براساس آمار تولید ۶ ماهه نخست سال، شرکت‌های خودروساز از برنامه‌ عقب بوده و مشخص نیست در ۵ ماه باقیمانده بتوانند این کسری را جبران کنند. به‌گفته فعالان صنعت خودرو، برخی مشکلات داخلی و برخی دیگر، بیرونی است و افت تیراژ صنعت خودرو چالشی جهانی بوده، زیرا قرنطینه طولانی‌مدت در چین و تایوان سبب شده حجم تقاضا در بازار افزایش یافته و شرکت‌های تامین‌کننده نتوانند به تمام نیازها پاسخ دهند. ایران به‌عنوان کشوری تحریم شده در تامین نیازش در اولویت‌های آخر است که باید با چند واسطه قطعات موردنیاز خود را خریداری کند. آیا تا پایان سال، این کاهش تیراژ جبران خواهد شد؟

چالش‌ها ادامه دارد

محمدمهدی شکورزاده، عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره تیراژ تولید در ۷ ماه گذشته و اینکه آیا تا پایان سال تیراژ ۱.۴ خودرو محقق می‌شود به صمت گفت: با توجه به تیراژ ۷ ماه گذشته، بعید است به برنامه‌ تولید پیش‌بینی‌شده ابتدای سال دست پیدا کنیم. این امر هم به‌دلیل سیاست‌های دولت بوده که مشخص نیست، قرار است چگونه قیمت‌گذاری شود و فروش چگونه باشد.

وی افزود: مشکلات قبل تا امروز ادامه داشته و در دولت سیزدهم تغییری نکرده است. چالش تامین مواد اولیه و قیمت آنها، معضل کمبود نقدینگی، معوقات قطعه‌سازان و... مشکلاتی است که صنعت خودرو همچنان با آن درگیر بوده و در مواردی حتی مضاعف شده است.

او ادامه داد: آزمون‌وخطای روش‌های فروش گوناگون و به‌ویژه متمرکز کردن فروش در سامانه‌ای در وزارت صنعت، معدن و تجارت، ضربه بزرگی به خودروسازی کشور وارد کرد؛ روش فروشی که ادامه نیافت و دوباره فروش در سایت‌های خودروسازی انجام می‌شود.

استاندارد بهانه بود

عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور با اشاره به حذف خودروهای پرتیراژ و آلاینده عنوان کرد: امسال شاهد حذف تعدادی خودرو از خط تولید بودیم که به بهانه نداشتن شاخص‌های استاندارد، تولیدشان متوقف شد؛ این در حالی است که جزو پرتیراژترین محصولات صنعت خودرو کشور بودند. این خودروها حذف شدند، زیرا تولید آنها به‌لحاظ قیمتی صرفه‌اقتصادی نداشته و زیان زیادی به شرکت‌های خودروساز وارد می‌کرد؛ از این‌رو برای خروج از زیان، نداشتن استاندارد بهانه شد تا این محصولات از خط تولید خارج شوند.

او ادامه داد: این محصولات بیشترین داخلی‌سازی و کمترین وابستگی ارزی را داشته‌اند و بخش زیادی از قطعات آنها به‌وسیله زنجیره تامین داخل تامین می‌شدند.

پیش‌بینی تیراژ تولید

شکورزاده در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه براساس روند فعلی، تیراژ تولید خودرو در سال ۱۴۰۱ چقدر خواهد بود، گفت: در خوشبینانه‌ترین حالت شرکت‌های خودروساز و زنجیره تامین ۱۰ درصد بیشتر از سال قبل تیراژ داشته باشند. حتی این امر ممکن است منجر به تغییر مسیر برنامه‌های تحولی نیز شود.

او گفت: در حال‌حاضر تیراژ تولید همچون سال گذشته بوده و حتی با حذف برخی مدل‌ها تیراژ تولید روزانه نسبت‌به سال گذشته روند کاهشی هم دارد. حداکثر تولید روزانه دو خودروساز بزرگ کشور بین 3000 تا ۳۵۰۰ خودرو بوده است.

