اکتشاف و موانع ریزودرشت آن
اکتشاف را قلب تپنده معدنکاری می‌خوانند اما باوجود تاکید همه دست‌اندرکاران و کارشناسان این حوزه بر اهمیت معدنکاری تا امروز اقدامی جدی برای حل این چالش انجام‌نشده است.
اکتشاف را قلب تپنده معدنکاری می خوانند اما باوجود تاکید همه دست اندرکاران و کارشناسان این حوزه بر اهمیت معدنکاری تا امروز اقدامی جدی برای حل این چالش انجام نشده است. این در حالی است که همواره یکی از جذاب ترین حوزه های سرمایه گذاری در اقتصاد ایران بخش معدن است و پیش بینی می شود در صورت مساعدت دولتی، بخش زیادی از نقدینگی سرگردان جامعه، که رقم فعلی آن بیش از ۵ میلیون میلیارد تومان برآورد می شود، به حوزه معدن، که حلقه اول توسعه پایدار است، سرازیر شود. با توجه به برگزاری نشست هایی در زمینه اکتشاف در گزارش امروز صمت مروری مجدد بر اکتشاف و چالش های آن داریم.
اکتشافات زیر ذره بین ومعادن
اردشیر سعدمحمدی با اشاره به سهم ۲ . ۹ درصدی استخراج معادن در تولید ناخالص داخلی سال ۱۴۰۰ گفت: ایران با دارا بودن یک درصد جمعیت دنیا، سهمی ۷ درصدی از منابع معدنی آن را در اختیار دارد؛ این در حالی است که سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی حدودا ۶۵۰۰ همت در سال گذشته، تنها برابر با ۱۹۰ همت بوده است.
سعدمحمدی گفت: ارزش خالص تولیدات مواد معدنی در سال ۲۰۲۰ در کشور چین حدودا ۱۸۳ . ۸ میلیارد دلار، استرالیا ۱۴۳ میلیارد دلار و شیلی حدودا ۴۱ میلیارد دلار و در کشور ما تقریباً ۳ . ۲ میلیارد دلار بوده است.
تمرکز بر هوش مصنوعی
مدیرعامل «ومعادن» ادامه داد: تکیه بر منابع نفتی یکی از دلایل غفلت از پتانسیل های معدنی کشور بوده است. دکتر سعدمحمدی بابیان اینکه متراژ حفاری به عنوان یکی از شاخص های تعیین کننده در فعالیت های اکتشافی موردتوجه است، ادامه داد: حفاری انجام شده در ایران طی ۹ سال گذشته، چیزی حدود ۱ . ۱۵ میلیون متر بوده که معادل عملیات حفاری یک ساله در کشورهای توسعه یافته است.
سعدمحمدی با اشاره به نتایج پرسشنامه ای که معدنکاران به آن پاسخ داده بودند، بیان کرد: بر اساس نتایج این پرسشنامه، کمبود نقدینگی و تجهیزات معدنی اصلی ترین معضلات این بخش در کشو ما است.
چالش ها در ایران
مدیرعامل ومعادن و فلزات به تفصیل به بررسی چالش های حوزه ااکتشاف در ایران پرداخت و بیان کرد: ازجمله این چالش ها می توان به قوانین دست وپا گیر و بخشنامه های متعدد و بی رویه اشاره کرد که موجب تضعیف فعالیت های معدنی، خروج سرمایه از بخش معدن و عدم اعتماد سرمایه گذاران به آینده این بخش به دلیل عدم پایداری سیاست های کلان و تغییرات مکرر قوانین، شده است.
وی ادامه داد: از دیگر عوامل می توان به احتمال ورشکستی شرکت های فعال بخش خصوصی، هم زمانی افزایش شدید حقوق دولتی معادن و کاهش قیمت های جهانی، عدم برنامه ریزی برای واحدهای معدنی، نبود تجهیزات مناسب و پیشرفته به دلیل تحریم ها، فرسودگی ماشین آلات و عدم تخصیص بودجه کافی در بخش اکتشاف، اشاره کرد.
مدیرعامل «ومعادن» گفت: در اکثر کشورهای معدن خیز جهان، مسئولیت انجام مطالعات اولیه، اکتشافات ناحیه ای و ایجاد زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری به عهده دولت و حاکمیت است، به طوری که تقریبا تمامی بودجه و اعتبار موردنیاز توسط دولت تامین می شود.
وی افزود: در ایران نیز به منظور جهش و تحول در صنعت معدن کاری به عنوان یکی از بخش های تاثیرگذار در اقتصاد غیرنفتی کشور و نیل به استانداردهای جهانی، نیاز به تفکر جهانی و صرف منابع در این سطوح، وجود دارد. مدیرعامل ومعادن شرکت ملی صنایع مس ایران را یک الگوی موفق داخلی نامید و افزود: نگرش مثبت به اکتشافات معدنی و اهمیت ویژه قائل شدن برای آن، موجب افزایش قابل توجه ذخایر زمین شناسی شرکت ملی مس شده است. همچنین وی مزیت کشور ایران را در استفاده از دانش بومی شده پهپادها در اکتشاف مواد معدنی در برداشت های فوتوگرامتری، توپوگرافی، مغناطیس سنجی، الکترومغناطیس و تصاویر فراطیفی پهپادی دانست.
