ضرورت نهایی شدن سند آمایش
مهدی لطفی‌اصل-کارشناس و فعال معدن
رئیس جمهوری در مراسم دفاع از کلیات بودجه ۱۴۰۲ به موضوع آمایش سرزمین هم اشاره کرد و گفت: «تلاش شده است در بودجه ۱۴۰۲ سیاست های برنامه هفتم، سند آمایش سرزمین و سند تحول دولت موردتوجه قرار گیرد». اما آمایش سرزمین به چه معنایی است و چگونه می توان این نقص را جبران کرد؟
تعیین مختصات جغرافیایی و جمعیتی هر منطقه از نظر ظرفیت های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی به منظور ایجاد بستر مناسب برای برنامه ریزی در راستای توسعه اقتصادی موثر و پایدار آمایش سرزمین نامیده می شود و بر این اساس، در مرحله تهیه و تدوین قوانین، دستورالعمل ها و تعیین اولویت ها قرار دارد.
این سند تا امروز به شکل نهایی ارائه نشده و این نقص به ویژه در بخش معدن و صنایع مشکلاتی ایجاد کرده است. نخستین قدم برای رفع این کمبود برنامه ریزی دقیق و کاربردی برای گرد هم آوردن کلیه ارگان های دولتی و بخش های خصوصی است تا دور هم بنشینند و این سند بسیار حائزاهمیت را تهیه و تدوین کنند.
مسئولیت اجرای آمایش سرزمین در گام نخست برعهده سازمان برنامه و بودجه و متعاقب آن برحسب نوع فعالیت، برعهده ارگان های ذی ربط است. در بخش معادن و صنایع معدنی هم وزارت صمت و سازمان ایمیدرو مجری اصلی در راستای تهیه و تدوین سند مربوطه هستند. اجرایی کردن این سند در صورت نهایی شدن هم به شکل مشخص برعهده تمام بخش هایی است که به نوعی با معدن و صنایع معدنی سروکار دارند. در تهیه و تدوین سند آمایش سرزمین، برای بخش معدن و صنایع معدنی، باید در مرحله اول داده ها و اطلاعات مربوطه به مناطق جغرافیایی کشور با در نظر گرفتن ظرفیت های معدنی جمع آوری شود و سپس با تحلیل این اطلاعات و اولویت بندی های مربوطه تدوین و نهایی شود. جمع آوری اطلاعات مربوطه و تحلیل و آنالیز آنها یکی از راهبردهای اساسی در تهیه و تدوین سند آمایش سرزمین است. اهمیت تدوین این سند برای معدن و صنایع معدنی کامل محرز و مشخص است، زیرا با در اختیار داشتن داده های این سند می توان اولویت های اجرای طرح های اقتصادی را با در نظر گرفتن تمامی جوانب از جمله حفاظت و صیانت از محیط زیست و زیست بوم طبیعی منطقه موردنظر اجرا کرد. عمده ترین مشکلی که در بخش معدن و صنایع معدنی با آن روبه رو هستیم، رعایت شرایط زیست محیطی و حفاظت از منابع طبیعی است. بنابراین ویژگی اصلی و تاثیرگذار تهیه، تدوین و اجرایی کردن سند آمایش سرزمین، توجه به اولویت ها و همچنین در نظر گرفتن ضرورت ها و محدودیت و ممنوعیت های محیط زیستی و منابع طبیعی و کاهش عواقب ناخوشایند اجرای طرح های معدنی و صنایع معدنی است. برای مثال، در صورتی که مشخص شود، چندین محدوده فلزی در یک منطقه متمرکز است، به راحتی تشخیص داده می شود که این منطقه از ظرفیت لازم در راستای توسعه فعالیت های ایجاد زنجیره ارزش افزوده برخوردار است و عملیاتی کردن آنها توجیه اقتصادی دارد. همچنین در طرح آمایش سرزمین، علاوه بر در نظر گرفتن ظرفیت های اقتصادی، ویژگی های جغرافیایی، تاریخی و محیط زیستی، ویژگی های منحصر به فرد مناطق گوناگون کشور مدنظر قرار گرفته است و در اجرای پروژه های اقتصادی، که در اینجا منظور بیشتر معدن و صنایع معدنی است، تمامی این نکات دخیل هستند و باید مورد توجه قرار گیرند. این ویژگی، یکی از گزاره های مهم و موردنیاز در راستای رشد و توسعه اقتصاد پایدار است، زیرا توسعه اقتصاد پایدار، زمانی اتفاق می افتد که مبتنی بر برابری و توازن باشد و بتواند علایق گروه های مختلف مردم را در نسل حاضر و آتی در 3 بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مدنظر قرار دهد. بنابراین یکی از کارکردهای ویژه سند آمایش سرزمین، باید توجه ویژه به بحران های محیط زیستی و چاره جویی در راستای برطرف کردن آنها باشد و در نتیجه باید از اطلاعات و داده های جمع آوری شده برای تهیه و تدوین سند آمایش سرزمین برای معادن و صنایع معدنی در حوزه های دیگر از جمله منابع طبیعی، کشاورزی و محیط زیست هم بهره برداری کرد و همه آنها را مورداستفاده قرار داد.
