سفر را از مردم دریغ نکنید!
بحث‌ها درباره لایحه بودجه ۱۴۰۱ همچنان داغ است و هر روز یکی از موارد اشاره‌شده در آن خبرساز می‌شود. یکی از این موارد، عوارض خروج از کشور در سال آینده است. در لایحه بودجه رقم دقیقی برای عوارض خروج از کشور تعیین نشده اما درآمد حاصل آن از ۱۱۰ میلیارد تومان امسال به ۱۵۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. هرچند بررسی بودجه سال‌های قبل از ۱۴۰۰ نشان می‌دهد بودجه سال آینده در بخش عوارض خروج از کشور براساس روند سال‌های پیش از کرونا بسته شود اما شایعه عوارض ۵ میلیون تومانی به‌سرعت تکذیب شد.
عوارض خروج از کشور چرا در بودجه سالانه کشور مطرح می‌شود؟ روند افزایش آن تا کجا ادامه دارد و وجود آن چه تاثیری بر اقتصاد کشور و معیشت مردم دارد؟
این پرسش‌ها بهانه‌ای شد تا صمت به این موضوع بپردازد.
سفر حق همه است
عزت‌الله ضرغامی با بیان اینکه کشورهای رقیب تلاش می‌کنند صنعت گردشگری در ایران رونق نگیرد، گفت: گردشگری حق همه مردم دنیا است و هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد. این تفکر اشتباه است که گمان کنیم گردشگری موضوعی لاکچری و تزئینی است.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این اظهارات را درحالی مطرح کرد که لایحه بودجه ۱۴۰۱ و افزایش احتمالی عوارض خروج از کشور در سال آینده، بحث‌برانگیز شده است.
ضرغامی اظهار کرد: امروز دیپلماسی فعال در دنیا، دیپلماسی گردشگری است و ارزش‌ها، ظرفیت‌ها و داشته‌های هر کشور از طریق گردشگری به مردم سایر کشورها معرفی می‌شود.
وی بیان کرد: اعتقاد ما بر این است که حتی صدور انقلاب از مسیر گردشگری امکان‌پذیر است چرا که براساس بررسی‌های انجام‌شده بیش از ۹۰ درصد گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند، از سفر به ایران احساس رضایت دارند.
وی در ادامه به نقش گردشگری در تقویت روابط با کشورهای همسایه اشاره کرد و افزود: به‌طور حتم گردشگری در این حوزه اهمیت دارد. این تفکر اشتباه است که گمان کنیم گردشگری موضوعی لاکچری و تزئینی است. گردشگری امری حیاتی است که علاوه‌بر تقویت روابط فرهنگی و سیاسی، اقتصاد را نیز پویا می‌کند و سرشار از درآمد است.
ذات عوارض خروجی غلط است
حرمت‌الله رفیعی، رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران در گفت‌وگو با صمت بیان کرد: به دلیل اینکه موضوع عوارض ۵ میلیاردی خروج از کشور تکذیب شده، درحال‌حاضر نمی‌توان درباره آن اظهارنظر کرد اما نه‌تنها افزایش این عوارض، که حتی وجود آن از اساس، قانونی نیست. پیشنهاد اخذ چنین عوارضی مربوط به دوره جنگ بود و امروز دیگر توجیهی برای دریافت آن وجود ندارد.
وی افزود: برقراری چنین عوارضی در کشور جز اینکه سبد اقشار ضعیف‌تر را خالی کرده و بر ذخیره سبد توانگران بیفزاید ثمری برای کشور ندارد. صاحبان بنگاه‌های اقتصادی با افزایش عوارض خروجی کشور، بر میزان بهای کالاها و خدمات خود می‌افزایند و در نتیجه تورم را افزایش می‌دهد اما در مقابل، اقشار ضعیف‌تر ناچار به تحمل فشار هزینه‌ها می‌شوند و درواقع دولت با این کار دست در جیب اقشار ضعیف کشور می‌کند.
رفیعی خاطرنشان کرد: تا امروز کدام گرانی را دیده‌اید که بر دیگر جوانب جامعه تسری پیدا نکرده باشد؟ این کار نیز مانند سایر افزایش قیمت‌ها تاثیر منفی خود را بر جامعه خواهد گذاشت و خلاف اصول اقتصادی اداره جامعه است. این تجربه‌هایی است که ما در سال‌های گذشته در مواردی مثل بنزین و نان به شکل ملموس با آن مواجه بوده‌ایم.
رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران با اشاره به اینکه باید چاره دیگری را برای این کار بیندیشیم، افزود: درست نیست که با توجیه اینکه تعداد سفرهای خارجی بالاست بخواهیم از سبد خانوار اقشار کم‌درآمد مایه بگذاریم و کسری بودجه را از طریق عوارض خروج از کشور تامین کنیم؛ این موضوع ارتباطی با میزان این عوارض ندارد. ما درباره عوارض خروجی ۷۵ هزار تومانی نیز گلایه داشتیم، به عوارض ۴۵۰ هزار تومانی هم اعتراض کردیم و امروز نیز با نفس دریافت عوارض خروج از کشور مخالف هستیم.
وی تصریح کرد: عوارض خروجی سفرهای افراد متمول، آنها را زیر فشار نمی‌گذارد؛ هزینه عوارض سفرهای دولتی نیز که از جیب ملت پرداخت می‌شود؛ پس چرا باید برای عموم مردمی که درآمد آنها به ۵ میلیون تومان در ماه محدود می‌شود چنین هزینه‌تراشی‌هایی کرد؟ هزینه‌هایی که اثر غیرمستقیم آن نیز در تورم و بی‌ثباتی اقتصاد کشور مشاهده می‌شود.
رفیعی تاکید کرد: تا امروز نشر این خبر در حد شایعه نیز بازارهای داخلی را ملتهب کرده است و طبیعتا اگر چنین افزایش قیمتی اعمال شود تاثیر آن در بازارها بیشتر نیز خواهد بود و این رفتار، رفتار جالبی نیست. این موضوع علاوه‌بر فشارهای مالی ایجادشده در جامعه، بسیاری از افراد را نیز از عملکرد دولت ناراضی خواهد کرد.
عوارض ۵ میلیون تومانی شوخی است
امیرپویان رفیعی‌شاد، رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران درباره عوارض خروج از کشور و تاثیر آن بر گردشگری به صمت گفت: پس از مطرح شدن موضوع عوارض خروجی ۵ میلیون تومانی، برخی این وضعیت را موجب تقویت گردشگری داخلی دانستند که اصلا درست نیست.
رفیعی‌شاد در این زمینه خاطرنشان کرد: گردشگری داخلی و گردشگری خروجی موضوعاتی کاملا جدا از هم هستند. انتخاب هر یک از این دو نوع گردشگری و سفر، معیار فکری متفاوتی دارد؛ البته ممکن است افرادی باشند که به هر دو نوع این گردشگری‌ها علاقه داشته باشند اما نمی‌توان این‌طور استنباط کرد که محدودیت در سفرهای خروجی باعث رونق سفر و گردشگری داخلی خواهد شد.
وی در ادامه درباره ذات تخصیص عوارض خروجی برای مسافران و گردشگران نیز خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر عوارض خروجی موضوعی نیست که در کشورهای زیادی برای سفرهای خروجی اعمال شود و در صورت اعمال نیز این عوارض خروجی به میزانی نیست که تبدیل به جریمه خروج شود و در حد و حدود عوارض باقی می‌ماند.
رفیعی شاد با بیان پیشینه عوارض خروجی در ایران افزود: این قانون در کشور ما نیز در زمان جنگ تحمیلی و با درنظر گرفتن شرایط خاص اقتصادی به تصویب رسید و طبیعتا انتظار می‌رفت پس از اتمام جنگ برداشته شود اما می‌بینیم که تا امروز همچنان باقی مانده است.
رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران همچنین درباره موارد مصرف این عوارض در کشور اظهار کرد: نکته‌ای دیگری که مطرح می‌شود این است که براساس قانون قرار بود بخشی از عوارض خروجی صرف ایجاد و تکمیل زیرساخت‌های گردشگری در کشور شود اما تا امروز کاری در این زمینه انجام نشده و گزارش خاصی نیز درباره آن منتشر نشده است.
وی در زمینه اخبار ضدونقیض درباره میزان عوارض خروجی تاکید کرد: مسئله عوارض خروجی بیش از ۵ میلیون تومان به کلی کذب و اشتباه است زیرا در لایحه بودجه ارائه‌شده به مجلس، عدد و رقمی در این باره ذکر نشده و تنها درباره میزان کلی درآمد صحبت شده است؛ بنابراین لزومی ندارد همه رقم مطرح‌شده مربوط به افزایش میزان عوارض خروجی باشد. درواقع می‌توان این‌طور نیز استنباط کرد که میزان درآمد براساس شاخص‌های نفری انجام شده است و سیاست‌گذاران این بخش افزایش تعداد نفرات را با توجه به پشت‌سر گذاشتن دوران همه‌گیری و پیک شیوع ویروس کرونا برای خروج درنظر گرفته‌اند.
