نقش تامین پایدار انرژی در تولید و عرضه و حتی تقاضا برای کالاهای پایه در هفته‌های اخیر، با ایجاد بحران انرژی در نقاط گوناگون جهان بیش از پیش مشخص شد. کسری عرضه در بخش انرژی که ابتدا از چین شروع شد و در ادامه سایر نقاط جهان را نیز گرفتار کرد، از سویی هزینه تولید برخی محصولات را افزایش داد و از سوی دیگر به تعطیلی یا کاهش تولید در برخی واحدها منجر شد که این موضوع می‌تواند در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت بر بازارهای گوناگون کالایی و به طرق مختلف اثرگذار باشد.

جرقه بحران انرژی در جهان از تابستان سال جاری میلادی و از چین زده شد. به گزارش صمت گرمای کم‌سابقه هوا در چین و رشد تقاضا برای برق به‌منظور تهویه هوا و بازگشت نسبی وضعیت به دوران پیش از شیوع کرونا در این کشور باعث رشد قابل ملاحظه تقاضا برای انرژی شد. در این شرایط که چین با رشد تقاضا برای انرژی روبه‌رو بود، محدودیت‌هایی در زمینه عرضه آن نیز به وجود آمد که بخش قابل‌توجهی از آن به تنش سیاسی میان چین و استرالیا و کاهش واردات زغال‌سنگ حرارتی مربوط می‌شد. در عین حال، تاکید دولت چین بر حرکت به سمت انرژی‌های کم کربن باعث‌شده در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در معادن زغال‌سنگ این کشور افت محسوسی داشته باشد و میزان تولید داخلی چین در زمینه زغال‌سنگ حرارتی نیز نتوانست این کسری عرضه را جبران کند. از این‌رو محدودیت‌هایی در تولید و تامین برق در برخی استان‌های چین به وجود آمد که در نهایت به سهمیه‌بندی برق صنایع و حتی بخش خانگی انجامید.

تاثیر رشد بهای انرژی بر تولید فلزات صنعتی

واحدهای فولادی، سیمانی و آلومینیومی از جمله نخستین تولیدکنندگانی بودند که با محدودیت در تامین برق و کاهش یا توقف تولید روبه‌رو شدند و این موضوع که البته سرآغاز بحرانی در این بخش بود، بر بازار این محصولات و زنجیره تولید آنها اثرگذار شد.

در ادامه بخشی از استان‌های چین و برخی دیگر از کشورهای آسیایی با شیوع مجدد کرونا روبه‌رو شدند. شیوع کرونا در مغولستان که یکی از تامین‌کنندگان زغال‌سنگ چین است بر چالش تامین انرژی در این کشور افزود و بنابراین چالش تامین انرژی را جدی‌تر کرد. درحال‌حاضر نیز بخشی از استان‌های چین با سرمای پیش از موعد هوا روبه‌رو هستند که این موضوع زنگ خطری جدید برای کمبود انرژی در این کشور طی هفته‌های آینده است.

زغال‌سنگ حرارتی منبع اصلی تامین انرژی گرمایی و برق در چین است و استمرار کمبود در زمینه عرضه این محصول و رشد تقاضا، احتمال تعطیلی بنگاه‌های تولیدی چینی به‌منظور تامین انرژی‌بخش خانگی را طی هفته‌های آینده تشدید کرده است.

با توجه به مصرف بالای انرژی در تولید کالاهای صنعتی این گروه از محصولات در زمره نخستین صنایعی هستند که کمبود انرژی تولید و عرضه آنها به بازارها را دچار اخلال می‌کند. در شرایطی که چین تقریبا بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده اغلب کالاهای پایه از جمله فولاد، آلومینیوم، مس و... به‌شمار می‌رود ایجاد اخلال در برنامه تولید این کشور می‌تواند بر تمامی بازارهای کالایی جهان اثرگذار شود. البته در شرایط کنونی سایر نقاط دنیا نیز با بحران انرژی روبه‌رو شده‌اند و به این ترتیب دومینوی بحران انرژی در دنیا می‌تواند بر بازار کالاهای پایه و به‌ویژه فلزات صنعتی اثرگذار شود.

