کارشناسان معتقدند برتری یافتن روش‌های سنتی در شرکت‌های مادر و در مقابل، سریع بودن ماهیت فناوری در شرکت‌های دانش‌بنیان موجب ناهماهنگی در بهره‌گیری از فناوری توسط  شرکت‌های صنعتی و معدنی می‌شود، همچنین وجود دلالان در بازار و تامین مواد اولیه چالش بزرگی را برای دانش‌بنیان‌ها در مسیر همکاری با شرکت‌های بزرگ به‌وجود آورده است. گفتنی است، توجه به رویکرد دانش‌بنیان ابعاد مختلفی دارد، از این‌رو بکارگیری دانش نباید صرف موضوعات علمی در کشور باشد و باید در حوزه‌های مختلف از جمله کشاورزی، معدن و خدمات نیز از این نوع رویکرد بهره برد. صمت در این گزارش به اصلی‌ترین چالش‌های موجود در مسیر همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان با شرکت‌های مادر در صنایع گوناگون پرداخته است.

چند قدم مانده تا روزآمدی

 کارشناسان در این زمینه از عبارت «خواب فناوری» نام می‌برند که در ایران مدت‌زمان ۴ تا ۵ساله را طی می‌کند؛ به این معنا که بیشتر شرکت‌های مادر در صنعت و معدن، با فاصله زمانی گفته‌شده از فناوری‌های نو بهره می‌گیرند، در واقع فاصله زمانی و کند بودن بهره‌گیری از فناوری دلایل اصلی این خواب فناورانه است. این در حالی است که سیاوش ملکی‌فر، معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری در سخنانی اظهار کرده بود: «ما در صندوق بر این باوریم که شرکت‌های بزرگ صنعتی کشور باید توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور کوچک در یک چرخه حمایت شوند، از همین‌رو ابزارهایی در صندوق فراهم شده تا اتصال شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌بنیان با صنایع بزرگ تسهیل شود. در حقیقت این صندوق برای خریداران محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان، تسهیلاتی در نظر گرفته است؛ در این راستا کافی است مشتریان این شرکت‌ها ۲۰درصد از مبلغ قرارداد را تامین کنند و ۸۰درصد باقیمانده را صندوق نوآوری و شکوفایی به‌صورت نقد پرداخت می‌کند. در این شرایط وام‌هایی با سود ۹درصد و در قالب اقساط ۳۶ماهه از مشتریان این شرکت‌ها دریافت می‌کند، همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان اگر قراردادی با بخش صنعت و صنایع معدنی می‌بندند، نگران سرمایه در گردش نباشند، چرا که صندوق نوآوری و شکوفایی، کسری نقدینگی آنها را با نرخ ۱۱درصد تامین می‌کند و همچنین تسهیلاتی برای خط تولید صنعتی با این نرخ در نظر می‌گیرد».

پیشگیری بهتر از درمان است

علی احمدی، مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان در زمینه رنگ و پلیمر در گفت‌وگو با صمت، بااشاره به اهمیت روزآوری در مشاغل صنعتی و بهره‌گیری از توان دانش‌بنیان‌ها گفت: حرکت در مرز دانش، مهم‌ترین اصلی است که هر شرکت دانش‌بنیان باید نسبت به آن اهمیت ویژه‌ای قائل باشد. به‌طورعموم گام برداشتن در مسیر علم برای توسعه آن می‌تواند روند تبدیل علم به ثروت را سهل‌تر کند.

خوشبختانه مجموعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنیم، موفق شده است محصولاتی را که تاکنون در کشور به‌عنوان محصولات وارداتی در حوزه رنگ و پلیمر شناخته می‌شده، با توان داخلی به تولید انبوه برساند.

