خط اعتباری ایران و روسیه را می‌توان ابزاری برای تسهیل روابط تجاری با کشورهای مشترک‌المنافع دانست. مبادلات بین‌بانکی را باید در ۲ قسم بررسی کرد. یک بعد، ایجاد سامانه‌های ارتباطی پیام بانکی بین طرفین است. یعنی باید بین طرفین یک سامانه بین‌بانکی ایجاد شود که به‌نظر می‌رسد اقدامات اولیه در این ارتباط انجام شده است. این سامانه می‌تواند قدرت بالایی که سوییفت دارد را کمتر کند و بر آن تاثیر بگذارد.

در حال‌ حاضر می‌بینید، وقتی دسترسی شبکه بانکی ما به سوئیفت را قطع می‌کنند، در عمل دسترسی ما به نظام بانکی بین‌الملل از بین می‌رود. در صورتی که اگر پیمان‌های پولی محدود را هم ایجاد می‌کردیم، حداقل با کشورهایی که بیشترین مراودات را با آنها داریم، بسیاری از روابط بازرگانی و اقتصادی ما تسهیل می‌شد. این یک موضوع جدا است که باید در وقت دیگری بررسی شود.

سوئیفت از ابتدا که تاسیس شد و ۵۰ سال هم از قدمت آن گذشت، برای نخستین‌بار اقدام به قطع دسترسی شبکه بانکی یک کشور کرد و آن نظام بانکی کشور ما بود. آنچه در حال‌ حاضر می‌توان درباره سوئیفت قضاوت کرد، این است که یک مجموعه غیرانتفاعی یا نوعی NGO است. آنچه می‌تواند در برابر مداخلات سوئیفت در نظام بانکی بایستد، راه‌اندازی سامانه سوئیفت محدود یا سامانه مشابه سوئیفت به‌شکل سامانه پیام‌رسان محدود است که بارها درباره آن بحث شد، اما هیچ‌گاه به‌صورت جدی و واقعی به آن پرداخته نشد که این یک ایراد جدی است.

موضوع دیگر، بحث تامین مالی است، یعنی بتوانیم تامین مالی محدود داشته باشیم. یعنی اگر روسیه یک خط اعتباری برای استفاده ما ایجاد می‌کند، باید بتوانیم از آن استفاده کنیم. در گذشته هم، روسیه یک خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری برای ما ایجاد کرد، اما عملا نتوانستیم از آن استفاده کنیم و دلیل آن هم، ناهماهنگی در تعریف پروژه بود. وقتی یک خط اعتباری ایجاد می‌شود، باید مشخص شود که از چه مسیری می‌خواهیم که این اعتبار را تخصیص بدهیم. به‌عنوان‌مثال، این ۵ میلیارد دلار در چه پروژه‌هایی قرار است، استفاده شود.

پیشنهاد من این است که ابتدا این خط اعتباری را دوطرف به‌شکل جدی جلو ببرند، چراکه معمولا صحبت‌ها انجام می‌شود، اما جامه عمل نمی‌پوشد و از طرفی هم، مباحث توسعه تامین مالی بین ۲ کشور باید برنامه‌ریزی شود.

به‌شدت به این پروژه خوش‌بین هستم. گذشته از این پرسش که آیا این اتفاق می‌تواند تبدیل به یک اکوسیستم مالی مقاوم در برابر تحریم‌ها شود؟ باید گفت این پروژه حداقل می‌تواند ابهامات و مشکلات بخش بازرگانی ما را تحت‌تاثیر قرار دهد و از ریسک‌های آن بکاهد و ابزاری برای تسهیل روابط تجاری با کشورهای مشترک‌المنافع ما باشد.

پروژه میر ـ شتاب در حقیقت اتصال شبکه بانکی ما به شبکه میر روسیه و با هدف جلوگیری از تسلط سوئیفت بر نظام‌های بانکی است، به‌ویژه اینکه هر ۲ کشور ایران و روسیه، موردتحریم‌های کشور امریکا قرار گرفته‌اند.

 از این‌رو اگر هر نوع مکانیزم تحریمی بین‌المللی دیگری هم اتفاق بیفتد، قاعدتا فعالیت‌ها و همکاری‌هایی از این دست پیمان‌های پولی، می‌تواند بر مقابله بر تحریم‌ها و دور زدن آنها اثرگذار باشد. ایران و روسیه هم به این موضوع رسیده‌اند و در حال تلاش برای آن هستند.

 این خط اعتباری از طریق کریدورهایی است که به‌احتمال زیاد از سوی سوئیفت رصد نخواهد شد و هر ۲ کشور از آنجا که تحریم هستند، این موضوع را هم در نظر دارند. البته اگر تحریم‌های جدیدی مانند تحریم‌های بین‌المللی به‌ویژه از سوی امریکا بر ایران تحمیل شود، قاعدتا کشورها مقداری دست به عصا خواهند شد و با مکانیزم‌های دیگری ورود خواهند کرد و سعی می‌کنند حداقل ریسک را بر اقتصاد خود وارد کنند. این مسئله به حجم مبادلات ۲ کشور برمی‌گردد؛ اگر کشور روسیه حجم مبادلات قابل‌قبولی با ایران داشته باشد، به‌همان میزان تاب‌آوری خود در برابر فشار غرب و تحریم‌ها را افزایش می‌دهد و با پذیرش ریسک‌ها به تعاملات اقتصادی خود ادامه می‌دهد.

احتمال اینکه روسیه در برابر فشارهای ثانویه غرب بخواهد تعاملات اقتصادی با ایران را محدود کند، وجود دارد، اما این مسئله بسیار به دیپلماسی بین ایران و روسیه مربوط است. باید دید وزارت اقتصاد و بانک مرکزی چطور می‌توانند با بانک مرکزی روسیه پیش بروند تا بتوانند آثار چنین موضوع احتمالی را به‌حداقل برسانند. مشخص است که این تعامل اقتصادی برای کشور روسیه نوعی ریسک ایجاد خواهد کرد.

 اما اینکه چطور این ریسک پوشش داده شود که شرکت‌ها و بانک‌های روسی حداقل پذیرش ریسک را داشته باشند، مکانیزمی است که بین ایران و روسیه تعریف می‌شود. به‌طورکلی میزان اثرگذاری این تعامل اقتصادی به سطح روابط ۲ کشور بازمی‌گردد.

 ادامه همکاری به‌طورکلی به سطح روابط راهبردی بین ایران و روسیه و حجم مبادلات ما با کشور روسیه وابسته است. اگر سطح معاملات کم باشد، قاعدتا روسیه ریسک آن را نمی‌پذیرد.

 اما باتوجه به اینکه در حال‌ حاضر روابط ۲ کشور به‌شکل راهبردی در حال تعریف است و به‌دنبال منافع مشترک هستند و از سویی حجم مبادلات خود را افزایش داده‌اند، به‌نظر می‌آید ۲کشور می‌توانند در بلندمدت، در دور زدن تحریم‌ها به یکدیگر کمک کنند.