تامین بخش قابل‌توجهی از انرژی در نقاط گوناگون جهان از جمله کشورهای اروپایی بر پایه گاز طبیعی انجام می‌شود. در هفته‌های اخیر بسیاری از نقاط دنیا با چالش در تامین گاز طبیعی روبه‌رو شدند و این کسری عرضه رشد قیمتی این محصول را رقم زده است. در این میان، افزایش تورم جهانی و برتری تقاضا نسبت به عرضه نیز از این رشد قیمتی حمایت کرده است. اما این افزایش نرخ باعث‌شده بهای تامین انرژی در بخش صنعت اروپا نیز افزایش پیدا کند و حتی در مواردی به غیراقتصادی شدن تولید بینجامد. این موضوع با توقف تولید به کسری عرضه منجر شده و می‌تواند زمینه رشد قیمتی در برخی محصولات را رقم بزند. هرچند این توقف تولید به‌دلیل بحران انرژی تأثیر منفی بر بازار مواد اولیه به‌ویژ‌ه در بخش معدن خواهد داشت، چراکه با افت تقاضا برای این‌گونه محصولات می‌تواند زمینه سقوط قیمتی آنها را فراهم کند.

سنگ‌آهن قربانی کمبود برق

سنگ‌آهن از جمله نخستین قربانیان کسری انرژی در چین است؛ کسری برق در چین طی ماه‌های گذشته باعث شد تا دولت‌های محلی چین درصدد تعطیلی یا کاهش تولید در واحدهای فولادساز برآیند. این موضوع در حالی رخ داد که دولت پکن سیاست کنترل آلاینده‌های کربنی را نیز دنبال می‌کرد و بنابراین توقف یا کاهش تولید فولادسازان می‌توانست از انتشار آلاینده‌های کربنی جلوگیری کرده و از این منظر نیز هدف دولت پکن را محقق کند. به این ترتیب، کاهش برنامه تولید فولاد در چین در نیمه دوم سال جاری میلادی باعث شد تقاضا برای سنگ‌آهن افت محسوسی داشته باشد و این موضوع زمینه سقوط قیمتی در این محصول را فراهم کرد.

اما فولاد از این موضوع آسیب کمتری دید، چراکه محدودیت در تولید فولاد چین با کسری عرضه این محصول سیگنالی مثبت برای رشد قیمتی آن بود.

دومینوی گرانی انرژی

کمبود قابل‌توجه انرژی که در سال جاری میلادی از چین شروع شد، در هفته‌های اخیر به سایر نقاط دنیا و به‌ویژه کشورهای اروپایی سرایت کرده؛ به‌گونه‌ای که در حال‌حاضر کمبود گاز طبیعی و برق بر صنایع این منطقه نیز اثرگذار شده است.

بخش آلومینیوم از جمله حوزه‌هایی است که از کمبود و گرانی برق تاثیر زیادی گرفته، چراکه انرژی سهم بالایی در هزینه تولید آلومینیوم دارد. حدود یک‌سوم هزینه تولید آلومینیوم اولیه (تولید از بوکسیت معدنی) مربوط به هزینه برق می‌شود و از همین‌رو از این فلز به‌عنوان انرژی جامد نام‌برده می‌شود. افزایش مستمر بهای انرژی رشد نرخ تمام‌شده تولید آلومینیوم را به‌دنبال دارد.

افزایش مستمر بهای زغال‌سنگ حرارتی در چین طی ماه‌های گذشته باعث شد نرخ تولید آلومینیوم رشدی چشمگیر داشته باشد. در عین حال، کمبود برق در چین باعث شد دولت این کشور محدودیت‌هایی در تولید صنایع این کشور وضع کند که به افت یا توقف تولید آلومینیومی در برخی استان‌های چین منجر شد. این موضوع با کاهش عرضه آلومینیوم به بازار، زمینه رشد قیمتی این محصول را فراهم کرد.

دومینوی رشد بهای انرژی با رکوردشکنی نرخ گاز طبیعی در هفته‌های اخیر گریبان کشورهای اروپایی را گرفته است. کشورهای اروپایی با کمبود گاز طبیعی روبه‌رو شده‌اند که این موضوع ناشی از قدیمی شدن ذخایر کشورهای این منطقه و افت تولید از آن، ادعای کاهش صادرات گاز طبیعی از روسیه به این منطقه و رشد تقاضا برای انرژی در این کشورها به‌دلیل کنترل نسبی کرونا و بازگشت نسبی اقتصاد به روال طبیعی رقم خورده است.

در این شرایط، آغاز زمستان و احتمال سردی ملموس هوا در هفته‌های پیش‌رو نیز به رشد نرخ انرژی در این مناطق دامن زده است.