این فعال صنعت خودرو با بیان اینکه روز کاری زیادی باقی نمانده، ادامه داد: اگر شرایط فعلی در صنعت خودرو ادامه پیدا کند، به‌طورقطع نمی‌توان گفت بیش از یک میلیون خودرو در کشور تولید شود.

آسیب‌شناسی برنامه‌های محقق نشده

قطعا سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، هزینه مالی و زمانی داشته و عدم‌دستیابی به اهداف، آسیب‌هایی به‌دنبال دارد که نیاز به آسیب‌شناسی دارد. شکورزاده در پاسخ به این پرسش که برنامه‌ریزی برای هدفی مشخص، به‌ویژه یک ساله و نرسیدن به آنچه آسیب‌هایی را به صنعت و اقتصاد وارد می‌کند، گفت: یکی از چالش‌های صنعت، برنامه‌ریزی کردن بدون تدارک نیازمندی‌های رسیدن به اهداف در این برنامه‌هاست. این امر آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی به‌دنبال داشته و در بحث اجتماعی و پایگاه اجتماعی، اعتمادها از بین رفته و اعتبار مدیران نزد مردم نسبت به شعارها و قول‌هایی که می‌دهند، ‌از بین می‌رود.

او در ادامه سخنان خود به آسیب‌های صنعتی و اقتصادی آن اشاره و عنوان کرد: براساس برنامه‌های پیش‌بینی شده هر ساله باید سرمایه‌گذاری جدید انجام‌شده و امکانات لازم فراهم شود؛ به‌این ترتیب، حجم زیادی از منافع کشور به‌عنوان سرمایه‌گذاری جدید بدون نتیجه هرز می‌رود. در کنار استفاده از انرژی، هزینه‌کرد برای نیروی انسانی و... هزینه سربار تولید افزایش یافته و ضرر سرمایه‌های راکد در نهایت از جیب مصرف‌کننده جبران می‌شود. وی تاکید کرد: البته عدم‌اطمینان در سطح جامعه آسیب‌زاتر از زیان‌های اقتصادی آن بوده و مردم دیگر به سخنان مسئولان اعتماد نمی‌کنند.

عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور اضافه کرد: هنگامی که قرار است وعده‌ای داده شود باید کار کارشناسی انجام‌شده که دست‌کم ۹۰ درصد برنامه‌ها محقق شود. اگر قرار است فقط ۳۰ درصد برنامه‌ها تحقق یابد، چرا از همان ابتدا روی همین ۳۰ درصد برنامه‌ریزی نشود؛ سرمایه‌گذاری هم براساس همین عدد بوده و هزینه‌کرد اضافی انجام نمی‌شود.

ضرورت منابع مالی و تکنولوژیکی

شکورزاده با بیان اینکه اگر عنوان می‌شود باید ۱.۴ تا ۱.۵ خودرو تولید شود، منابع مالی و تکنولوژیکی نیاز داشته و باید بازار هدف آن مشخص باشد، گفت: نقدینگی برای تولید ۱.۴ خودرو قرار است از کجا تامین شود؟ آیا دراین‌باره پیش‌بینی‌های لازم انجام شده است؟

او گفت: تولید ۳ میلیون خودرو برای افق ۱۴۰۴ و صادرات یک میلیون خودرو، ارز قابل‌توجهی وارد کشور می‌کند، اما سرمایه‌گذاری با برنامه‌هایی که محقق نمی‌شود، منجر به بایگانی برنامه‌ها و اهداف می‌شود.

