علم حقوق یکی از نیازهای حیاتی زندگی امروز بشر است، چرا که بدون آن حل تعارضات و چالش‌های فی‌مابین اشخاص دشوار خواهد بود. حقوق تجارت یکی از شاخه‌های رشته حقوق و در زیر دسته حقوق داخلی و عمومی می‌باشد که وظیفه‌اش تحکیم بر روابط تجار و اعمال تجاری‌شان است. ما در این مقاله به‌طور مفصل به این موضوع می‌پردازیم که حقوق تجارت چیست و اعمال تجاری چه انواعی دارد؛ تعریف تاجر چیست و بر چند نوع است؛ در ادامه با مفاهیم ورشکستگی تاجر و شرکت تجاری نیز آشنا خواهیم شد. همراه ما باشید.

حقوق تجارت چیست

حقوق تجارت عبارت از مجموعه قوانین و مقرراتی است که بر روابط تجار و اعمال تجاری آنها حکم‌فرما می‌باشد. حقوق تجارت تنها به وضع قوانینی ویژه برای تجار و اعمال تجاری می‌پردازد و تمامی اشخاص جامعه را در بر نمی‌گیرد؛ به همین دلیل در شرایطی که حقوق تجارت برای موضوعی، قانون صریح و مشخصی در نظر نگرفته باشد، به قوانین و مقررات موجود در حقوق مدنی رجوع کرده و حقوق مدنی در این موارد حکم‌فرما خواهد بود.

واژه تجارت به معنی خرید و فروش یا داد و ستد کالا به قصد کسب و سود بردن است.

اما مجموعه قواعد و قوانینی که حقوق تجارت را تشکیل می‌دهند از دو مفهوم سرچشمه می‌گیرند: 1- اعمال تجارتی؛ 2- تُجّار.

اعمال تجاری چیست

می‌توان این‌طور گفت که اعمال تجاری، اعمالی است که یک تاجر به منظور کسب سود و انتفاع انجام می‌دهد و سه نوع دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

اعمال تجارتی ذاتی یا مطلق

این دسته اعمال تجارتی، ذاتاً تجاری بوده و شخصیت مُعامل در ماهیتِ این اعمال بی تأثیر است؛ این نوع از اعمال تجارتی دارای چهار دسته می‌باشد:

1. عملیات تجارتی توزیعی

2. عملیات تجارتی تولیدی

3. عملیات تجارتی خدماتی (مانند حمل و نقل اجناس)؛

4. عملیات تجارتی کمکی (مثل دلالی و حق‌العمل کاری).

اعمال تجارتی تشبیهی یا حکمی

اعمال تجارتی حکمی یا تشبیهی، به آن نوع از اعمال تجارتی گفته می‌شود که طبق ضوابط پذیرفته شده در مورد اعمالِ تجارتیِ ذاتی، عمل تجارتی نیستند؛ ولی قانون‌گذار بر طبق مصالح در نظر گرفته شده، احکام و آثار اعمال تجارتی را برای آنها در نظر می‌گیرد. معاملات برواتی نوعی از اعمال تجاری حکمی می‌باشد.

اعمال تجارتی فرعی یا تبعی

بر اساس ماده 3 حقوق تجارت: معاملات ذیل به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها تجارتی محسوب می‌شود:

1. کلیه معاملات بین تجار و کسبه و صرافان و بانک‌ها؛

2. کلیه معاملاتی که تاجر یا غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود می‌نماید؛

3. کلیه معاملاتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود می‌نماید؛

4. کلیه معاملات شرکت‌های تجارتی.

بر اساس ماده 3 قانون تجارت، چنانچه شخصی تاجر شناخته شود، تحت شرایطی اعمال مدنی او نیز به تبعیت از تاجر بودن وی، عمل تجارتی در نظر گرفته می‌شود.

منابع حقوق تجارت

تا اینجا با مفهوم حقوق تجارت و انواع اعمال تجاری آشنا شدیم؛ در ادامه به معرفی منابع آن می‌پردازیم.

به‌طور کلی منابع حقوق تجارت، 4 مورد را شامل می‌شود که عبارت‌اند از:

1. قانون

   • قانون اساسی

   • قوانین عادی (مثل قوانین تجاری، قانون مدنی و ...)

     در میان اخبار

     • استاندارد در رویای اقتصاد مقاومتی

   • مصوبات مراجع خاص (مثل شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و ...)

2. عمل فعالان تجاری

   • عرف و عادت تجاری (رویه‌ای عملی که تجار در انجام معاملات تجارتی، به آن پایبند می‌باشند).

   • رسم تجاری: (رویه‌ای عملی که تجار به آن پایبند هستند و مختص به صنف یا منطقه‌ای خاص می‌باشد).

