سه‌شنبه 18 اردیبهشت 1403 - 07 May 2024
کد خبر: 20242
تاریخ انتشار: 1401/08/09 07:35

یک آب و چند متولی

عباسقلی جهانی ـ از مدیران اسبق وزارت نیرو و کارشناس آب

طبق آمار وزارت نیرو، ۸۱ میلیارد مترمکعب آب قابلبرنامهریزی داریم، در حالی که نیاز آبی کشور در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۹۸ میلیارد مترمکعب بوده است. بهعبارت دیگر، دخل و خرج آبی ما با یکدیگر همخوانی ندارد و این امر در نهایت به بحران آب منتهی میشود. از عوامل بحران آب در کشور، وجود چند سیاستگذار و سازمانهای مختلفی است که بهعنوان متولی این جریان شناخته میشوند و ارتباط و هماهنگی موثری هم با یکدیگر ندارند. بههمین دلیل، کارشناسان نمیتوانند بهسادگی سیاستهای کارآمد برای رفع این بحران را تدوین کنند و ارائه دهند. ایران هیچگاه بهعنوان یک کشور پربارش شناخته نشده است، اما باتوجه به اینکه پیشتر هم اشاره شد، در ۵ یا ۶ دهه اخیر اسرافکارانه به مصرف آب پرداختیم. در حالی که اجداد ما راههای صرفهجویی و نگهداشت آب را برای نسلهای بعدی را بهخوبی میدانستند. تاکید اصلی در بحث صرفهجویی در مصرف آب شکاف میان عرضه و تقاضا در این مورد است که موجب آسیب رساندن به ذخایر آب در کشور شده است. اگر نگاهی به وضعیت عرضه و مقدار منابع آب تجدیدشونده بیندازیم، متوجه خواهیم شد که این مولفه در هر کشوری مقدار ثابتی دارد؛ این در شرایطی است که متغیری مانند تغییرات آب و هوایی را ایستا در نظر بگیریم؛ بنابراین متوسط آب تجدیدشونده در طول سالهای متمادی ثابت است. اما اگر این چرخه را ایستا در نظر نگیریم و معتقد به تغییرات اقلیمی باشیم، میزان عرضه در بیشتر کشورها نزولی است. در حقیقت، باوجود تغییرات اقلیمی رخداده در کره زمین، منابع تجدیدشونده ما و جهان روز به روز در حال اتمام است. این متغیر در خوشبینانهترین حالت ثابت است. در اصل تقاضا برای منابع آب همیشه در حال رشد بوده که دلیل آن به تحولات جمعیتی، توسعه صنایع شهرنشینی و مهاجرتها بر میگردد. گفتنی است، شکاف گفتهشده روز به روز در حال افزایش است؛ چرا که از سویی میزان عرضه همواره ثابت یا اینکه در حال کاهش و از سویی دیگر میزان تقاضا با گذشت زمان زیادتر شده است. برای حل این چالش بزرگ، در گام نخست، شاید این بهنظر برسد که با افزایش عرضه گام موثری برداشته میشود؛ اما متاسفانه در طول سالهای گذشته حجم زیادی از منابع آبی که برای عرضه داشتیم، مصرف شده است و امروز ما در کشورمان از حد مجاز در بهرهبرداری منابع آب خارج شده و بسیار بیشتر از حد لازم آب مصرف کردهایم. شواهد حاکی از آن است که در حال حاضر برداشت اضافی از ظرفیت منابع آبهای زیرزمینی در کشور به ۱۴۰ میلیارد مترمکعب رسیده که این رقم بسیار بزرگی  و تبعات آن متاسفانه وخیم است که از نتایج آن میتوان به نشست زمین و مصرف بیاندازه انرژی اشاره کرد. جهانی در اینباره میگوید: طبق اعلام رسمی وزارت نیرو، برداشت از منابع آبهای سطحی در بیشتر حوضههای آبریز و منابع آب قابلبرنامهریزی فراتر رفته و در وجه عرضه با مشکل جدی کمبود آب مواجه شدهایم. بههمین دلیل است که امروزه شاهد انتقالهای عجیب و غریب یا شیرین کردن آب دریا هستیم. در حال حاضر هزینههای تامین آب اضافی برای عرضه بهشدت در حال افزایش است؛ راهکار اصلی برای مقابله و مواجهه با این مشکل این است که بهسمت کنترل مصرف و تقاضای آب برویم. کنترل تقاضا و ایجاد تعادل میان آن و عرضه آب، نیازمند تحولات عمدهای در رویکرد مدیریت آب است. ما نمیتوانیم با اتخاذ روشهای گذشته و تنها با اتکا به فناوری به این هدف دست یابیم. درباره کاهش مصرف آب نیازمند همکاری و مشارکت واقعی تکتک آحاد جامعه هستیم و باید از سرمایههای اجتماعی نهایت استفاده را ببریم. در واقع، باید بهطور کلی تمام آحاد مردم و جامعه و بهطور اخص بخش خصوصی با یکدیگر همکاری کنند و مشارکت واقعی انجام گیرد تا بتوانیم مولفه مدیریت تقاضا را سروسامان دهیم.

در غیر این صورت، شکاف میان عرضه و تقاضای آب افزایش مییابد که در نهایت مهاجرتهای عظیمی را در شهرها شاهد خواهیم بود که بهدنبال آن، مشکلات مربوط به امنیت غذایی رخ میدهد. در واقع، ما نیازمند مدیریت استاندارد هستیم و در این راه نباید فرصتسوزی کرد. حال اگر خواهان ایجاد توازن و تعادل میان عرضه و تقاضای منابع آب هستیم، باید مدیریت بحران آب را بر کنترل تقاضا و مصرف متمرکز کنیم که وجه مشخصه اصلی آن، مشارکت، آگاهی و همکاری مردم برای غلبه بر این مسئله است و برای این هدف نیازمند یک نقشهراه هستیم.

 


کپی لینک کوتاه خبر: https://smtnews.ir/d/2rajew