بخش زیادی از تولید برق در اروپا بر پایه گاز طبیعی انجام می‌شود و در نتیجه رشد بهای آن باعث شده نرخ برق نیز در کشورهای اروپایی جهش زیادی داشته باشد. افزایش نرخ انرژی در کشورهای اروپایی بر هزینه تولید محصولات صنعتی و به‌ویژه آلومینیوم در این مناطق افزوده، به‌گونه‌ای که شرکت هلندی آلدل به‌عنوان تنها تولیدکننده آلومینیوم اولیه در این کشور، خبر از تعطیلی این واحد به علت رشد بهای انرژی و غیراقتصادی شدن تولید داد.

آلدل، تنها تولیدکننده آلومینیوم اولیه هلند با ظرفیت تولید سالانه ۱۱۰ هزار تن آلومینیوم اولیه و ۵۰ هزار تن آلومینیوم ثانویه است. رویترز در خبری که هفته گذشته منتشر کرد، خبر از تعطیلی واحد آلومینیوم اولیه این شرکت به‌علت رشد بهای برق و غیراقتصادی شدن تولید در آن داد.

کریس مک‌نامی، مدیرعامل شرکت آلدل می‌گوید: افزایش هزینه برق در این کشور باعث شده تامین برق موردنیاز برای تولید هر تن آلومینیوم اولیه به ۴ هزار و ۵۰۰ یورو برسد؛ این در حالی است که هر بهای تن آلومینیوم درحال‌حاضر حدود ۲ هزار و ۵۰۰ یورو است. این موضوع باعث‌شده این تولیدکننده هلندی تصمیم بگیرد، تولید خود را دست‌کم تا اوایل سال ۲۰۲۲ متوقف کند.

توقف تولید آلومینیوم‌سازان به‌دلیل کمبود انرژی باعث کسری عرضه در این بازار شده و زمینه رشد قیمتی را فراهم می‌کند.

چین نیز در هفته‌های اخیر با سرمای کم‌سابقه روبه‌رو شده و این احتمال وجود دارد که کسری برق به علت رشد تقاضا و استمرار محدودیت در عرضه زغال‌سنگ حرارتی شدت بیشتری بگیرد که این موضوع می‌تواند به رشد قیمتی آلومینیوم در بازارها بینجامد.

گرانی برق، مس را به کدام سمت می‌برد؟

مس نسبت به سنگ‌آهن و آلومینیوم کمتر از بحران انرژی متأثر شده اما بعید است که این رویه ادامه پیدا کند و احتمالا به‌زودی این فلز سرخ نیز از بحران انرژی در جهان آسیب خواهد دید. بحران انرژی می‌تواند در بخش تقاضا برای مس اثرگذار شود. استمرار کمبود انرژی در چین می‌تواند با تعطیلی صنایع مصرف‌کننده مس تصفیه‌شده به افت تقاضا برای مس در این کشور بینجامد که این موضوع زمینه فشار قیمتی بر این فلز را به وجود می‌آورد.

اگرچه بحران انرژی در دنیا، تقاضا برای مس را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت تحت‌فشار قرار خواهد داد اما باعث افزایش تمایل به استفاده از انرژی‌های پاک می‌شود.

در عین حال، رشد قیمتی ایجادشده در زمینه انرژی‌های کربنی جابه‌جایی تقاضا به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر را سرعت می‌بخشد و با توجه به جایگاه مس در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند زمینه افزایش تقاضا برای این فلز سرخ را در بلندمدت فراهم کند. به این ترتیب حتی اگر بحران کنونی تاثیری منفی بر بازار مس داشته باشد و به تعدیل قیمتی این فلز بینجامد اما با توجه به جایگاه ویژه آن، بعید است که این اثرگذاری بلندمدت باشد.

سخن پایانی

کاهش سرمایه‌گذاری روی منابع جدید انرژی‌های کربنی در جهان طی سال‌های اخیر به چالش تامین انرژی در سال جاری میلادی انجامید. بحران انرژی از چین شروع شد و در حال سرایت به سایر نقاط جهان است و آغاز فصل زمستان در نیمکره شمالی نیز به استمرار این بحران کمک می‌کند.

افزایش تقاضا برای انرژی و کمبود در عرضه از سویی رشد قیمتی را به همراه دارد و از سوی دیگر به سهمیه‌بندی انرژی صنایع در بسیاری از کشورها می‌انجامد، چراکه بسیاری از دولت‌ها به سراغ سهمیه‌بندی برق صنایع برای جلوگیری از قطع برق خانگی می‌روند.

اخذ چنین تصمیمی می‌تواند به کسری عرضه در زمینه تولیدات صنعتی منجر شده و از این منظر زمینه رشد قیمتی در بازار برخی کالاها از جمله آلومینیوم و فولاد را در میان‌مدت و بلندمدت مهیا کند.