ذخایر عظیم نفت و گاز، مانع توسعه اکتشافات معدنی
مدیرعامل شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان درباره دلایل ضعف اکتشافات ذخایر معدنی در ایران گفت: باوجود اهمیت حوزه معدن در سراسر جهان، سهم این بخش مهم و تاثیرگذار در اقتصاد کشور ما بسیار ناچیز است و بر همین اساس ضرورت توسعه و گسترش عملیات مختلف معدنی به ویژه اکتشاف طی سالیان اخیر بیش ازپیش احساس می شود.
وحید سید علی افزود: علاوه بر این بخش های مختلف اعم از دولتی و خصوصی در این حوزه جزیره ای عمل می کنند و همین مسئله باعث افت سرعت و پیشرفت اکتشاف و در ادامه استخراج مواد معدنی و درنهایت تامین خوراک صنایع معدنی به ویژه فولاد شده است.
وی ادامه داد: باوجود معادن و پتانسیل های معدنی فراوانی که در داخل کشور وجود دارد، متاسفانه اکتشافات جامع و آمایش سرزمینی در داخل صورت نپذیرفته است. مشکلات موجود در مبحث اکتشاف معدنی در ایران به چند دسته تقسیم بندی می شود. اولین معضل که شاید بزرگ ترین مسئله در زمینه اکتشافات معدنی در ایران است، ماشین آلات و لجستیک دستگاه های حفاری مغزه گیری است. که علیرغم خرید و واردات دستگاه های حفاری جدید در دو سال اخیر در کشور کماکان دچار کمبود هستیم و بخش عمده ای از این مشکل به تاثیر تحریم های ظالمانه بین المللی علیه کشور برمی گردد.
سید علی معضل بعدی را بی علاقگی به انجام اکتشافات اصولی خصوصا در بخش خصوصی کشور دانست و گفت: در بسیاری از محدوده ها و معادن کشور، عملیات اکتشاف مقدماتی بعضا به صورت سطحی و ناقص انجام شده و در ادامه آن به دلیل بالا بودن هزینه اکتشاف تکمیلی و مغزه گیری، مالک محدوده یا از انجام عملیات اکتشاف تکمیلی صرف نظر می کند یا به صورت پراکنده و بسیار سطحی حفاری انجام می دهد تا با ذخیره حداقلی پروانه خود را ثبت کند و بخش دولتی و شرکت های دارای توان اقتصادی را در زمینه حفار بسیار کند حرکت می کنند.
وی علت دیگر معضل اکتشاف را بروکراسی اداری طاقت فرسا و ناکارآمد در وزارت صنعت، معدن و تجارت برای اعطای پروانه اکتشاف و بهره برداری معرفی کرد و گفت: باوجود مشکلات و اختلالات فراوان در سامانه کاداستر و وجود مراحل متعدد و استعلام های دولتی فراوان برای ثبت محدوده تا رسیدن به پروانه بهره برداری، عملا بسیاری از معادن کشور به ویژه در بخش خصوصی کشور، نه تنها دارای گزارش پایان اکتشاف معتبر و مبتنی بر واقعیت نیستند بلکه عملیات استخراج نیز در این معادن به صورت غیراصولی انجام شده و بسیاری از این معادن در حال حاضر به همین علت تعطیل یا نیمه تعطیل هستند.
بی مهری به گنجینه معدنی
سید علی بزرگ ترین دلیل کم توجهی به اکتشاف معدنی را وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در کشور دانست و گفت: از زمان کشف و استخراج نفت و گاز در ایران توسط کشورهای خارجی تا زمان ملی شدن صنعت نفت کشور و حتی پس از انقلاب اسلامی وابستگی کشور به صنعت نفت و گاز سبب شد تا سرمایه گذاری و توجه به معادن کمتر انجام گیرد. اما در سالیان اخیر با افزایش فشار تحریم بر صنعت نفت و گاز کشور توجه به صنعت معدن بیشتر شده است و در خود صنعت معدن کشور نیز اکتشاف در معادن به عنوان هزینه تلقی شده و کمتر به آن بهاداده می شود. وی افزود: اما در کشورهای پیش رو در عرصه معدنی انجام عملیات اکتشاف به عنوان سرمایه گذاری تلقی شده و نتیجه آن تخمین وجود یک ذخیره ارزشمند با بالاترین دقت است که از اتلاف هزینه و فرصت در بحث استخراج جلوگیری کرده و بیشترین ظرفیت ممکن از ذخیره برداشت می شود.
سخن پایانی
در پایان اشاره به این نکته هم ضروری است که فعالان بخش خصوصی سهم خواهی نهادهای گوناگون را هم مانعی دیگر برای توسعه اکتشافات در ایران معرفی می کنند که حاصلی جز رکود بیشتر اکتشافات نخواهد داشت.
