صرفه‌جویی آب شرب با فناوری
علی‌اصغر قانع-معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور
همواره نیاز آب مصرفی کشور از آب قابل‌برنامه‌ریزی بیشتر بوده و کمبود آب به‌شکلی واضح در بخش‌های مختلف خود را نشان داده است. حدود ۸ تا ۸.۵ میلیارد مترمکعب آب در بخش شرب از آب قابل‌برنامه‌ریزی مصرف می‌شود که ۱۰ درصد آن را به خود اختصاص داده است، همچنین در بخش صنعت نزدیک به ۲.۵ تا ۳ میلیارد مترمکعب آب قابل‌برنامه‌ریزی مصرف می‌شود که ۳ درصد از کل حجم این آب را به خود اختصاص داده و حدود ۸۷ درصد از مابقی آب قابل‌برنامه‌ریزی در اختیار بخش کشاورزی است. در این ۳ بخش، همواره شاهد بکارگیری ابزار و فناوری‌های قدیمی در مصارف بودیم و در بخش‌های مختلف از فناوری‌های نوین کمتر استفاده کردیم. به‌عبارت دیگر، فرهنگ‌سازی درباره مصرف آب جوابگو بوده، اما بخش عمده‌ای از کاهش میزان مصرف آب متاثر از بکارگیری فناوری‌های نوین است که می‌تواند کمک شایانی به اصلاح مصرف کند و موجب کاهش آن شود. تاکنون شاهد اتفاقات موثری از بکارگیری ابزار و فناوری در بخش شرب از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوران مختلف بودیم، در واقع آنها با ابزارآلاتی که در اختیارشان بوده است، توانستند راه‌حل‌های موثری ارائه دهند و مصارف را تا حدی کم کنند.
عمده این ابزارها مربوط به مصارف خانگی می‌شود. برای مثال، ابزارهایی هوشمند در خروجی شیر روشویی یا ظرفشویی قرار داده می‌شود تا میزان مصرف به‌صورت کنترل‌شده‌ای کاهش یابد، همچنین با نصب این نوع از ابزارهای فناورانه روی دوش حمام می‌توانیم آب بیشتری صرفه‌جویی کنیم. تا پیش از این در هر دقیقه ۱۸ لیتر آب از دوش‌های قدیمی یا ساده خارج می‌شد، اما با ابزارهای فناوری این میزان به ۷ لیتر در دقیقه رسیده است. در کل، مکانیزم‌هایی که می‌توان داخل ساختمان تعبیه کرد، تا حد قابل‌توجهی از مصرف آب می‌کاهد، در این راه هنوز راه‌های نرفته بسیاری داریم و جای کار زیاد است. شکاف موجود را می‌توان در ارتقای فناوری و سهولت در اختیار قرار دادن آن مشاهده کرد. ناگفته نماند، معضل اصلی در بخش شرب هدررفت آب پیش از ورود به خانه‌ها است، یعنی شبکه تاسیساتی آب و فاضلاب فرسوده شده است و نیاز به بهسازی و نوسازی دارد. به‌طورقطع فناوران در شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند راهکارهای مناسبی را درباره اصلاح و بهینه کردن مصرف، کاهش، جلوگیری از هدررفت و افزایش راندمان شبکه از نشت آب تا سیستم‌های انتقال و انرژی بدهند. در حقیقت، می‌توان با استفاده از فناوری و ابزارهای فناورانه میزان زیادی از آب مصرفی در بخش شرب را ذخیره کرد. به‌عبارت‌روشن‌تر، قابلیت دانش و فناوری برای صرفه‌جویی حداکثری در بخش شرب بالا است و توانایی ارائه امکانات بهتر را داریم، در واقع امروز دانش‌بنیان‌ها در کشورمان توانایی ساخت ابزارهایی را دارند که در مصرف آب شرب صرفه‌جویی زیادی کنیم. بهره‌گیری از دانش و فناوری بومی در بخش صنعت هم توجیه اقتصادی قابل‌قبولی دارد، چرا که هزینه‌ای که صاحبان صنایع برای مصرف آب پرداخت می‌کنند، از هزینه‌های بخش شرب بیشتر است.
حال اگر مورداستفاده قرار گیرد، تغییر عمده‌ای در رقم و اعداد به‌وجود می‌آید. از آنجایی که آب ارزش زیادی در صنعت و به‌عبارتی در سبد یک واحد صنعتی دارد، روند بهسازی روش‌ها و ارتقای فناوری، می‌تواند به‌طورقطع توجیه منطقی‌تری به‌دنبال داشته باشد و می‌توانیم شاهد عملکرد بهتری هم باشیم. نه‌تنها در بحث مصرف بلکه در واحدهای مختلف می‌توانیم با فناوری‌های نوین اقدامات موثری را به‌سرانجام برسانیم. بازچرخانی آب مصرف‌شده و بازگشت آن به چرخه مصرف هم از آن دسته اقدامات اساسی است که شرکت‌های دانش‌بنیان ظرفیت بالایی دارند و موفق شدیم بخشی از این فناوری‌ها را در کشور بومی‌سازی کنیم. پساب برخی صنایع حاوی آلودگی شیمیایی زیادی است که امکان دارد معضلاتی را برای محیط‌زیست به‌وجود بیاورد؛ شرکت‌های دانش‌بنیان قادر هستند امکانات و فناوری‌هایی را به‌کار بگیرند که نه‌تنها پساب‌ها را تسویه کنند، بلکه می‌توانند با عملیات بازچرخانی آب رفته را دوباره به صنعت بازگردانند و از خطرات زیست‌محیطی آن بکاهند. در بخش کشاورزی هم می‌توان با کاشت گونه‌های گیاهی که مصرف آب کمتری می‌طلبند، نظیر گیاهانی که اصلاح ژنتیکی شده‌اند، از مصرف زیاد آب کاست، همچنین فناوری‌های نوینی در سیستم آبیاری تولید کرده‌اند که موجب کاهش مصرف آب در بخش آبیاری می‌شود. به‌طورقطع فناوری‌های جدید ضمن اینکه موجب صرفه‌جویی در بخش‌های مختلف صنعت، شرب و کشاورزی می‌شود، در کل هزینه‌های کل کشور را در تامین آب کاهش می‌دهد. برای مثال، دولت هزینه‌هایی را بابت بازچرخانی پساب‌ها صرف می‌کند، اما روی دیگر سکه این است که مانع از فراگیر شدن بیماری‌ها در پایین‌دست که محل ریزش پساب‌ها است، می‌شود، چرا که به‌طورمعمول پساب‌ها منجر به آلوده شدن منابع آبی نزدیک به خود می‌شوند و بیماری‌ها را در حد وسیع به‌وجود می‌آورند.
