نوسان در بازار خودرو ادامه دارد

بازار خودرو ایران در نیمه دوم امسال با نوسانات بی‌سابقه قیمت‌ها روبه‌رو شده است؛ تغییراتی که از تأثیر مستقیم نرخ دلار، سیاست‌های اقتصادی و تقاضای کاذب ناشی می‌شود. این نوسانات، فضای پیچیده‌ای برای خریداران و فروشندگان ایجاد کرده و رکود عمیقی در بازار به وجود آورده است. بررسی بازار خودروهای داخلی و مونتاژی در روزهای اخیر نشان از روند کاهشی قیمت‌ها دارد و به نظر می‌رسد پس از تغییر مسیر انتظارات تورمی و تقویت عرضه ارز و طلا، حالا آرامش بازارهای داخلی به بازار خودرو نیز سرایت کرده است. البته انتشار قیمت‌های غیرواقعی از سوی برخی مراجع و فاصله محسوس میان نرخ‌های درج‌شده و سطح واقعی معاملات، موجب شده ارزیابی دقیق روند بازار دشوارتر از گذشته باشد. گرچه در این میان، کشمکش میان خودروسازان به‌ویژه ایران‌خودرو با نهادهای ناظر بر سر سیاست‌های قیمتی نیز بر پیچیدگی فضای بازار افزوده است.

همچنان بازار خودرو به رقم نوسانات اخیر قیمتی در رکودی عمیق فرو رفته است. کارشناسان بازار خودرو معتقدند، رکود فعلی ناشی از چند عامل اقتصادی و روانی است، از یک‌سو، بلاتکلیفی در سیاست‌های کلان اقتصادی، از جمله وضعیت نرخ ارز و تصمیمات وارداتی، باعث شده خریداران تمایلی به حضور در بازار نداشته باشند، از سوی دیگر، فروشندگان نیز در انتظارند تا مسیر آینده مشخص و قیمت‌ها تثبیت شوند.

البته در همین یک ماه اخیر و به‌دنبال روند صعودی نرخ ارز و اوج گرفتن نرخ خودرو در بازار، جریان تقاضا در بازار تغییر کرد و یکی از طولانی‌ترین صف‌های خرید خودرو در سال‌های اخیر تشکیل شد به‌طوری که در هشتمین دوره فروش محصولات ایران‌خودرو، با هجوم بیش از ۶ میلیون متقاضی، بار دیگر پدیده «تقاضای کاذب» در بازار خودرو شکل گرفت.

با این حال همچنان بازار خودرو با کاهش تقاضای واقعی مواجه است؛ شرایطی که ناشی از جو روانی ایجاد شده از نوسانات سیاسی و اقتصادی است و موجب شده خریداران واقعی دست نگه دارند. در واقع اغلب متقاضیان واقعی در این شرایط ترجیح می‌دهند صبر کنند و فروشندگان هم برای کسب سود بیشتر از معامله دست کشیده‌اند و همین موضوع رکود و نوسان همزمان قیمت‌ها را تشدید کرده است.

به همین جهت بازار خودرو ایران در هفته‌های اخیر وارد مرحله‌ای تازه از تحولات شده است؛ چنانچه همراه با افت نرخ ارز، رکود معاملات و کاهش انتظارات تورمی، طرح اجرایی شدن واردات خودروهای کارکرده، مجموعه‌ای از شرایطی را پدید آورده که به گفته کارشناسان، می‌رود تا بازار را به سمت تخلیه بخشی از حباب قیمتی و کشف واقعی قیمت‌ها هدایت کند.

البته کارشناسان بارها اعلام کردند که مداخلات قیمتی در بازارها و پایین نگه داشتن غیرواقعی و کاذب قیمت‌ها علت شرایط کنونی است؛ شرایطی که نه‌تنها به نفع مردم و اقشار آسیب‌پذیر نیست، بلکه فقط و فقط سود سرشاری را به جیب دلالان روانه می‌کند.

