خدمات ارزش افزوده می‌تواند توسط خود اپراتورها یا توسط شرکای ثالثی که به‌عنوان تامین‌کننده محتوا (Content Provider) شناخته می‌شوند، ارائه شود؛ خدماتی که دریافت آن باید اختیاری باشد اما نیست و هزینه‌های زیادی را برای کابران تلفن همراه به‌دنبال داشته است.

طبق قانون استفاده از خدمات ارزش افزوده باید اختیاری و توسط کاربر انتخاب شود، اما برخی از شرکت‌های ارزش افزوده، کاربران را بدون آگاهی خودشان، به عضویت این سرویس‌ها درآورده‌اند و از آنجایی که این خدمات هزینه‌های بالایی دارند، در نهایت اعتراض بسیاری از کاربران را در پی داشته است. برای مثال ارسال یک پیامک ارزش افزوده به کاربر می‌تواند حداقل ۳۰۰ تومان هزینه داشته باشد و هر ماه هزینه‌های زیادی را در قبوض کاربران سیم‌کارت‌های دائمی به دارنده سیم‌کارت تحمیل کند و موجب تمام شدن اعتبار سیم‌کارت‌های اعتباری شود.

حتی در مواردی مشاهده شده پیامک‌های تبلیغاتی یا متن فریبنده از طریق پیام‌رسان‌های اجتماعی یا سرشماره‌های شخصی ارسال می‌شود که کاربران را تشویق می‌کند با ارسال کد، شارژ یا سرویس رایگان دریافت کنند. برخی از کاربران نیز با اعتماد به این پیام‌ها، موارد درخواستی در پیامک را انجام می‌دهند که گاهی به ثبت و فعال شدن سرویس ناخواسته و متضرر شدن آنها منجر می‌شود.

کلاهبرداری در روز روشن

در مهر سال ۱۳۹۸ توسط مسئولان دولت وقت مطرح شده بود که به مدت 2 سال است برای ساماندهی این بازار تلاش می‌شود. همچنین 3 نوع خدمات در این بازار تعریف می‌شود؛ یک نوع خدمات را بعضی از کسب‌وکارها ارائه می‌دهند، به‌طور مثال هزینه نصب اپلیکیشن برخی از مارکت‌های آنلاین از طریق صورت‌حساب قبض موبایل دریافت می‌شود.

البته این شیوه اشکالاتی داشت از جمله اینکه اپراتورها در برخورد با کسب‌وکارهای حوزه فناوری اطلاعات، به‌صورت انحصاری برخورد می‌کنند و به برخی از آنها اجازه فعالیت نمی‌دادند و بعضا پلی شده که اپراتورها در برخورد و مواجهه با فعالان فضای مجازی و توسعه لایه خدمات شبکه ملی اطلاعات از آنها سهم‌خواهی کنند.

از جمله اقدامات انجام شده در دولت پیشین برای مقابله با روش‌های انحصاری ذکرشده می‌توان به مذاکره با بانک مرکزی اشاره کرد. در واقع شیوه‌ای به اسم دایرکت دبیت آمده بود که پول را می‌توانستند به‌صورت مستقیم از حساب‌های بانکی برای کارهای خدماتی بردارند.

همچنین اعلام شده بود با بخش دوم خدماتی مانند بازسازی صحن حرم حضرت زهرا (س)، کمک به زلزله‌زدگان، جمع‌آوری صدقات و به‌اصطلاح جمع‌آوری اعانات و کارهای نیکوکاری، مشکلی با ساماندهی که ضوابط داشته باشد وجود ندارد.

اما بخش سوم کلاهبرداری بود که با هر شیوه‌ای با اهمال‌گری انجام می‌شد و مردم آگاه نبودند که چه کلاهی سر آنها می‌گذاشتند و اگر می‌دانستند یک ثانیه هم آنها را تحمل نمی‌کردند. به بهانه سفر زیارتی، اینترنت رایگان، کمک به امر خیر و حتی مسائل غیراخلاقی اقدام به این کار می‌کردند. بسیاری از پول‌هایی که در این حوزه گرفته می‌شد صرف اموراتی می‌شد که بعضا عفت عمومی را هم در فضای مجازی به‌هم می‌زد.

در دولت گذشته 5 شرکت در این زمینه شناسایی شده بود که اعلام کردند یک شرکت پشت همه آنهاست و در نهایت در یک پرونده ۳۳ میلیارد ریال کلاهبرداری انجام شده به مردم بازگردانده شد.

قانون ورود کرد

طبق اعلام سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در تاریخ ۱۹ خرداد سال ۱۳۹۹ اپراتورهای تلفن همراه ملزم شدند الحاقیه مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات درباره ضوابط ارائه و استفاده از خدمات ارزش افزوده (VAS) را اجرا کنند؛ بنابراین با اجرای این مصوبه ازسوی اپراتورهای تلفن همراه، سوءاستفاده و کلاهبرداری از طریق خدمات ارزش افزوده پایان یافته و خدمات ارزش افزوده به‌صورت شفاف و قابل نظارت در اختیار مشترکان قرار می‌گیرد.

کاهش ۷۳ درصدی شکایات

براساس این گزارش پیمان قره‌داغی، مدیر کل دفتر حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری هم گفته بود شکایت‌های مشترکان از خدمات ارزش افزوده در 3 ماه نخست سال ۱۳۹۹ نسبت به همین بازه زمانی در سال ۱۳۹۸ با کاهش ۷۳ درصدی مواجه شده بود.

در سال ۱۳۹۸، ۹۵۳ شکایت در زمینه خدمات ارزش افزوده در سامانه ۱۹۵ ثبت شده بود که ۳۳۱ شکایت آن مربوط به 3 ماه اول سال است؛ از این تعداد ۴۴ شکایت در فروردین، ۱۵۷ مورد در اردیبهشت و ۱۳۰ شکایت در خرداد این سال ثبت شده، این در حالی است که در 3 ماه نخست سال ۱۳۹۹، ۸۹ شکایت ثبت شده که تعداد آن در فروردین، اردیبهشت و خرداد به ترتیب ۲۷، ۴۲ و ۲۰ شکایت بوده و گویای کاهش قابل‌توجه نارضایتی مشترکان از خدمات ارزش افزوده است.

سخن پایانی

ادامه نارضایتی‌ها وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را بر آن داشت تا برای شناسایی و برخورد با سوءاستفاده‌کنندگان از خدمات ارزش افزوده، سامانه‌ای راه‌اندازی کند تا کاربران تلفن همراه با وارد کردن یک کد از وضعیت عضویت خود در سرویس‌های خدمات ارزش افزوده مطلع شوند و در صورت عدم تمایل عضویت خود را از این خدمات لغو کنند.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای شناسایی و برخورد با سوءاستفاده‌کنندگان از خدمات ارزش افزوده سامانه ستاره ۸۰۰ مربع (#۸۰۰*) را راه‌اندازی کرد و کاربران تلفن همراه می‌توانند با وارد کردن این کد از وضعیت عضویت خود در سرویس‌های خدمات ارزش افزوده مطلع شوند و در صورت عدم تمایل عضویت خود را از این خدمات لغو کنند. کد ستاره ۸۰۰ مربع برای تمام دارندگان سیم‌کارت‌های اپراتورهای مختلف مشترک است. با این همه برخی کاربران از ادامه سرویس خدمات ارزش افزوده روی سیم‌کارت‌ها خبر می‌دهند و معتقدند حتی با ارسال کد لغو خدمات، این سرویس همچنان ادامه دارد.