در روز هایی که خاموشی های پی در پی مشکلات متعددی برای تامین برق صنایع کوچک و بزرگ و خلل در روند تولید ایجاد کرده بود با دیدن خبری از صرفه جویی فولاد در حوزه انرژی در سیت های خبرگزاری شگفت زده شدم، این خبر نوید دهنده موفقیت شرکت ذوب آهن اصفهان با تکیه بر دانش داخلی در تولید برق از گاز های فرآیندی بود.

فناوری تولید انرژی راه نجات رونق تولید صنعت

در روز های خاموشی، نخستین تولید کننده فولاد درکشور در تولید انرژی برق برای به کمک وزارت نیرو، جهادی به میدان آمد و مرهمی بر درد کمبود تولید این حامل انرژی در کشور شد، تصمیم گرفتم ابتدا به سراغ دست اندرکاران توزیع برق استان در روز های خاموشی تابستان که مشترکان خانگی وصنایع با آن دست و پنجه نرم می کردند بروم، سید محمدرضا نوحی سخنگوی شرکت توزیع برق استان اصفهان که همراهی ذوب آهن در خودکفاییِ تولید برق را تحسین می کند، می گوید: خاموشی ها در تابستان امسال علاوه بر خسارت میلیارد ها تومان به مشترکان خانگی با آسیب رساندن به لوازم خانگی، در حوزه صنایع کوچک و بزرگ هم ضرر وزیان توقف را در تولید صنایع به دنبال داشته است.

ذوب آهن اصفهان اولین و بزرگترین کارخانه تولیدکننده فولاد ساختمانی و ریل در ایران و بزرگترین تولید کننده محصولات طویل در خاورمیانه است که با ظرفیت ۳ میلیون و ۶۰۰ هزارتن فولاد، انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی را تولید می کند؛ این کارخانه تاسیس سال ۱۳۵۰ در جنوب غربی استان اصفهان نقش مهمی در شکل گیری دیگر صنایع فولادی ایران ایفا می کند و به همین دلیل، لقب مادر صنعت فولاد کشور را دارد.

۷۵ درصد تولید فولاد به روش کوره بلند در مادر صنعت فولاد ایران

با توجه به لزوم نگاه آینده محور به منابع زیرزمینی کشور و نیاز روز افزون بسیاری از صنایع تولیدی به صنعت پایه فولاد لازم است به بهینه سازی مصرف انرژی در این صنعت بیش از گذشته توجه شود، سرپرست محیط زیست کارخانه ذوب آهن که کوله باری تجربه از کارنامه این کارخانه بزرگ در مسیر صنعت سبز دارد، می گوید: امروزه فرآیند تولید فولاد در دنیا به دو روش کوره بلند و احیای مستقییم است که ۷۵ درصد آن سهم کوره بلند است و بهره گیری از این روش موجب صرفه جویی چشمگیری در انرژی های تجدید پذیر شده است.

کوره بُلَند کوره ای عمودی است که در کارخانه های ذوب فلز برای استخراج فلز به ویژه آهن، از سنگ معدنی استفاده و به عنوان اصیل ترین روش جداسازی از سنگ آهن محسوب می شود و قلب تپنده تولید را در این واحد کلیدی می توان به طور ملموس احساس کرد.

محمدحسین غلامی، ۹۰ درصد فرآیند تولید فولاد را در ایران به روش احیای مستقیم اعلام می کند و می گوید: ۱۰ درصد دیگر که به روش کوره بلند تولید می شود، فناوری آن تنها در انحصار شرکت ذوب آهن اصفهان است.

صرفه جویی ۶۰ درصدی حامل های انرژی دستاورد ارزشمند ذوب آهن

وی از دغدغه های این شرکت در فرآیند تولید محصول با حفظ محیط زیست می افزاید: باتوجه به نوع فناوری تولید فولاد که به روش کوره بلند است این شرکت سالانه با استفاده از گاز های فرآیندی ناشی از پروسه تولید در بخش های کوره بلند و واحد کک سازی بیش از ۸۵۰ هزار مترمکعب گاز تولید می کند که با دستیابی به این فناوری ارزشمند در سال حدود ۶۰ درصد در مصرف انرژی صرفه جویی حاصل می شود.

خودکفایی درتولید انرژی معادل مصرف گاز پنج شهرستان استان

اصغر امینی مدیر انرژی و بهینه سازی مصرف سوخت شرکت ذوب آهن اصفهان هم می گوید: درصورتیکه از گاز های فرآیندی تولید فولاد استفاده بهینه نمی شد، علاوه بر آسیب های جدی به محیط زیست، سالانه باید ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی مورد نیاز تولید فولاد را از دولت تامین می کردند که این میزان معادل مصرف گاز طبیعی پنج شهرستان استان درسال است.