اما در تحلیل ادامه روند بازار کارشناسان دیدگاه‌های متفاوتی را ارائه می‌دهند. گروهی معتقدند نرخ خودرو در ماه‌های اخیر از رشد نرخ ارز عقب مانده و بنابراین، احتمال تعدیل صعودی در کوتاه‌مدت وجود دارد. در مقابل، عده‌ای دیگر بر این باورند که بازار خودرو دیگر ظرفیت جهش‌های قیمتی شدید گذشته را ندارد و در صورت ثبات نسبی نرخ ارز، حتی امکان کاهش یا اصلاح جزئی قیمت‌ها نیز متصور است.

در واقع هر دو گروه بر یک نکته مشترک تاکید دارند که هرگونه اختلال در عرضه خودرو اعم از کاهش تولید، تأخیر در تحویل یا محدودیت در واردات می‌تواند جنبه سرمایه‌ای بازار را دوباره تقویت کند. در مقابل، اعلام سیاست‌های تثبیت نرخ ارز یا افزایش عرضه توسط خودروسازان و واردکنندگان قادر است به شکل موقت از رشد قیمت‌ها جلوگیری کرده و هیجانات بازار را مهار کند.

در مجموع چشم‌انداز کوتاه‌مدت بازار خودرو به‌شدت به تحولات نرخ ارز و سیاست‌های اقتصادی دولت وابسته است. تا زمانی که ثبات پایدار در متغیرهای کلان اقتصادی ایجاد نشود، نمی‌توان انتظار بازاری آرام و متعادل را داشت.

 بنابراین بازار خودرو در شرایط فعلی در یک بلاتکلیفی کامل به‌سر می‌برد. توقف معاملات، عدم‌تغییر محسوس قیمت‌ها و نگرانی‌های اقتصادی باعث شده خریداران و فروشندگان در موضع انتظار قرار بگیرند. 

با این حال فعالان بازار امیدوارند با اتخاذ سیاست‌های مناسب از سوی دولت، ثبات در متغیرهای کلان، تعادل به بازار بازگردد و صنعت خودرو، که بخش مهمی از اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد، از این وضعیت خارج شود.

بررسی تازه‌ترین قیمت‌ها در بازار خودروهای داخلی نشان می‌دهد که در کنار افت نرخ محصولات پرتیراژ بازار داخلی‌ها، برخی مدل‌های مونتاژی برخلاف جریان بازار، رشد قیمتی را تجربه کردند.

بازار بی‌رونق‌تر از همیشه

 فیروز نادری، فعال بازار خودرو، در گفت‌وگویی صریح پیرامون وضعیت کنونی بازار خودرو به صمت گفت: بازار امروز ایران در رکودی پایدار به سر می‌برد و افزایش قیمت‌های اخیر که در خودروهای ایران‌خودرو بعد از کش‌وقوس‌های فراوان شاهد بودیم نیز نتوانسته رونقی به این بازار ببخشد.

 وی با اشاره به اینکه به‌احتمال‌زیاد بازار خودرو راکد باقی خواهد ماند، افزود: بازار خودرو به دلیل اشباع‌شدن و کاهش تقاضای واقعی، حتی با نوسانات قیمتی نمی‌تواند به‌طورجدی بازآفرینی شود و این افزایش قیمت‌ها در چند روز آینده به روند طبیعی خود بازخواهد گشت.

تقاضا نیست

فعال بازار خودرو ادامه داد: در بازار خودروهای داخلی و مونتاژی نیز تقاضا به‌شدت کاهش یافته است. در این شرایط انتظار نمی‌رود افزایش قیمت‌ها تاثیری بر رونق بازار بگذارد، چراکه بسیاری از خریداران واقعی به دلیل نگرانی‌های اقتصادی و عدم‌اطمینان از آینده، دست نگه داشته‌اند. بازار خودرو در شرایطی است که فروشندگان نیز رویکرد کاهش عرضه به‌منظور حفظ سود را دنبال می‌کنند که این موضوع رکود و نوسان همزمان قیمت‌ها را شدت بخشیده است. وی افزود: خصوصی‌سازی ایران خودرو تا کنون نتوانسته به ارتقای کیفیت محصولات کمک کند؛ بلکه این شرکت همچنان از حمایت‌های دولتی برخوردار است و این موضوع باعث نشده بازار بهبود محسوسی را تجربه کند. نادری تاکید کرد که نبود سیاست‌گذاری واحد و همگن برای قیمت‌گذاری خودروها، سبب سردرگمی در بازار و پیچیدگی شرایط شده است.

