بحران آب، واردات کاغذ را توجیه می‌کند
صنعت چاپ کشور روزآمد نیست، اما در این بخش نسبت به برخی از کشورهای همسایه در موقعیت بهتری قرار داریم.
صنعت چاپ کشور روزآمد نیست، اما در این بخش نسبت به برخی از کشورهای همسایه در موقعیت بهتری قرار داریم. خوراک صنعت چاپ کاغذ است. انواع کاغذ در بخش های مختلف اعم از نوشت افزار و کتاب تا بسته بندی های صنعتی و غیرصنعتی کاربرد دارد. کلاس های متعدد آموزشی به ویژه پیش از ورود به دانشگاه و حجم بالای کتاب های کمک آموزشی نیاز کاغذ را در بازار ایران افزایش داده است. با این شرایط آیا تولید کاغذ در کشور از وضعیت مناسبی برخوردار است؟
خودکفا در تولید مقوا
ابوالفضل روغنی گلپایگانی، از کارشناسان حوزه کاغذ درباره وضعیت تولید کاغذ در کشور به صمت گفت: تولید کاغذ در طیف وسیع و گسترده ای انجام می شود و وضعیت تولید هر نوع از کاغذ اعم از مقوایی تا تحریری متفاوت است.
وی درباره تولید کاغذ بسته بندی عنوان کرد: مجوز تولید کاغذ در کشور در مجموع ۲ . ۸ میلیون تن است که از این آمار ۱ . ۶ میلیون تن در حال تولید است. نیاز و مصرف ما در حوزه کاغذ بسته بندی بین ۸۵۰ تا ۹۰۰ تن است؛ بنابراین مازاد نیاز کشور، کاغذ در کشور تولید می شود.
او افزود: کشور در حوزه تولید کاغذ بسته بندی مزایا و فرصت های خوبی در اختیار دارد. به دلیل سرمایه گذاری مجددی که بخش خصوصی در این زمینه داشته و ماشین آلات روزآمدی که وارد کشور شده، در حال حاضر ما در حوزه کاغذ بسته بندی جزو کشورهای سرآمد هستیم و صادرات خوبی هم به ترکیه، عراق و... انجام می شود.
موانع تولید چیست؟
روغنی گلپایگانی در ادامه سخنان خود به مشکلات تولید کاغذ مقوا در کشور اشاره کرد و گفت: تولیدکنندگان داخلی مشکلاتی در حوزه صادرات دارند که به تصمیمات خلق الساعه دولت ها برمی گردد.
او اضافه کرد: وضعیت ارزی کشور، قوانین صادراتی و... از جمله موانعی است که صادرات کاغذ را با مشکل مواجه کرده، اما به طور قطع ایران زمینه و قدرت صادرات کاغذ بسته بندی را دارد. سرمایه گذاری کلان مجدد سبب شده تولید مقوا دوبلکس ۴ ، پشت طوسی یا نخی و... در داخل انجام شود. در همین راستا ضرورت دارد ریل گذاری برای صادرات انجام شود.
هزینه بسته بندی
یکی از محل های تبلیغ برندهای جهانی بسته بندی محصول است و گاهی شکل جعبه و نوع آن تداعی کننده نام این برند می شود، این در حالی است که تولیدکننده ایرانی به دلیل مشکلات مالی هر سال وضعیت بدتری دارد، به طوری که برخی، محصولات خود را بدون بسته بندی و فله ای عرضه می کنند. حتی برخی از تولیدکنندگان قطعات برای کاهش قیمت تمام شده بخش بسته بندی را حذف کرده اند. روغنی گلپایگانی در پاسخ به این پرسش که باوجود تولید کاغذ مقوا و مزیت های خوب کشور در این زمینه، چرا بهای تمام شده محصول بالاست، گفت: هواپیمای ایرباس در اروپا تولید می شود آیا نرخ آن برای اروپاییان پایین تر است؟ این استدلال نمی تواند درست باشد. از سوی دیگر هزینه بسته بندی در قیمت تمام شده بستگی به نوع کالا و محصول متفاوت است.
وی ادامه داد: در صنعت قطعه، هزینه بسته بندی قطعات حداکثر ۶ درصد بهای تمام شده را شامل می شود؛ به این ترتیب ۹۶ درصد نرخ نهایی قطعات مربوط به مواردی غیر از بسته بندی است. در نتیجه این فاکتور به لحاظ علم آمار و حسابرسی نقش زیادی در قیمت تمام شده ندارد. دیگر اینکه چه کالایی در کشور قیمت پایینی دارد که انتظار می رود نرخ کاغذ پایین باشد. به طور قطع هزینه کردها به گونه ای است که نمی توان گفت قیمت ها ارزان تمام می شود.