پشتکار پولادین روش استخراج گاز های فرایندی

در کنار کوره های بلند عمودی شکل و سربه فلک کشیده این شرکت با مدیرعامل کارخانه ذوب آهن اصفهان همراه شدم، منصور یزدی زاده از روز های سخت آزمون وخطای متخصصان در اجرای این فرآیند در دستیابی به روش استخراج گاز های فرآیندی از کوره بلند می گوید و می فزاید: روش استخراج گاز های فرآیندی در مجموعه ذوب آهن از دو طریق کوره بلند و همچنین احتراق کک در واحد کک سازی است.

گاز حرارتی در کوره های بلند از سه کوره به ارتفاع ۷۰ متر با فعل وانفعالات شیمیایی و واکنش های موجود در داخل کوره ها ایجاد می شود که ارزش حرارتی آن بین ۸۰۰ تا هزار کیلوکالری در مترمکعب است، مسلم نصیری سرپرست گازرسانی واحد کوره بلند شرکت ذوب آهن اصفهان هم با اعلام این مطلب می گوید: گاز حرارتی حاصل از گاز های فرآیندی کوره بلند که سازگار با محیط زیست است هم در بویلر های نیروگاه و هم باتری های کک سازی استفاده می شود.

در محوطه کارخانه به همراه مدیر تولید و توزیع برق شرکت ذوب آهن اصفهان درخصوص لوله هایی پیچ در پیچ دور تا دور شرکت سوال کردم، محسن شیرازی این لوله های خمیده را زنجیره چرخه تولید انرژی و تصفیه گازهای فرآیندی حاصل از تلاش مهندسان پرتلاش و سخت کوش این کارخانه می داند و می گوید: بخش اعظمی از این گاز های فرآیندی حاصل از تولید در کوره بلند از طریق شبکه ای به طول هفت کیلومتر به نیروگاه برق راه اندازی شده در این شرکت متصل می شود که با استفاده از این گاز ها و احداث نیروگاه های مناسب در ذوب آهن برق مورد نیاز به میزان ۲۲۰ مگاوات بر ساعت برای بهره گیری در فرآیند تولید استخراج می شود.

مسعود ملکی که سرپرست نیروگاه برق شرکت ذوب آهن است و دردستیابی به این فناوری ارزشمند دستی برآتش دارد، هم می گوید: در روز هایی که صنایع از خاموشی ها سه ساعته می نالند و تولیدشان متوقف می شود این شرکت بدون خاموشی چرخه تولید را همچنان فعال نگه داشته و حتی وقفه ای در تولید ایجاد نشده است.

در آمدزایی سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون ریالی در هر شبانه روز

وی دستیابی به این میزان خودکفایی در تولید حامل های انرژی را از افتخارات ملی این شرکت بیان می کند و می افزاید: با تولید انرژی به میزان ۲۲۰ مگاوات بر ساعت می توان برق بیش از ۲۲۰ هزار خانوار را تامین کرد و جلوگیری از برداشت این میزان انرژی از شبکه سراسری دستاوردی مهم در صنایع محسوب می شود.

مسعود ملکی می گوید: حتی در برخی موارد اگر پیک مصرف نباشد می توانیم تا ۴۰ مگاوات برق به شبکه سراسری تزریق کنیم که ارزش این میزان برق تولیدی روزانه سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون ریال است.

با وجود این مزیت ها چرا برای تولید ۱۰ درصد فولاد کشور از روش استخراج انرژی از گاز های فرآیندی کوره بلند استفاده می شود، مهندس نصر معاون برنامه ریزی و توسعه شرکت ذوب آهن اصفهان در پاسخ به این سوال می گوید: ارزانی حامل های انرژی در ایران باعث شده فولادسازان دغدغه تامین این حامل ها را نداشته باشند و در تولید فولاد از روش کوره قوس الکتریکی یا احیای مستقیم استفاده کنند درصورتیکه با میزان صرفه جویی حاصل از روش کوره بلند می شود با صادرات این حامل ها میلیون ها دلار ارز حاصل می شود.

حرکت در مسیر صنعت سبز نگرش زیست محیطی ذوب آهن اصفهان

هدف و نگرش ذوب آهن اصفهان این است که در سه بخش آب، هوا و خاک، کمترین آلایندگی را داشته باشد و در این راه در حد توان خود اقدامات لازم را انجام می دهد و در مسیر صنعت سبز در حرکت است.

این کارخانه فولادی در راستای خط مشی زیست محیطی و تعهد مدیریت عالی شرکت ذوب آهن مبنی بر حفظ و صیانت از محیط زیست پروژه های زیست محیطی شرکت ذوب آهن در قالب طرح های بازسازی، بهسازی و نوسازی در بخش های هوا، آب، پساب، پسماند و انرژی اجرا کرده است.

نتیجه گیری اهمیت استفاده بهینه از حامل های انرژی در کشور ها

بدون شک استفاده مطلوب از منابع انرژی علاوه بر تصمین زندگی برای نسل های آینده می تواند همراه خود رونق در اقتصاد، اشتغال وخودکفایی همچنین حفظ محیط زیست که از اهمیت بسیار بالایی برای سلامت مردم برخوردار است را به ارمغان آورد.