نادری در پایان گفت: تا زمانی که سیاست‌های کلان اقتصادی و قیمت‌گذاری به صورت هماهنگ و شفاف اجرا نشود، امکان بازگشت به بازار پویا و رقابتی وجود نخواهد داشت.

آش افزایش نرخ خودرو شور شد

داستان پر از حاشیه قیمت‌گذاری خودرو به‌ظاهر پایان ندارد. این داستان صدای بسیاری را درآورده و به نظر می‌رسد کم‌کم به جاهای باریکی برسد. مصطفی پوردهقان، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس به‌تازگی در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز درباره افزایش نرخ خودروسازان گفت: درباره افزایش نرخ خودروهای داخلی‌اش شورتر شده است. اخیرا سوالی از وزیر صمت در سامانه مجلس بارگذاری کرده‌ام که حدود ۱۰۰ نفر از نمایندگان هم آن را امضا کرده‌اند. باید وزیر را درباره شرایط خودروسازی کشور و افزایش قیمت‌ها پاسخگو کنیم. در گذشته نگران انحصار و کیفیت خودرو بودیم حالا افزایش قیمت‌ها هم به آن اضافه شده است.

این نماینده مجلس افزود: چند سال پیش نگران آن بودیم که انحصار در بازار خودرو وجود دارد و باید با آزادسازی واردات، این انحصار را برطرف کنیم تا رقابت و در نتیجه افزایش کیفیت ایجاد شود. اما اکنون پرسش این است، چگونه می‌توان جلوی افزایش نرخ خودرو را گرفت؟ زیرا به‌جای یک پله پیشرفت، یک پله عقب برگشته‌ایم.

واگذاری با هدف پاسخگوتر کردن خودروسازان

پوردهقان با اشاره به مصوبات برنامه هفتم توسعه درباره خودروسازی‌ها گفت: هدف ما در بحث واگذاری خودروسازی‌ها در قانون برنامه هفتم توسعه پاسخگوتر کردن خودروسازان بود؛ یعنی از یک سو واردات را آزادتر کنیم و از سوی دیگر از دولت بخواهیم که قیمت‌گذاری را کنترل کند. اما درحال‌حاضر علاوه بر اینکه واردات صفر شده است و سهام خودروسازی‌ها که سهام مردم بود را از دست داده‌ایم، نمی‌توانیم برای بالا نبردن نرخ خودرو بر آنها اعمال فشار کنیم.

پاسخگو باشید

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در ادامه افزود: ایران‌خودرو نیز بیانیه‌ای صادر می‌کند که چنین مفهومی دارد مردم ما پشت شما ایستاده‌ایم و اجازه نمی‌دهیم که با افزایش پیدا نکردن قیمت‌ها شما ضرر کنید. او تاکید کرد: به‌نظر من، در این حوزه نیاز جدی به قاطعیت وجود دارد؛ زیرا نمی‌توان کار را به همین شکل ادامه داد. کسانی که در مجمع تشخیص مصلحت نظام نشسته‌اند و مانع کاهش تعرفه واردات خودرو شده‌اند، باید امروز پاسخگو باشند. همچنین، کسانی که جلوی واردات خودرو به کشور را گرفته‌اند، باید توضیح دهند. آقای فرزین نیز که با تخصیص ارز برای واردات مخالفت کرده است، باید پاسخ دهد. در شرایطی که نرخ خودرو تنها طی چند ماه حدود ۲ میلیون تومان افزایش یافته، انتظار پاسخ‌گویی کاملا بجاست. عضو کمیسیون صنایع مجلس درباره بهبود نیافتن کیفیت خودروها و در مقابل افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها گفت: کیفیت و آپشن‌های خودروها به‌روز نمی‌شود؛ برای نمونه، برخی خودروها تنها «زه» و برخی دیگر «قالپاق» اضافه کرده‌اند. وقتی به خودروها نگاه می‌کنید، می‌بینید نوشته‌اند مثلا ۲۰۶ «قالپاق‌دار» یا «زه‌دار»؛ گویی تنوعی عجیب و ظاهری، نه واقعی، در محصولات خودرویی ایجاد شده است.