روغنی گلپایگانی با بیان اینکه کاغذ و مقوا به عنوان پوشش محصولات ضروری است، تصریح کرد: بسته بندی هزینه دارد، اما سهم آن در نرخ تمام شده کالاها از ۲ تا ۶ درصد بیشتر نیست.
قصه پردرد کاغذ تحریر
این فعال صنعت کاغذ در ادامه به وضعیت تولید سایر انواع کاغذها در کشور اشاره کرد و گفت: زمانی میزان مصرف کاغذ روزنامه در کشور ۱۲۰ هزار تن بود، اما امروز این رقم به ۸ هزار تن رسیده که دلیل آن وجود فضای مجازی و فعالیت شبکه های اجتماعی است. در واقع می توان گفت کاهش مصرف کاغذ تحریر به فاصله گرفتن تولید مجله و روزنامه از شکل کاغذی برمی گردد. رسانه ها به شبکه های اجتماعی ورود کرده و بخشی از محتوای تولیدی خود را در فضای مجازی منتشر می کنند.
او گفت: کاغذ تحریر قصه اصلی صنعت کاغذ کشور است. آمارهای منتشرشده از میزان مصرف کاغذ تحریر در کشور بسیار متفاوت است. برخی عنوان می کنند سالانه ۳۸۰ تن کاغذ تحریر در کشور مصرف می شود، این در حالی است که ترند واردات در سنوات قبل تا ۳۲۰ هزار تن را نشان می دهد؛ یعنی باوجود واردات حدود ۵۰ هزار تن کاغذ در کشور هم تولید شده است. در دوران پاندمی کرونا ۵۰ میلیون تن از ۱۵۰ میلیون تن کاغذ تحریر موردنیاز جهان کاسته شده، زیرا مدارس تعطیل بوده و دانش آموزان در منزل به شکل آنلاین آموزش می دیدند؛ از همین رو در تولید کاغذ و چاپ کتاب آموزشی افت زیادی رخ داد و مصرف کاغذ تحریر روند نزولی داشت.
میزان نیاز کشور
روغنی گلپایگانی با اشاره به آمارهای متفاوت نیاز و میزان مصرف کشور عنوان کرد: دولت آمارهای متفاوتی اعلام کرده که برخی از نیاز و مصرف ۲۵۰ هزار تن خبر می دهند و بعضی این عدد را زیر ۲۵۰ هزار تن اعلام می کنند. براساس استدلال یکی از نمایندگان خانه ملت همان گونه که تعداد خودروهای افراد مشخص نیست و آمار بسیار متفاوت است، در سایر موارد هم آمار دقیقی وجود ندارد. به عنوان مثال با مراجعه به شرکت های بیمه مشخص شد برخی افراد تا ۱۵۰ خودرو هم دارند.
او تصریح کرد: ما در کشور در بحث آمارگیری با معضلاتی مثل کم اظهاری، بداظهاری و بی اظهاری مواجهیم، اما به هر حال دولت معتقد است امروز آمار کاغذ تحریر موردنیاز زیر ۲۵۰ هزار تن است.
این کارشناس حوزه کاغذ معتقد است آمار نیاز بازار بیش از این عدد است، زیرا ترند واردات در چند سال گذشته بیش از ۲۸۰ هزار تن بوده است.
سرمایه گذاری و اصلاح قوانین
روغنی گلپایگانی در پاسخ به این پرسش که چرا کاغذ موردنیاز تحریر در داخل تولید نمی شود، گفت: در حال حاضر برای تولید کاغذ تحریر، زیرساخت های لازم در کشور فراهم نیست. اگر از تمام ظرفیت های ایجادشده استفاده شود می توان زیر ۱۵۰ هزار تن کاغذ تولید کرد؛ یعنی حدود ۴۰ درصد نیاز کشور قابل تامین در داخل است و باقی باید به وسیله واردات تامین شود. وی درباره دلیل این امر عنوان کرد: قوانین وضع شده به نفع واردات است؛ قوانینی چون پرداخت ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده که برای بخش تولید وضع شده، در حالی که این مالیات از کاغذ وارداتی اخذ نمی شود. همچنین باید به حمایت های مالی و معنوی دولت ها در تمام سال ها اشاره کرد.
وی اضافه کرد: پس از انقلاب تمام دولت ها توجهی ویژه به حوزه کاغذ داشته و یارانه برای واردات پرداخت می کردند؛ بنابراین ما در بحث تولید کاغذ تحریر وضعیت مناسبی نداشته و واردات داریم.
