ضرورت شفاف‌سازی رانت‌های نجومی
: چندین سال است که سازمان هواپیمایی کشوری اصرار به آزادسازی نرخ بلیت هواپیما دارد. بر همین اساس ستاد تنظیم بازار بالاخره پس از کش‌‌‌وقوس‌‌‌های فراوان با افزایش میانگین ۲۹ درصدی نرخ بلیت پروازهای داخلی موافقت کرد. هرچند ایرلاین‌ها این افزایش نرخ را کافی نمی‌دانند و معتقدند گرهی از مشکلات‌شان باز نمی‌شود اما مخالفان افزایش نرخ از جمله سخنگوی کمیسیون عمران مجلس به نکته دیگری اشاره می‌کند که جای تامل دارد. عبدالجلال‌ایری در تازه‌ترین اظهارات گفته اگر بنا بر آزادسازی نرخ بلیت هواپیما براساس عرضه و تقاضا است، باید تکلیف رانت‌های نجومی و یارانه‌ها به شرکت‌های هواپیمایی خصولتی مشخص شود.
تعیین نرخ بلیت دستوری، خوب یا بد؟
انجمن شرکت‌های هواپیمایی تقاضای افزایش ۱۰۰ درصدی نرخ بلیت را ارائه کرد که این پیشنهاد مورد قبول واقع نشد و در نهایت ستاد تنظیم بازار افزایش میانگین ۲۹ درصدی نرخ بلیت را صادر کرد. به این صورت که در برخی از مسیر‌‌‌ها ۵ تا ۶درصد و برخی دیگر از مسیر‌‌‌ها ۴۰درصد افزایش نرخ داشته‌‌‌اند.
تعیین دستوری نرخ بلیت هواپیما توسط نهادهای نظارتی مانند ستاد تنظیم بازار و عدم‌‌‌افزایش آن به مدت حدود دو سال موجب شده است تا شرکت‌های هواپیمایی متضرر شوند و از پس هزینههای جاری ناشی از ارائه خدمات خود به دلیل افزایش هزینه‌‌‌ها و ارزی بودن بخشی از هزینه قطعات موردنیاز خود بر‌‌‌نیایند. از طرف دیگر عدم‌‌‌افزایش نرخ بلیت هواپیما به صورت سالانه و همگام با تورم موجب شده تا این عدم‌‌‌افزایش نرخ که با منطق رفاه حال مسافران صورت گرفته در این مقطع با افزایش ۱۰۰ درصدی نرخ بلیت، مسافران را نیز دچار چالش کند و در نهایت به زیان مصرف‌کننده نهایی تمام شود.
تعیین تکلیف بلیت هواپیما یکبار برای همیشه
سخنگوی کمیسیون عمران مجلس گفت: اگر بنا بر آزادسازی نرخ بلیت هواپیما بر اساس عرضه و تقاضا است، باید تکلیف رانت‌های نجومی و یارانه‌ها به شرکت‌های هواپیمایی خصولتی مشخص شود.
به گزارش مهر، عبدالجلال‌ایری، سخنگوی کمیسیون عمران مجلس با اشاره به ضرورت ساماندهی نرخ بلیت هواپیما، گفت: در روزهای اخیر اخباری مبنی بر افزایش نرخ بلیت هواپیما توسط شرکت‌های هواپیمایی منتشر شده و به نظر می‌رسد قیمت‌های اعلامی با درآمدهای مردم به ویژه اقشار متوسط جامعه سازگاری مناسبی ندارد و تداوم این مسیر موجب می‌شود، دسترسی بخش عظیمی از جامعه از ناوگان حمل‌ونقل هوایی محدود شود. این نماینده مردم در مجلس ادامه داد: ایرلاین‌ها در حالی مدعی آزادسازی قیمت‌ها و رقابتی شدن نرخ بلیت هواپیما بر اساس عرضه و تقاضا هستند که متأسفانه تمامی جوانب لازم برای آزادسازی قیمت‌ها در کشور فراهم نبوده و به نوعی نیازمند برقراری عدالت در تعیین نرخ هستیم تا نه تنها شرکت‌های هواپیمایی بلکه مردم هم از مواهب آن بهره‌مند شوند.
وی افزود: اگر بنا بر آزادسازی قیمت‌ها باشد، عدالت هم میان ایرلاین‌های خصولتی و نیمه دولتی که بخش زیادی از پروازها را نیز در اختیار دارند و از یارانه‌های مختلفی نیز استفاده میکنند با ایرلاین‌های خصوصی برقرار شده و تمامی مشوق‌ها و سوبسیدهای پرداختی به ایرلاین‌ها اعم از یارانه سوخت، هزینههای فرودگاهی و تعمیر و نگهداری هواپیماها حذف شود.
یارانه‌ها نوعی رانت است
این نماینده مردم در مجلس اضافه کرد: معتقدم اگر شرکتی از مشوق‌های دولتی استفاده می‌کند حتماً باید نرخ بلیت خود را نیز به صورت دولتی و پایین‌تر از نرخ بلیت شرکت‌های خصوصی محاسبه کند. در غیر این صورت یارانه‌ها نوعی رانت بوده که به جیب شرکت‌های هواپیمایی نیمه دولتی می‌رود؛ لذا حتماً این موضوع باید شفاف‌سازی شود و آزادسازی نرخ بلیت‌ها دوباره مورد ارزیابی قرار گیرد. از سوی دیگر برای ایجاد رقابت صحیح به نفع مصرف‌کننده باید تمامی قیمت‌ها آزاد و اجاره ورود ایرلاین‌های خارجی داده شود.
ضرورت نوسازی ناوگان هوایی
وی تاکید کرد: این نکته را هم باید در نظر بگیریم که شرکت‌های هواپیمایی باید در صدد نوسازی ناوگان هوایی خود باشند، طبیعی است که هواپیماها فرسوده با سن بالای ