براساس این تفاهمنامه، نمایشگاه بین‌المللی اصفهان مسئولیت برگزاری انحصاری برخی از عناوین رویدادهای نمایشگاهی در سلیمانیه عراق را بر عهده گرفت. به گزارش صمت مدیرعامل و عضو هیات مدیره نمایشگاه بین‌المللی اصفهان در آیین امضای این تفاهمنامه، گفت: نمایشگاه اصفهان به‌منظور فراهم آوردن شرایط مناسب برای معرفی و صادرات کالاهای تولید ایران به کشورهای گوناگون، مسئولیت برگزاری رویدادهای نمایشگاهی در سلیمانیه عراق را بر عهده گرفت.
علیرضا مرتضوی در آیین امضای تفاهمنامه مشترک برگزاری رویدادهای نمایشگاهی جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیه با تاکید بر اینکه نمایشگاه اصفهان در راستای تحقق چشم‌انداز و اهداف توسعه‌ای، حوزه فعالیت‌های خود را گسترده‌تر کرده، افزود: به‌منظور تحقق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، نمایشگاه اصفهان در نخستین گام، محل دائمی برپایی نمایشگاه‌های منطقه‌ای اصفهان در بصره عراق را سازماندهی و مستقر کرد و در دومین گام، با نمایشگاه بین‌المللی سلیمانیه عراق وارد قرارداد همکاری می‌شود.
وی با بیان اینکه به‌دنبال فراهم آوردن شرایط مناسب برای صادرات کالاهای ایرانی به کشورهای گوناگون هستیم، تصریح کرد: پس از استقرار نمایشگاه منطقه‌ای اصفهان در سلیمانیه عراق، همکاری‌های مشترک نمایشگاهی میان اصفهان و کشورهای رومانی، فیلیپین، تاجیکستان و قرقیزستان نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت تا شرکت‌های ایرانی هر چه بیشتر از امتیازات و ویژگی‌های توسعه تجاری برخوردار شوند.
مدیرعامل و عضو هیات مدیره نمایشگاه بین‌المللی اصفهان یادآور شد: براساس تفاهمنامه امضا شده با شرکت نمایشگاه بین‌المللی سلیمانیه عراق، از سوی نمایشگاه بین‌المللی اصفهان تمامی حمایت‌های لازم برای حضور شرکت‌های ایرانی در این منطقه انجام و این اقدام در نهایت به توسعه صادرات غیرنفتی کشورمان منجر خواهد شد. رئیس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان اقلیم کردستان عراق نیز در این مراسم گفت: این اتحادیه ۱۱ هزار عضو فعال دارد که با کشورهایی از سراسر جهان در ارتباط هستند و مراودات تجاری بسیار مطلوبی نیز با جمهوری اسلامی ایران برقرار کرده‌اند.
شیخ مصطفی عبدالرحمان با اشاره به ارزش مبادلات تجاری ایران و منطقه سلیمانیه عراق، افزود: حجم مبادلات تجاری کنونی سلیمانیه عراق با ایران ۷ میلیارد دلار در سال است که تلاش می‌کنیم این حجم در پایان سال ۲۰۲۲ به ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
وی با تاکید بر اینکه اصفهان به‌عنوان یک استان صنعتی می‌تواند در مبادلات تجاری منطقه سلیمانیه عراق نقش بسیار مهمی داشته باشد، ادامه داد: اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان اقلیم کردستان عراق از برگزاری نمایشگاه‌های مشترک، استقرار پروازهای مستقیم و خواهرخواندگی میان اصفهان و سلیمانیه عراق حمایت می‌کند.
مدیرعامل شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی سلیمانیه عراق نیز در این مراسم گفت: انعقاد قرارداد با نمایشگاه بین‌المللی اصفهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چراکه سرفصل توسعه همکاری‌ها و ایجاد رونق اقتصادی میان فعالان اقتصادی دو استان خواهد بود. حاجی‌حسن رحیم‌احمد تاکید کرد: اصفهان یک استان صنعتی است و بر همین اساس سلیمانیه عراق حساب ویژه‌ای برای حضور شرکت‌ها و کالاهای ایرانی در این استان و همچنین بازار کشور عراق باز کرده است.
الزامات جهش روابط تجاری با عراق
سال گذشته حجم تبادلات تجاری بین دو کشور، ۷ میلیارد و ۵۸۲ میلیون دلار بوده است. بررسی آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد صادرات به‌عراق در سال ۹۹ ارزشی معادل ۷ میلیارد و ۴۴۸ میلیون دلار داشته، هرچند واردات به سطح ۱۳۴ میلیون دلار محدود شده است. براین مبنا به‌نظر می‌رسد تحقق هدف‌گذاری اعلام‌شده، به‌زودی امکان‌پذیر نخواهد بود. سختی دستیابی به‌این رقم زمانی مشخص می‌شود که ایران کار سختی برای توسعه صادرات به‌عراق در پیش دارد. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد بازارگشایی در عراق کار چندان آسانی نیست، ضمن اینکه قدرت بازیگران منطقه‌ای هر روز در حال تغییر است. این یعنی رقبای ایران سرسختانه به‌دنبال افزایش سهم خود در بازار عراق هستند که این موضوع موجب می‌شود صادرات به‌این کشور تحت‌فشار بیشتری قرار گیرد. البته این تحلیل به‌معنی عدم‌امکان افزایش تبادلات تجاری با عراق نیست، بلکه به‌این معنی است که تحقق اهداف تجاری الزاماتی دارد که باید از سوی متولیان تجاری کشور موردتوجه قرار گیرد تا این هدف‌گذاری فقط روی کاغذ باقی نماند. سال گذشته صادرات به‌عراق از نظر ارزش، سهمی ۲۱ درصدی از کل صادرات ایران را از آن خود کرد. موضوعی که نشان می‌دهد بین چند مقصد اصلی، عراق همچنان دومین مقصد صادراتی کشور است. مرور دوباره آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۹ حجم کالاهای صادراتی به‌عراق، ۲۵ میلیون و ۶۷۰ هزار تن بود که ارزشی معادل ۷ میلیارد و ۴۴۸ میلیون دلار داشت. اما واردات از این کشور وزنی معادل ۱۰۳ هزار تن و ارزشی معادل ۱۳۴ میلیون دلار داشته که سهم ارزشی عراق از کل واردات را به ۳۴/ ۰ درصد رسانده است. نکته مهم دیگر درباره مبادلات تجاری با عراق، به‌تراز تجاری با این کشور مربوط است. در واقع بیشترین تراز مثبت تجاری ایران در بین همه شرکای تجاری، در تجارت با عراق رقم خورده که مثبت ۷ میلیارد و ۳۱۴ میلیون دلار است اما مبادلات تجاری، جاده دوطرفه است که توازن در واردات و صادرات و منفعت دو طرف از این تبادلات، به‌پایداری آن کمک می‌کند. این یکی از مواردی است که در مسیر توسعه تجارت میان ایران و عراق می‌تواند موانع جدی ایجاد کند. در واقع بررسی دقیق مبادلات ایران و عراق گویای عدم‌توازن در مبادلات دو کشور است. عراق در سال گذشته بین ۲۰ کشور مبدا وارداتی ایران قرار نداشت و در جمع ۱۵ کشور هدف نیز مبدا ششم واردات محسوب می‌شد. البته در ماه‌های اخیر این کشور همسایه در بین ۲۰ کشور مبدا وارداتی قرار گرفته است. عدم‌توازن در صادرات و واردات به‌عراق در حالی در آمارها نمایان می‌شود که رقبای ایران در این بازار روزبه‌روز در حال افزایش سهم هستند. ترکیه و چین بزرگ‌ترین رقبای ایران در عراق به‌شمار می‌روند. عربستان، هند و اردن نیز در حال نفوذ به‌بازار عراق هستند و این موضوع نشان می‌دهد دسترسی به‌بازار عراق روزبه‌روز سخت‌تر خواهد شد؛ بنابراین برای پیش‌روی در این بازار، باید الزاماتی موردتوجه قرار گیرد.
یحیی آل‌اسحاق چندی پیش در این‌باره در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس به‌این الزامات اشاره کرده بود. او گفته بود که عراق برای توسعه روابط تجاری دارای مزیت‌های نسبی فراوانی است و این بازار در حوزه‌های گوناگون از جمله حوزه خدمات فنی‌مهندسی و تجارت قابل چشم‌پوشی نیست. در عین حال، قابلیت‌های اقتصادی بازار عراق حفظ این بازار را برای ما مشکل کرده، زیرا این کشور تا ۱۵ سال آینده دارای بزرگ‌ترین ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمرانی منطقه بوده و به‌همین علت در آینده‌ای نزدیک با حجم عظیمی از قراردادهای اقتصادی و تجاری از سوی رقبا مواجه خواهد بود. به‌گفته آل‌اسحاق تولید و صادرات نفت عراق قابلیت پرداخت هزینه پروژه‌های عمرانی را برای این کشور امکان‌پذیر می‌کند و این کشور بازار بزرگی برای سرمایه‌گذاری و مصرف دارد که نباید از آن غافل شد. او به‌گسترش حضور عربستان در بازار عراق نیز اشاره و عنوان کرده بود: تا چندی پیش ‌بین عربستان و عراق فقط یک مرز مشترک فعال بود اما اکنون عربستان در تلاش برای توسعه مرزهای مشترک است تا فعالان اقتصادی از راه‌های بیشتری بین دو کشور تردد کنند. به گفته این فعال اقتصادی، ایران در راستای توسعه تجارت با عراق باید تغییر رویکرد دهد و همان‌طور که در ابعاد امنیتی و سیاسی حاکمیت توجه زیادی به‌عراق دارد، در بُعد اقتصادی نیز باید حمایت‌ها را افزایش دهد. این در حالی است که حاکمیت در بُعد اقتصادی چندان حمایتی نداشته و به‌دلیل آنکه سود توسعه روابط اقتصادی عاید بخش خصوصی خواهد شد، توجه زیادی به‌این مقوله ندارد.
سخن پایانی
براساس این گزارش، پیش از این نیز عنوان شده بود که محدودیت‌های تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای برای محصولات ایرانی، تعرفه ترجیحی بین عراق و ترکیه و کشورهای عربی، امنیت شکننده، خریدهای دولتی، فساد اداری، کپی‌برداری از نشان تجاری، قوانین متغیر، علاقه به‌برندهای ترک و عربی، استراتژی حمایت از تولید داخل در عراق مانند سیمان، عدم‌حمایت از صادرات در ایران متناسب با رقبایی مانند ترکیه در بازار عراق، کریدور ترکیه و مواردی از این دست، از جمله چالش‌های بازار عراق بوده است.