پوردهقان در ادامه تاکید کرد: درباره شرایط خودروسازی‌ها، افزایش قیمت‌ها و کیفیت خودروها حتما وزیر صمت را به کمیسیون دعوت می‌کنیم و از او توضیح خواهیم خواست. هرچند می‌دانیم وزیر محکم در مقابل این مباحث ایستاده است اما چون متولی حوزه خودرو ایشان هستند باید به مجلس پاسخ دهد.

وزیر صمت اختیار تام ندارد

این نماینده مجلس در پاسخ به این سوال که اگر واقعا وزیر در مقابل خودروسازها و این سازوکارها ایستاده پس چرا وضعیت به این شکل است و قیمت‌ها آنچنان افزایش پیدا می‌کند، گفت: دلیل این وضعیت آن است که تمام اختیارات در دست وزیر صمت نیست. در بحث خودروسازان یک لشکر مقابل وزیر صمت ایستاده است. در واقع، عوامل متعددی از جمله مسائل مربوط به گمرک، تصمیم‌های آقای فرزین در بانک مرکزی، نقش مجمع تشخیص مصلحت نظام، فشارهای شرکت ایران‌خودرو و همچنین مداخلات شورای رقابت و دیوان عدالت اداری در این حوزه تاثیرگذارند. به‌عبارتی، مجموعه‌ای از نهادها و افراد در برابر وزیر صف‌آرایی کرده‌اند. عضو کمیسیون صنایع و معادن با بیان اینکه موضوع ما این است که چرا سهام ایران‌خودرو پیش از انجام واردات واگذار شد، افزود: موضوع ما این است که چرا سهام ایران‌خودرو پیش از اینکه واردات انجام شود واگذار شد. ابتدا باید واردات انجام می‌شد و سپس، در صورت تمایل به واگذاری سهام، فرد، گروه یا شرکتی با اهلیت فنی و تخصصی انتخاب می‌شد تا دچار مشکل نشوند و هر دو روز یک‌بار بیانیه صادر نکنند و در نتیجه، امکان دفاع از حاکمیت و حقوق مردم فراهم باشد.

سخن پایانی

با توجه به شرایط کنونی بازار خودرو ایران، آشفتگی‌ها و سردرگمی‌های موجود در سیاست‌گذاری و قیمت‌گذاری محصولات، بیشترین آسیب را به مصرف‌کنندگان واقعی وارد کرده است. این بلاتکلیفی‌ها و عدم‌هماهنگی میان نهادهای تصمیم‌گیر، باعث شده بازار از تعادل و ثبات دور بماند و انتظارات مثبت خریداران به‌شدت کاهش یابد. تا زمانی که سیاست‌گذاران اقتصادی و ناظران بازار به صورت هماهنگ و شفاف دست به اقدام نزنند و نظم و انضباط را بر بازار حاکم نسازند، نمی‌توان امید داشت که بازار خودرو به سرعت از وضعیت رکود و نوسان خارج شود. در حقیقت دود این آشفتگی‌ها مستقیم به چشم مصرف‌کننده واقعی می‌رود که در نهایت با افزایش ناعادلانه قیمت‌ها و کاهش کیفیت محصولات مواجه خواهد شد.