سیاست ریاضت اقتصادی را فراموش نکنیم
رضا میرزاهدی ـ کارشناس بازار مسکن
از آنجایی که نخستین کشوری نیستیم که تحتتاثیر تحریمهای دولتهای مختلف قرار میگیریم و حتی کشوری نظیر روسیه هم چنین شرایطی را تجربه کرده است، با برنامهریزی بلندمدت قادر خواهیم بود که این شرایط را پشتسر بگذاریم، چراکه ایران کشوری پهناور و دارای ذخایر عظیمی است که حتی بدون واردات میتواند نیازهای خود را در داخل تامین کند. اگر فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان در حوزه مسکن تحتتاثیر جو روانی ناشی از فعالسازی مکانیسم ماشه قرار نگیرند، قطعا بازار مسکن، بزرگترین صنعت حال حاضر کشور وارد رکود تورمی عمیق نخواهد شد. البته ناگفته نماند، بازار مسکن طی سالهای گذشته در رکود بهسر میبرد و با فعالسازی مکانیسم ماشه، این رکود فقط عمیقتر خواهد شد.
در این شرایط تا زمانیکه دولت برنامه بلندمدت برای پشتسر گذاشتن شرایط جدید نداشته باشد، طبیعی است که مردم و سرمایهگذاران تحتتاثیر جو روانی اعمال محدودیتها وارد بازار طلا، ارز و سکه بشوند که نقدشوندگی بالاتری دارد و از بازار مسکن دوری کنند.
مسئولان باید در این شرایط حامی تولیدکنندگان مسکن باشند و با اختصاص سوبسید و مشوقهایی انگیزه ساختوساز را افزایش دهند تا بازار با کمبود عرضه شدید مواجه نشود.
همچنین دولت نباید مانند گذشته به برنامه کوتاهمدت و میانمدت برای بازار مسکن اکتفا کند، بلکه با تدوین برنامههای بلندمدت تاثیر مکانیسم ماشه بر بازار مسکن را خنثی کند، یکی از این برنامهها پیاده کردن سیاست ریاضت اقتصادی است؛ به این معنی که به مدت ۵ تا ۱۵سال به تولید داخلی تکیه کنیم، نه خارجی، چراکه با فعالسازی مکانیسم ماشه، دروازههای واردات به روی ایران بسته خواهد شد.
حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد مصالح ساختمانی نظیر بتن، میلگرد، سیمان و... از طریق واردات تامین میشود، در حالیکه ظرفیتهای لازم برای تامین این میزان از نهادههای ساختمانی در کشور وجود دارد. بهعبارتی، باید به بومیسازی روی آوریم و مایحتاج کشور را با دستان خود تامین کنیم.
در حوزه مسکن، ساختمانهای لوکس از بخشهایی است که تاحدودی از مصالحساختمانی و متریال آن نظیر کفپوش، شیرآلات از برندهای لوکس خارجی تامین میشود که نیازمند واردات از سایر کشورها است. حتی مبلمان این مجتمعها در بخش لابی توسط شرکتهای خارجی معتبر نظیر ایتالیا طراحی میشود. بههمیندلیل زمانی که مکانیسم ماشه فعال شده و درهای واردات به روی ایران بسته یا بهتر است بگوییم هنوز راههای دور زدن تحریمهای جدید شناسایی نشده، باید از ساختوساز چنین ساختمانهایی دوری کرد.
در این شرایط بهتر است، ساختمانهایی ساخته شود که متریال و مصالح آن از داخل کشور تامین شود و تمام آحاد مردم از هر طبقهای توان خرید چنین ساختمانهایی را داشته باشند، در واقع باید از تجملگرایی در بازار مسکن دوری کرد. با رعایت این نکات، تحتتاثیر جو روانی منفی فعالسازی مکانیسم ماشه قرار نخواهیم گرفت.
از سوی دیگر، اکنون باید ضایعات ساختمانی را در ساختوساز را که حدود ۲ تا ۳ درصد است، بهحداقل رساند که شامل مواردی نظیر بتن، ماسه، چوب، فلزات و پلاستیک میشود. این مهم با تکیه بر نبوغ مهندسان و بکارگیری سازکارهای جدید دستیافتنی است و بهراحتی به ۰.۵ درصد خواهد رسید. در پیش گرفتن چنین رویکردی، صرفهجویی اقتصادی را بهدنبال خواهد داشت و از اتلاف هزینهها جلوگیری خواهد کرد.
همچنین میتوانیم بازیافت نخالههای ساختمانی را توسعه دهیم، چراکه موجب کاهش مصرف انرژی، مصالح، آب و مواد معدنی خواهد شد. همانطور که کشورهای توسعهیافته بین ۷۰ تا ۹۵ درصد ضایعات ساختمانی را بازیافت میکنند، اما این میزان در ایران حدود یک درصد است. در حال حاضر بسیاری از پسماندهای ساختمانی از مصالحی چون آجر، بتن و چوب تشکیل میشوند که طی عملیات ساختوساز، بدون استفاده ماندهاند. مقدار این ضایعات برابر با ۱۰ تا ۱۵درصد کل مصالحی است که در عملیات ساختمانی بهکار میرود، در حالی که امکان استفاده از آنها در پروژههای دیگر وجود دارد.
در صورتی که مسئولان نسبت به پیادهسازی سیاست ریاضت اقتصادی اهمال کنند، در این شرایط بازار مسکن بهراحتی تحتتاثیر جو روانی منفی مکانیسم ماشه قرار خواهد گرفت و دچار رکود تورمی عمیقی خواهد شد، چراکه نه تقاضای مصرفی خواهد داشت، نه سرمایهای. در مقابل سرمایه در گردش وارد بازار طلا و ارز خواهد شد که نقدشوندگی بالاتری دارند، بنابراین ضروری است برای اینکه امنیت سرمایهگذاری در بازار مسکن بالا برود، دولت تمهیداتی برای حمایت از سازندگان بیندیشد.