این فعال صنعت کاغذ تاکید کرد: اگر بخواهیم سرمایه گذاری داشته باشیم، باید در قوانین از جمله قانون مالیات بازنگری شود. همچنین از قیمت گذاری دستوری فاصله بگیریم.
مشکل زیرساختی
روغنی گلپایگانی در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه چرا زیرساخت های تولید کاغذ تحریر در کشور فراهم نیست، گفت: تکنولوژی صنعت کاغذ در اختیار اروپاییان است. فناوری ساخت ماشین آلات برای تولید در تناژهای بالا در اختیار برخی کشورهای خاص قرار دارد که برای تمام تولیدکنندگان کاغذ جهان تامین تجهیزات دارند. این تکنولوژی در کشور ما وجود ندارد و نیاز داریم که آن را وارد کنیم. علاوه بر اینکه تولید این ماشین آلات سرمایه گذاری زیادی می طلبد که توجیه اقتصادی ندارد.
او گفت: قرار نیست تمام کشورها در تمام زمینه ها خودکفا باشند. مصرف کاغذ هر کشوری محدود است؛ بنابراین داخلی سازی ماشین آلات این صنعت نمی تواند توجیه اقتصادی داشته باشد.
آرمان خالقی، عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز در گفت وگو با صمت در تشریح وضعیت تولید کاغذ در کشور به کاغذ مقوا اشاره کرد و گفت: در زمینه تولید مقوا کارخانجات زیادی در کشور فعالیت دارند که تولیدات آنها پاسخگوی نیاز بازار داخل است. البته این موضوع منهای مقوای تخصصی است که ازسوی شرکت هایی دارای برند جهانی تولید و برای بازار بین المللی تامین می شود.
وی افزود: بخشی از تولید این نوع کاغذ با جمع آوری ضایعات انجام می شود و مشکل خاصی در این باره وجود ندارد.
او ادامه داد: کاغذ مصرفی دیگر که به نام کاغذ تحریر در بازار شناخته می شود، عمدتا وارداتی است. تولید این کاغذ نیاز به تکنولوژی و مواد اولیه خاص دارد و باید خمیر کاغذ وارد شود. موضوعاتی مانند آسیب های زیست محیطی این نوع کارخانجات باعث شده نیاز کشور از طریق واردات تامین شود. بخشی از این کاغذ که برای روزنامه و نشریات مورداستفاده قرار می گیرد، در داخل تولید و باقی وارد می شود.
وی گفت: در حوزه تولید کاغذ تحریر منابع جنگلی خاصی در اختیار نداریم یا گیاهانی مانند نیشکر به اندازه کافی در کشور موجود نیست؛ از این رو هنگامی که منابع کشاورزی کفاف نمی دهد، مواد اولیه تولید کاغذ هم باید وارد شود. فراموش نکنیم قرار نیست در تمام صنایع و محصولات خودکفا باشیم.
تولید کاغذ سنگ
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در ادامه سخنان خود تصریح کرد: کشور به تولید کاغذ از مواد معدنی به نام کاغذ سنگ به عنوان تجربه جدید ورود کرده که این اقدام هم از لحاظ زیست محیطی انتقادهایی را به دنبال داشته است. اگر این شیوه تولید صرفه اقتصادی و قدرت رقابت داشته باشد پیگیری می شود و توسعه پیدا می کند، اما به هر روی براساس مصرف کشور ناگزیریم مواد اولیه تولید کاغذ را وارد کنیم.
آب بری کاغذ
خالقی درباره مواد اولیه کاغذ عنوان کرد: خمیر کاغذ از نیشکر، چوب و... تولید می شود تا تبدیل به ورق های کاغذ شود. تولید کاغذ تحریر پیچیدگی های خاص خود را دارد؛ به ویژه در بحث رنگ بری آنها به فناوری ویژه نیاز است. همچنین تولید مواد اولیه کاغذ آب بر است و باید در کشورهایی این کار انجام شود که به لحاظ منابع آب و مسائل زیست محیطی مشکلی ندارند؛ از این رو بخشی از کاغذها و خمیر کاغذ در کشورهای آسیای جنوب شرقی و امریکای جنوبی تولید و عرضه می شوند، این در حالی است که ایران بحران آب دارد؛ در نتیجه واردات کاغذ صرفه اقتصادی بیشتری از تولید برای کشور دارد.
سخن پایانی
بنا بر این گزارش کشور در تولید مقوا خودکفا است و حتی مازاد تولید دارد که صادر می شود، اما در تامین کاغذ تحریر دچار مشکل هستیم که تولید آن باتوجه به بحران آب و کمبود منابع جنگلی صرفه اقتصادی ندارد و نیاز ما در این بخش باید به وسیله واردات تامین شود.
