری، بهبود حوضه آبریز با عملیات آبخیزداری، توسعه سیاست‌ها و قوانین مرتبط با آب، تغییر الگوی کشت، اجرای طرح تعادل بخشی آب، مقابله با تغییرات آب و هوایی و استفاده از انرژی‌های خورشیدی از جمله راهکارهایی هستند که در استان‌های دیگر عملیاتی شده و ضروری است این راهکارها در استان اردبیل هم جامه عمل بپوشد.