رفیعی‌شاد در پایان گفت: در هر صورت مطرح شدن چنین عدد و رقمی درباره عوارض خروج از کشور نمی‌تواند منطقی باشد و بیشتر شبیه یک شوخی است.
کاهش عوارض خروج از کشور
مجتبی توانگر، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در واکنش به موضوعات مطرح‌شده در رسانه‌ها درباره میزان درآمدهای دولت از محل عوارض خروج مسافر از کشور در سال ۱۴۰۱ آن را روندی مطابق با سال‌های پیش از شیوع ویروس کرونا دانست.
توانگر در گفت‌وگو با صمت درباره افزایش ۵ برابری عوارض خروج از کشور که در لایحه بودجه دولت به آن اشاره شده است، عنوان کرد: اگرچه این میزان نسبت به بودجه سال گذشته، افزایش چشمگیری یافته اما با بررسی بازه زمانی طولانی‌تر در‌می‌یابیم این اعداد و ارقام با سال‌های نه‌‌چندان دور و پیش از همه‌گیری ویروس کرونا در دنیا تفاوت خاصی پیدا نکرده است.
این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در توضیح این مطلب افزود: دولت دوازدهم در بودجه سال ۱۴۰۰ کشور، به دلیل شیوع ویروس کرونا در دنیا و کاهش سفر و گردشگری، میزان درآمد حاصل از عوارض خروج از کشور را بسیار کمتر از سال‌های پیش از آن در نظر گرفت و امروز با توجه به کنترل نسبی شیوع این بیماری، پیش‌بینی افزایش این میزان با از سرگیری مسافرت‌ها چندان دور از ذهن نیست.
توانگر با اشاره به سهم این بخش در بودجه سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹که به ترتیب ۱۴۰۰ و ۱۶۱۰ میلیارد تومان بود، در این زمینه تاکید کرد: این مبلغ در بودجه سال ۱۴۰۰ به دلیل کاهش مسافرت‌های خارجی در پی همه‌گیری ویروس کرونا به ۱۱۰ میلیارد تومان کاهش پیدا کرد. با این حال، دولت سیزدهم در بودجه ۱۴۰۱، برای این بخش براساس میزان عوارض خروج از کشور در سال‌های قبل از کرونا، حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی میزان ۱۵۰۰ میلیارد تومانی پیش‌بینی شده برای بودجه سال آینده را میانگینی بین سال‌های ۹۸ و ۹۹ دانست و گفت: با این حساب نمی‌توان گفت دولت افزایش چشمگیری در این بخش بودجه لحاظ کرده است؛ یعنی عوارض خروج از کشور در سال ۱۴۰۱ تقریبا مشابه میزان آن در سال‌های قبل از شیوع کرونا بوده است.
سخن پایانی
اگرچه خبر عوارض ۵ میلیون تومانی خروج از کشور تکذیب شد اما به نظر می‌رسد دولت قصد دارد ۱۵۰۰ میلیارد تومان از محل عوارض خروج از کشور درآمد کسب کند؛ در حالی که این مبلغ در بودجه امسال فقط حدود ۱۱۰ میلیارد تومان بوده است. اما دولت چگونه می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ یعنی افزایش نرخ بلیت پروازهای خارجی با افزایش عوارض خروج از کشور راهکار مورد نظر دولت است؟
در همین حال به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه پیشنهاداتی مبنی‌بر افزایش عوارض خروج از کشور به صورت درصدی از بلیت مطرح شد که هنوز وارد دولت نشده است اما ارقام ۵ میلیون تومانی مطرح‌شده صحت ندارد و هنوز تصمیمی در این باره نگرفته‌ایم.
حقیقت این است که طی سال‌های اخیر میزان مهاجرت و خروج از ایران افزایش یافته است؛ بنابراین شاید دولت به این نتیجه رسیده که از این موضوع می‌تواند بهره‌برداری لازم را بکند و با توجه به کسری شدید بودجه، عوارض خروجی را راهی مطمئن برای تامین آن می‌داند. به همین دلیل انتشار این خبر باعث شد تا گمان شود عوارض خروج از کشور قرار است به بیش از ۵ میلیون تومان افزایش یابد.
