کوروش منتصر، عضو هیات‌مدیره انجمن روغن و تولیدکننده مواد غذایی، در گفت‌وگویی اظهار کرد؛ ظرف چند سال آینده عربستان بازار مرغ منطقه را به انحصار خود در خواهد آورد. وی همچنین در حالی از درآمد سالانه یک میلیارد و ۴۰۰میلیون دلاری کشور ترکیه از صادرات مرغ خبر داد که اذعان کرد؛ اما درآمد ما از صادرات مرغ صفر است. وی با بیان اینکه کشور ترکیه ۱۰سال قبل واردکننده مرغ بود، اما اکنون سالانه ۷۰۰ هزار تن مرغ صادر می‌کند، گفت: در حالی ترکیه تمام مرغ موردنیاز عراق، امارات و کشورهای خلیج‌فارس را تامین می‌کند که مزیت پرورش مرغ ما بیشتر است.

تخم‌مرغ‌های ترکیه در سبدهای امریکاییان

نخستین‌بار آنفلولانزای پرندگان، در ماه مارس سال گذشته میلادی در گاوهای شیری در تگزاس شناسایی شد و به بیش از ۹۷۰گله در ۱۷ایالت گسترش یافت. براساس داده‌های امریکا، شیوع این بیماری در میان پرندگان از سال ۲۰۲۲ آغاز شد و توانست حدود ۱۶۲میلیون مرغ، بوقلمون و سایر پرندگان را از بین برد. افزایش تلفات این بیماری منجر به کمبود مرغ و تخم‌مرغ در این کشور شد. باتوجه به تعهد ترامپ رئیس‌جمهور امریکا، مبنی بر کاهش هزینه‌های روزانه شهروندان این کشور و جیره‌بندی شدن فروش تخم‌مرغ و افزایش نرخ غذاهای حاوی تخم‌مرغ امریکا به‌منظور تامین تخم‌مرغ موردنیاز خود، دست به دامان ترکیه شد.

افزایش صادرات تخم‌مرغ ترکیه به امریکا در پی بحران آنفلوآنزای پرندگان

شیوع آنفلوآنزای پرندگان در امریکا طی هفته‌های اخیر، عرضه تخم‌مرغ را مختل کرده و باعث افزایش چشمگیر قیمت‌ها شده است. نرخ تخم‌مرغ در ژانویه ۲۰۲۵ نسبت به ماه قبل ۱۵.۲درصد افزایش یافت که بالاترین رشد ماهانه از ژوئن ۲۰۱۵ تاکنون محسوب می‌شود.

 در پی این بحران، بیش از ۲۱میلیون پرنده در امریکا معدوم شدند و واردات تخم‌مرغ این کشور در دسامبر ۲۰۲۴ نسبت به ماه قبل ۳۸ درصد رشد داشت. شرکت‌های امریکایی در مواجهه با محدودیت‌های عرضه، به‌دنبال بازارهای جایگزین وارداتی بودند که منجر به مذاکره با تولیدکنندگان ترکیه شده است. در نتیجه، امریکا که آخرین‌بار در ژانویه ۲۰۲۳ از ترکیه تخم‌مرغ وارد کرده بود، بار دیگر به بازار ترکیه روی آورد.

در چند روز گذشته ابراهیم افیون، رئیس اتحادیه مرکزی تولیدکنندگان تخم‌مرغ ترکیه (YUM-BİR)، در گزارشی از رویترز اعلام کرد؛ امریکا تامین تخم‌مرغ موردنیاز خود در دوران بحران آنفلوآنزای پرندگان تا زمان بهبود شرایط را از ترکیه که تامین‌کننده‌ای امن و توانمند است، انجام خواهد داد.

وی همچنین از پیش‌توافق با امریکا برای صادرات ۱۵هزار تن تخم‌مرغ تا ژوئن ۲۰۲۵ خبر داد و گفت: ترکیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تخم‌مرغ در جهان است و امریکا باتوجه به بحران فعلی، گزینه‌های محدودی برای تامین تخم‌مرغ از سایر کشورها دارد. در این شرایط، ترکیه به‌عنوان تامین‌کننده‌ای امن و قابل‌اعتماد، نیاز امریکا را تا پایان بحران برطرف خواهد کرد.

وی با بیان اینکه ترکیه در میان ۱۰ صادرکننده برتر تخم‌مرغ در جهان قرار دارد، گفت: انتظار می‌رود این قرارداد حدود ۲۶میلیون دلار درآمد صادراتی داشته باشد.