وی افزود: تاکنون رنگ‌های ضدحریق کشورهای اروپایی در کشور به‌عنوان رنگ‌های وارداتی شناخته می‌شدند. رنگ‌های تولیدشده موردتایید استانداردهای نهادهای مربوطه قرار گرفت و خوشبختانه در تولید این رنگ‌ها، مانعی درباب تامین مواد اولیه نداریم. معضل اصلی در انبوه‌سازی آن است باوجود اینکه ظرفیت تولیدی بالایی داریم و توانایی تولید رقمی نزدیک به ۱۱هزار تن رنگ ضدحریق را داریم، اما شرایط کشور به‌گونه‌ای است که نمی‌توانیم پیشرفت زیادی کنیم، چرا که فرهنگ «پیشگیری بهتر از درمان است » هنوز در فضای صنعت کشور جا نیفتاده است.

وی بااشاره به تامین مواد اولیه برای تولید پلیمر افزود: برای تهیه و تولید پلیمرها نیازمند تهیه مواد اولیه از کارخانجات پتروشیمی هستیم که معضل اصلی ورود و دخالت دلالان در بازار مود اولیه است، در واقع مواد اولیه پلیمر از کانال دلالان وارد بازار می‌شود و این کار را برای شرکت‌های تولیدی و دانش‌بنیان سخت می‌کند.

احمدی گفت: در واقع همکاری با شرکت‌های بزرگ پتروشیمی برای تهیه و خرید مواد اولیه به‌شکل مستقیم و بدون‌واسطه و ورود به بازار بورس از دیگر دشواری‌های دانش‌بنیان‌ها در امر صنعت است.

به‌عبارت روشن‌تر، باتوجه به حجم بالای صادرات برخی شرکت‌های دانش‌بنیان به‌ویژه در زمینه رنگ و پلیمر ورود به بازار بورس می‌تواند موجب کاهش هزینه‌ها شود.

کمبود بودجه و شرایط دشوار

علی ابوالحسنی‌سورکی، مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان در حوزه بازیافت پسماندهای نفتی درباره چالش‌های دانش‌بنیان‌ها در مسیر همکاری با شرکت‌های بزرگ تولیدی به صمت گفت: تاکنون همکاری زیادی با شرکت‌های اصلی، پیمانکارها و پایانه‌های نفتی داشتیم. به‌اعتقاد من، اگر شرکت‌های بزرگ نفتی دغدغه زیست‌محیطی نداشته باشند، نمی‌توانند نسبت به ادامه فعالیت آینده خود امیدوار باشند. به‌طورعمده آن مولفه‌ای که آنها را به اهمیت جنبه‌های زیست‌محیطی مجبور می‌کند، قوانین و مقرراتی است که در این زمینه وضع شده است. بیشتر کارشناسان معتقدند توسعه پایدار زمانی اتفاق می‌افتد که همراه با حفظ محیط‌زیست باشد، چرا که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر کیفیت زندگی، کار و فعالیت انسان‌ها تاثیرگذار است. به‌همین‌دلیل در سال‌های اخیر این روند یعنی توجه به محیط‌زیست، امری پذیرفته‌شده است و بسیاری از شرکت‌ها آن را در اولویت خود قرار داده‌اند.

وی افزود: به‌طورقطع شرکت‌های دانش‌بنیان در بحث آلودگی‌های نفتی توان حداکثری دارند و می‌توانند نقش‌آفرینی جدی داشته باشند. خوشبختانه علم روز دنیا را در اختیار داریم و شرکت‌های فعال دانش‌بنیان در این زمینه از مقبولیت بالایی برای شرکت‌های بزرگ برخوردار هستند. چالش عمده‌ای که بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه بهبود وضعیت محیط‌زیست با آن مواجه می‌شوند، کمبود بودجه و تسهیلات است. باتوجه به اینکه پروژه‌ها هزینه‌های سنگینی را برای شرکت‌های نوپا در بردارند، متاسفانه تاکنون موفق به دریافت تسهیلات نشده‌ایم. گفتنی است، تا زمانی که بخواهد اجرای پروژه‌ها به‌ثمر بنشیند، با مشکلاتی مواجه شدیم که نیازمند کمک‌های تسهیلاتی بوده‌ایم.

قوانین را اجرا کنید وی افزود: برگزاری وبینارها و همایش‌ها به‌گونه‌ای نیست که بتواند معضلات اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان را رفع کند،البته اجرای قوانین حمایتی از دانش‌بنیان‌ها می‌تواند کمک شایانی کند. بیشتر بانک‌ها تفاوتی برای دانش‌بنیان بودن یک شرکت قائل نیستند و فرق آنچنانی ندارد به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان تسهیلات درخواست شود یا یک مجموعه عادی.

راه‌های ورود به صنایع بزرگ

در ادامه با یکی دیگر از فعالان در عرصه دانش‌بنیان به گفت‌وگو پرداختیم. پرویز ترابی، مدیرعامل یک شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه برق و الکترونیک، فوتونیک، مخابرات و سیستم‌های خودکار به مهم‌ترین مولفه‌ها در اقناع صنایع بزرگ برای بهره‌گیری بیشتر از تولیدات دانش‌بنیان به صمت گفت: امروزه صنایع کشور بیش از هر چیز نیازمند بروزرسانی است. به‌عبارت دیگر، عموم محصولات فناورانه تاریخ مصرف دوساله یا شاید هم کمتر دارند و اگر محصولی که 2 سال پیش تولید شده است، متناسب با نیازهای روز تغییر نکرده باشد، عمر زیاد و خواهان قبلی را نخواهد داشت.

عبرت‌گیری از برندهای بزرگ

وی گفت: دانش‌بنیان‌ها باید خود را با آنچه نیاز صنایع است، به‌روز کنند. به‌عبارت دیگر، اگر هر سازمانی توانست خود را به‌روز کند، در جامعه هدف ماندگار خواهد شد، در غیر این صورت، رو به‌اضمحلال می‌رود. برای مثال یک زمانی کفش ملی به روسیه صادر می‌شد، اما امروز کمتر بازاری مخاطب کفش ملی است یا در مثالی دیگر روزگاری شرکت علاءالدین، بزرگ‌ترین تولیدکننده چراغ والور بود، اما از آنجا که نتوانست پابه‌پای فناوری روز پیش رود، در نهایت نتوانست جایگاه خود را در بازار حفظ کند، در واقع یکی از فرآیندهای اعتمادسازی صاحبان صنایع بزرگ به‌روز بودن دانش‌بنیان‌ها است.

خوش‌قول باشید

وی خدمات‌دهی متناسب با بازار هدف از سوی دانش‌بنیان‌ها را از دیگر فرآیندهای مهم دانش‌بنیان‌ها در راستای باز شدن راه‌شان به صنایع داخلی کشور دانست و گفت: دانش‌بنیان‌ها باید بتوانند خدمات‌دهی مطلوبی داشته باشند و مطابق با استانداردهای روز دنیا مشتری‌مداری کنند، همچنین پایبند بودن به زمان‌بندی‌های ازقبل‌تعیین‌شده از دیگر فرآیندهایی است که یک دانش‌بنیان را در مسیر اقناع صاحبان صنایع، پیروز میدان می‌کند.

بسیاری از صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان که سابقه طولانی در تولید محصول دارند، معتقدند باید به‌آرامی در بازار گام برداشت و اندک‌اندک محصولات تولیدی را عرضه کرد. ترابی این ویژگی را به‌عنوان یک پله دیگر برای جلب رضایت صنایع داخلی در بهره‌گیری از تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان دانست و گفت: شناخت نیاز بازار، برگ برنده هر تولیدکننده است. ذائقه اصلی بازار در حرکت‌های آهسته و گام‌به‌گام شناخته می‌شود. بهتر است پیش از صرف میلیون‌ها تومان برای تولیدات با تیراژ بالا؛ چند نمونه اولیه برای شناسایی مخاطب تولید شود. متاسفانه راه برای جا افتادن در چرخه صنعتی کشور هنوز زیاد است و بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان نتوانستند تعاملات تجاری جدی با کارخانه‌دارهای بزرگ و صاحبان صنایع در کشور برقرار کنند و بیشتر تعاملات ما جسته‌گریخته بوده است. گفتنی است، بیشتر این افراد هم هزینه جدی برای به‌روزآوری نمی‌کنند.

وی افزود: یکی دیگر از فرآیندهایی که جنبه دوسویه دارد، استانداردسازی صنایع است. این مولفه مهم را دوطرف یعنی هم دانش‌بنیان و هم صنایع باید مدنظر داشته باشند. از یک‌سو دانش‌بنیان‌ها باید استانداردسازی کنند تا بتوانند جایگاه خود را در میان مصرف‌کننده و صنعت باز کنند؛ از سوی دیگر صنایع باید استانداردسازی کنند تا در نهایت مانع از خروج ارز کشور شوند.

نگاه سنتی، مانع جهش دانش‌بنیان‌ها

محمدعلی چمنیان، نایب‌رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق بازرگانی ایران نیز درباره چالش‌های ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار سرمایه گفت: آینده اقتصاد به اقتصاد دانش‌محور گره خورده است. ۸۵درصد از اقتصاد دنیا تا ۱۰سال آینده به‌ های‌تک وابسته می‌شود؛ تغییر شرایط در دنیا رخ می‌دهد، اما سهم ما زیر یک درصد است، البته در کشور برای این اتفاق جدید سیاست‌گذاری‌هایی انجام می‌شود، برای مثال تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان فرصت خوبی بود، اما باید اتاق ایران در مسیر این اقتصاد نقش جدی بازی کند و دولت و مجلس این نقش را به‌رسمیت بشناسند. به‌گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، چمنیان گفت: نقش بازار سرمایه در مسیر توسعه فناورانه خیلی مهم است. شرکت‌های دانش‌بنیان باید بتوانند جذب سرمایه کنند، در دنیا هم شرکت‌های بزرگ با ورود به بازار سرمایه نقش‌آفرینی کرده‌اند. البته این شرکت‌ها در کشور ما مشکلاتی جدی دارند. نگاه سنتی و تفکر محصول‌محور به‌جای فناوری‌محور آسیب ورود شرکت‌های دانش‌بنیان بورس و بازار سرمایه است. نگاه سنتی مانع جهش شرکت‌های دانش‌بنیان است. وی تاکید کرد: دارایی‌های نامشهود در عمده این شرکت‌ها وجود دارد، اما به آنها توجه کافی نشده است. هنوز دارایی‌های نامرئی و فناوری‌ها به افزایش سرمایه بدل نشده و البته وقتی چنین امکانی برای ثبت سرمایه به‌وجودآید، مشکل مالیاتی ایجاد خواهد شد، به‌همین‌دلیل، خیلی از شرکت‌ها وارد این فرآیند نمی‌شوند. نایب‌رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران ادامه داد: از طرفی قبولاندن این ارزش‌گذاری به بازار سرمایه خیلی مسیر دشواری است که امیدواریم اتاق ایران، سازمان بورس و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در ارزش‌گذاری شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری کنند تا مشکلات این شرکت‌ها حل شود.

 وی گفت: قانون، تاکید بر تابلوی دانش‌بنیان در بورس دارد،اما همچنان به این مسئله توجهی نشده است؛ باید مسیر ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار سرمایه هموار شود.

سخن پایانی

باتوجه به موارد یادشده، دانش‌بنیان‌ها باید خود را با آنچه نیاز صنایع است، به‌روز کنند. به‌عبارت دیگر، اگر هر سازمانی توانست خود را به‌روز کند، در جامعه هدف ماندگار خواهند شد. از طرفی در کنار روزآمدی دانش‌بنیان‌ها برای بسته شدن شکاف میان بکارگیری فناورهای مدرن و واحدهای صنعتی، صاحبان صنایع بزرگ هم خوب است همپای این فناوری به‌روزشده گام بردارند؛ این گام می‌تواند توجه و نظر عمیق به فعالیت‌های دانش‌بنیان‌ها باشد یا به‌عبارت روشن‌تر، روزآمدی شاه‌کلید توسعه صنعت با توان دانش‌بنیان‌ها است.