سند تحول و عدم‌دسترسی به برنامه‌ها

شکورزاده در ادامه سخنان خود بیان کرد: تابستان امسال وزارت صنعت، معدن و تجارت برنامه اصلاحی صنعت خودرو و سند تحول این صنعت را منتشر کرد. قرار بود تا شهریور بخشی از شرکت‌های خودروساز واگذار یا واگذاری سهام خودروسازان محقق شود، چقدر این برنامه‌ها انجام شد؟ او افزود: حتی اگر یکی از برنامه‌ها به‌طور کامل محقق می‌شد، به تیراژ مورد انتظار دست می‌یافتیم.

وی تصریح کرد: دلیل اینکه عموما از برنامه‌ها عقب هستیم یا از آنها منحرف می‌شویم این است که یک نهاد، متولی این صنعت نبوده و برای صنعت خودرو نهادها و سازمان‌های زیادی اظهارنظر کرده و اعمال نفوذ دارند.

این فعال صنعت خودرو با بیان اینکه اگر فقط وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی بود به‌راحتی عدم‌دستیابی‌ها قابل پیگیری بود و وزیر صنعت، معدن و تجارت باید پاسخگوی انحراف از برنامه‌ها می‌بود، اما در حال‌حاضر نمی‌توان درباره برنامه‌ها و عدم‌رسیدن به اهداف، پیگیر موضوع بود.

شکورزاده در پایان گفت: در مسیر تحقق برنامه‌ها اگر به‌دلایلی تحقق اهداف غیرقابل دسترس باشند، تصمیم‌ها تغییر کرده و نوسان برنامه‌ریزی خود معضلی در صنعت و تولید می‌شود. صاحبان قدرت که توان اثرگذاری دارند در تصمیمات دخالت کرده و نظرات خود را به صنعت تحمیل می‌کنند.

افت تیراژ خودرو در جهان

در ادامه امید رضایی از دیگر فعالان صنعت خودرو درباره تحقق تیراژ ۱.۴ خودرو در سال جاری به صمت گفت: برنامه تولید در ابتدای سال، حرکت منسجم‌تری داشت، اما هرچه جلوتر آمد به‌دلیل برخی مشکلات این روند کندتر شد.

او تصریح کرد: کمبود قطعات الکترونیکی در جهان، نه‌تنها تیراژ تولید خودرو در کشور را کاهش داد، بلکه شمارگان خودروسازی جهان روند کاهشی پیدا کرد. تولید خودرو جهان افت پیدا کرد، زیرا فعالیت ۵ شرکت فعال در ساخت قطعات الکترونیکی نتوانستند پاسخگوی این حجم از تقاضای بازار بین‌المللی باشند.

این فعال صنعت خودرو یادآور شد: ایران به‌دلیل تحریم‌ها، امکان خرید مستقیم را ندارد که تاثیر این افت عرضه قطعات الکترونیکی بر صنعت خودرو کشور بیشتر بوده است.

رضایی با اشاره به عملکرد برخی خودروسازان بزرگ بین‌المللی عنوان کرد: آنها با پیش‌خریدهای چند ماهه توانستند تیراژ قبل خود را حفظ کنند، اما بخش زیادی از شرکت‌های خودروساز برای تامین چیپ‌ست‌های موردنیاز به مشکل برخوردند.

چرایی مشکلات جهانی

این کارشناس حوزه قطعه‌سازی با بیان اینکه حدود ۳۵ درصد از برنامه‌های پیش‌بینی‌شده عقب هستیم، گفت: قابل پیش‌بینی نیست در ۵ ماه آینده این عقب‌ماندگی جبران می‌شود یا خیر، اما به‌طورقطع اگر برنامه‌ریزی‌ها دقیق‌تر باشد، می‌توان گفت با فاصله کمتر و اختلاف معقول‌تری می‌توانیم سال را به پایان برسانیم.