تولید مرغ ترکیه، رکورد جدیدی را ثبت می‌کند

کارشناسان پیش‌بینی کردند که تولید گوشت مرغ این کشور در سال ۲۰۲۵ ثبت رکورد جدیدی را تجربه کند. به‌اعتقاد آنها، این اتفاق ناشی از تقاضای قوی داخلی و پایان انتظار برای سهمیه‌های صادراتی است. پیش‌بینی برای بهبود بازارهای صادراتی این کشور در حالی رخ می‌دهد که چالش‌هایی مانند نرخ بالای خوراک و محدودیت‌های تجاری منطقه‌ای همچنان ادامه دارد.

وزارت کشاورزی امریکا در آخرین گزارش سالانه طیور و محصولات خود که در ۴ سپتامبر ۲۰۲۴ منتشر شد، رکوردشکنی برای تولید گوشت مرغ ترکیه در سال ۲۰۲۵ را پیش‌بینی کرد. پس از رشد آهسته‌تر از حد معمول در سال ۲۰۲۴، انتظار می‌رود که به‌دلیل مقرون به‌صرفه‌تر بودن گوشت مرغ در مقایسه با گوشت گاو تقاضای ثابت این محصول در سراسر کشور افزایش یابد. طبق این پیش‌بینی بهبود نسبی صادرات در سال ۲۰۲۵، انتظار می‌رود عراق همچنان برترین بازار صادراتی ترکیه باقی بماند. براساس گزارش وزارت کشاورزی امریکا، پیش‌بینی می‌شود که تولید گوشت مرغ ترکیه در سال ۲۰۲۵، ۲۰۰ هزار تن معادل ۸ درصد از میزان تولید این کشور افزایش یابد و به رکورد ۲.۶ میلیون متریک تن برسد. این افزایش با رشد معمول سالانه ۸ تا۱۰ درصدی این بخش مطابقت دارد که ناشی از ثبات تقاضای داخلی و صادراتی است.

پیش‌بینی مصرف ۲.۲ MMT گوشت مرغ

براساس گزارش USDA، از آنجایی که تولید گوشت مرغ در ترکیه در سال ۲۰۲۵ رکوردها را خواهد شکست، انتظار می‌رود مصرف به بالاترین حد خود یعنی نزدیک به ۲.۲ میلیون تن متریک برسد. این پیش‌بینی با فرض بهبود شرایط اقتصادی که منجر به افزایش مصرف مرغ می‌شود، همراه با افزایش میلیون‌ها توریستی که سالانه از ترکیه بازدید می‌کنند، خواهد بود.

شکل ۲. مصرف سرانه گوشت ترکیه (برحسب کیلوگرم)

افزایش سرانه مصرف در گوشت امریکا

وزارت کشاورزی ایالات‌متحده تخمین مصرف گوشت مرغ خود را به ۲.۰ MMT اصلاح کرد و دلیل آن تقاضای قوی،باوجود 2برابر شدن قیمت‌های خرده‌فروشی در سال گذشته بود. گوشت مرغ به‌طورقابل‌توجهی مقرون به‌صرفه‌تر از گوشت قرمز بوده و آن را به انتخابی ارجح برای بسیاری از مصرف‌کنندگان تبدیل کرده است.

در تلاش برای تثبیت نرخ مرغ، وزارت بازرگانی یک سهمیه صادراتی را در ماه مه ‌اعمال کرد. از آن زمان، نرخ خرده‌فروشی مرغ در ۱۰۰ TL/kg (۲.۹۴ دلار در کیلوگرم) تثبیت شده است، اگرچه انتظار می‌رود فشارهای تورمی از کاهش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کند.

نمودار ۳. نرخ گوشت طیور در بازارهای داخلی، ۲۰۲۳-۲۰۲۴

شکل ۱. تولید گوشت مرغ ترکیه از ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴

به‌گزارش انجمن تولیدکنندگان گوشت قرمز ترکیه و انجمن‌های صنعتی طیور ترکیه ۲۰۲۴، تخمین زده می‌شود که تولید سال ۲۰۲۴ به ۲.۴ میلیون تن تغییر یابد که یک افزایش متوسط ۳درصدی نسبت به سال ۲۰۲۳ که به سهمیه صادراتی دولت با هدف تثبیت قیمت‌های خرده‌فروشی مرغ نسبت داده می‌شود.

صنعت طیور ترکیه به‌شدت به مواد غذایی وارداتی مانند سویا و ذرت وابسته است و باوجود تلاش‌هایش برای تقویت تولید سویا، همچنان عرضه داخلی ناکافی است. رژیم پردازش داخلی (IPR) که به واردات خوراک بدون عوارض گمرکی اجازه می‌دهد نیز، کمک چندانی به کاهش این وابستگی نمی‌کند. این بخش همچنین به مواد پرورشی وارداتی متکی است، افزایش ۳۰ درصدی نرخ خوراک دام نسبت به سال قبل، یک چالش کلیدی است که ۷۰ درصد از هزینه‌های تولید را تشکیل می‌دهد. مسائل کارگری، از جمله اعتصاب اخیر در یک شرکت بزرگ جوجه‌های گوشتی، کمترین تاثیر را بر تولید داشته است.

ترکیه، یک مرکز حمل‌ونقل عمده برای مرغ

ترکیه گوشت مرغ را برای مصارف داخلی وارد نمی‌کند، اما موقعیت استراتژیک این کشور، آن را به یک مرکز اصلی حمل‌ونقل برای محصولات طیور به مقصد کشورهای خاورمیانه تبدیل می‌کند، همان‌طور که در گزارش USDA مشخص شده است. این محموله‌ها در ترازنامه تولید، عرضه و توزیع ترکیه (PSD) لحاظ نشده است.

بیشتر جوجه‌های ایالات‌متحده که از طریق ترکیه ترانسفورم شده‌اند، به عراق (۸۰ درصد) و سوریه (۲۰ درصد) ارسال می‌شود. در سال ۲۰۲۳، بیش از ۱۱هزار تن (MT) مرغ امریکایی به ارزش ۸.۷ میلیون دلار از طریق ترکیه عبور داده شد.

براساس این گزارش، ترکیه حمل‌ونقل طیور بدون تیمار حرارتی را از کشورهایی که تحت‌تاثیر آنفولانزای پرندگان بسیار بیماری‌زا (HPAI) قرار گرفته‌اند، محدود می‌کند. برای صادرات ایالات‌متحده، این محدودیت‌ها منحصر به ایالت‌های تحت‌تاثیر HPAI است. این مقررات در معرض تغییرات مکرر هستند و به صادرکنندگان توصیه می‌شود برای اطلاع از آخرین بروزرسانی‌ها درباره مناطق ممنوعه، به کتابخانه صادرات FSIS مراجعه کنند.

علاوه بر این، ترکیه برای جلوگیری از واردات مرغ و حفاظت از صنعت داخلی خود، تعرفه‌های بالای ۶۵درصدی برای گوشت مرغ وارداتی و ۱۲۱.۵درصدی برای محصولات مرغ فرآوری را اعمال می‌کند.

چشم‌انداز و چالش‌های سال ۲۰۲۵ برای صادرات گوشت مرغ ترکیه

براساس گزارش وزارت کشاورزی امریکا، پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵، صادرات گوشت مرغ ترکیه به ۳۷۴هزار تن (MT) برسد که رشدی ۸ درصدی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. این پیش‌بینی با افزایش تولید داخلی و تقاضای بین‌المللی ثابت، به‌ویژه از سوی عراق که نزدیک به نیمی از کل صادرات ترکیه را تشکیل می‌دهد و همچنان مهم‌ترین مقصد صادراتی است، همسو است. با این حال، برآورد صادرات ۲۰۲۴ با ۲۲درصد کاهش به ۳۴۷هزار تن کاهش یافته است که عمدتا به‌دلیل تصمیم دولت برای اعمال سهمیه صادرات از ماه مه ‌تا دسامبر برای کنترل افزایش نرخ مرغ داخلی است. در ابتدا، این سهمیه ۱۰هزار تن در ماه تعیین شد، اما پس از مذاکرات صنعتی، از ماه اوت، دولت آن را به ۲۲هزار و۵۰۰ تن در ماه افزایش داد، با این شرط که قیمت‌های خرده‌فروشی ثابت بماند. باوجود ترس اولیه از دست دادن سهم بازار در عراق، صاحبان صنعت معتقدند؛ این خطر به‌دلیل ذخایر بزرگ منجمد طیور ترکیه در عراق کاهش یافته است. (منبع: feedplanetmagazine)

نمودار ۴. صادرات گوشت مرغ ترکیه، ۲۰۲۲ـ۲۰۲۴، شش ماه اول مقایسه

سخن پایانی

گرچه که شاید افزایش ظرفیت‌های تولید و صادرات کشورهای همسایه در محصولی برای ما نگران‌کننده نباشد، اما قطعا کسب بازارهای صادراتی هدف ایران توسط همسایگان بر تولید و تجارت محصولات مشابه و در نتیجه درآمدهای صادراتی کشور تاثیر منفی خواهد گذاشت. بر همین اساس باتوجه به محدودیت‌ها و تحریم‌های صادراتی و چالش‌های جدی در به‌دست آوردن بازار صادراتی جدید نیاز به تلاش در حفظ بازارهای موجود با شرایط فعلی بیش از گذشته دارای اهمیت خواهد بود.