3. آرای وحدت رویه (آرای صادر شده توسط دیوان عالی کشور).

4. دکترین (نظر علمای حقوق تجارت)

تعریف تاجر

بر اساس تعریف لغت‌نامه دهخدا تاجر کسی است که برای کسب سود خرید و فروش می‌کند. اما از بعد حقوقی که مد نظر قانون است، تاجر کسی می‌باشد که اعمال تجارتی فوق‌الذکر را برای کسب سود انجام می‌دهد. انواع تاجر بر دو نوع است که این دو نوع عبارت‌اند از تاجر حقیقی و تاجر حقوقی (شرکت‌هایی که اعمال تجاری دارند).

تفاوت تاجر و کاسب

در بیان تفاوت تاجر و کسبه جزء باید گفت که بر اساس قانون تجارت، کسبه جزء نیز تاجر شناخته می‌شوند با این تفاوت که از انجام برخی الزامات حرفه‌ای تجار معاف هستند و در واقع کسبه جزء از چند مزیت نسبت به تجار برخوردارند. این مزایا را بر اساس مواد قانونی 6 و 19 قانون تجارت و همچنین ماده 512 آیین دادرسی مدنی بیان می‌کنیم:

1. طبق ماده 6 قانون تجارت، تجار موظف به داشتن دفاتر تجاری بوده اما کسبه از این موضوع معاف هستند؛

2. طبق ماده 19 قانون تجارت، تجار موظف به داشتن دفتر ثبت تجارتی بوده اما کسبه از این موضوع نیز معاف می‌باشند؛

3. طبق ماده 512 آیین دادرسی مدنی، تجار امکان برخورداری از دعاوی اعسار را نداشته و تنها می‌توانند از دعاوی ورشکستگی بهره‌مند گردند؛ اما کسبه می‌توانند از دعاوی اعسار استفاده نمایند. (اعسار اشاره به فردی دارد که در وضعیت مالی بدی قرار گرفته و از پرداخت بدهی‌هایش عاجز است.)

تعریف شرکت تجاری چیست

بر اساس ماده 571 قانون مدنی، شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئی واحد به نحو اشاعه. بنابراین می‌توان شرکت تجاری را شرکت یا شخصیتی حقوقی دانست که جمله فعالیت‌هایش مطابق قانون تجارت، فعالیت تجاری محسوب می‌گردد. شرکت‌های تجاری بر اساس میزان مسئولیت سرمایه‌گذاران، به سه دسته تقسیم می‌شوند:

انواع شرکت تجاری

انواع شرکت‌های تجاری بر اساس میزان مسئولیت شرکا عبارت‌اند از:

1. شرکت‌های سرمایه: اشاره به شرکت‌هایی که مسئولیت شرکای آن بستگی به میزان سرمایه وارده دارد.

2. شرکت‌‎های اشخاص: در این‌گونه شرکت‌ها مسئولیت شرکا نامحدود می‌باشد.

3. شرکت‌های مختلط: شرکت‌هایی که در آن برخی شرکا از نوع ضامن با مسئولیت نامحدود و برخی شرکا غیر ضامن با مسئولیت محدود هستند.

همچنین بر اساس ماده 20 قانون تجارت، شرکت‌ها دارای 7 نوع هستند که در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

شرکت سهامی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط غیر سهامی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی، شرکت تعاونی تولید و مصرف.

استاد آنلاین مرجع آموزش دروس حقوقی

موسسه استاد آنلاین ارائه دهنده آموزش‌های تخصصی در زمینه آموزش دورس حقوقی، آمادگی کنکور کارشناسی ارشد حقوق و آمادگی آزمون وکالت و دیگر آزمون های حقوقی به صورت تصویری و همچنین کارگاه کاربردی تخصصی حقوقی مناسب بازار کار می‌باشد؛ برای مشاهده مقالات بیشتر و یا دریافت آموزش‌های حقوقی مورد نظر خود به سایت استاد آنلاین مراجعه نمایید.

جمع بندی

حقوق تجارت شاخه ای از علم حقوق می‌باشد که نقش حاکم بر روابط و معاملات تجار با یکدیگر را ایفا می‌کند؛ در این مقاله به این موضوع پرداختیم که حقوق تجارت چیست، با منابع قانون تجارت آشنا شدیم و در ادامه با مفاهیم مهمی مثل تعریف تاجر، ورشکستگی، اعمال تجاری و شرکت تجاری آشنا شدیم. امیدواریم که مطالعه این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. برای مشاهده این مقاله به‌صورت کامل، به سایت استاد آنلاین مراجعه کنید.

استاد آنلاین، آموزشگاه مجازی حقوقی

https://ostad-online.com