او تصریح کرد: ۳ ماه پایان سال، دو عید میلاد مسیح و سال نو چینی را در پیش داریم که قطعا در این بازه زمانی تیراژ تولید قطعات به‌ویژه قطعات الکترونیکی کاهش چشمگیری خواهد داشت. این امر در ادامه سال، مزید بر علت شده و احتمالا تیراژ تولید خودرو در کشور را کاهش می‌دهد؛ مگر اینکه برای آن راهکاری پیش‌بینی شده باشد. مثلا پیش‌خرید اقلام موردنیاز انجام شده یا ذخیره انبارها پاسخگوی تامین قطعات ۳ ماه سال باشد. معمولا این‌گونه نیست، زیرا در چند سال اخیر، قدرت مالی واحدهای صنعتی کاهش یافته، علاوه‌بر اینکه در نقل‌وانتقال پول همچنان مشکلات بسیاری وجود دارد. او ادامه داد: به‌دلیل پاندمی کرونا، حجم قطعات درخواستی پس از قرنطینه چین و تایوان در سال جاری افزایش یافته؛ از این‌رو ترافیک حمل‌ونقل به همان نسبت سنگین‌تر شده و شرکت‌های تامین‌کننده بین‌المللی براساس اولویت‌ها، سفارش‌ها را تحویل می‌دهند. وی اظهار کرد: برای ایران هم به‌دلیل مشکلات تحریم، درخواست تامین قطعاتش در اولویت نبوده، ضمن آنکه صنعتگران باواسطه این قطعات را خریداری می‌کنند. رضایی گفت: مشکلات سیاسی تایوان هم در تامین بازار قطعات الکترونیکی بی‌تاثیر نبوده
 است.

تاثیر قرنطینه طولانی چین بر بازار

رضایی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه امسال، بیشتر چالش‌های صنعت خودرو، جهانی بوده، گفت: این امر سبب‌شده تیراژ تولید نه‌تنها در شرکت‌های خودروساز ایرانی که در سطح جهانی با افت زیادی همراه باشد.

این فعال صنعت در پاسخ به این پرسش که آیا این موضوع قابل پیش‌بینی نبود که در تصمیمات و برنامه‌ها لحاظ شود، اظهار کرد: کسی فکر نمی‌کرد امسال دوباره چین در قرنطینه با مدت زمان طولانی قرار گیرد. ابتدای سال پیش‌بینی شده بود که در اردیبهشت و خرداد با افزایش تیراژ، کمبود ابتدای سال جبران و تامین قطعات روان‌تر
 می‌شود.

او گفت: به همان نسبت مواد اولیه موردنیاز دچار افت شد؛ بنابراین در کنار کاهش قطعات الکترونیکی، کمبود مواد اولیه موردنیاز هم چالش دیگری بوده که صنعت خودرو جهان با آن درگیر است. کمبود قطعات از یک سو و بازار تقاضا بالا از سوی دیگر باعث شده قیمت‌ها در بازار سرسام‌آور شود. حتی برخی برای ایجاد تعادل ناچار شده‌اند بخشی از آپشن‌ها را از محصولات خود حذف کنند تا در تحویل خودروها تاخیری رخ ندهد یا نرخ‌ها غیرمعقول نباشد. رضایی در پایان عنوان کرد: کمبود قطعات جهانی بوده، اما آسیب آن برای صنعت خودرو ایران بیشتر است، زیرا محدودیت‌های بین‌المللی باعث شده بهای تمام‌شده افزایش پیدا کرده و روی تیراژ تولید به اهداف تعیین شده تا این زمان نرسیم.

سخن پایانی

بنابر این گزارش، کاهش تیراژ تولید خودرو در کشور محرز بوده که بخشی از آن به کمبود قطعات در جهان برمی‌گردد، زیرا همچنان پاندمی کرونا کشورها را درگیر خود کرده و قرنطینه‌های طولانی تیراژ تولید قطعات را تحت‌الشعاع قرار داده است. صنعت خودرو کشور از برنامه‌های تولید عقب است و به‌گفته فعالان بازار بعید است در ۵ ماه باقیمانده سال این عقب‌ماندگی جبران شود و در خوشبینانه‌ترین حالت، تیراژ امسال به یک میلیون خودرو می‌رسد.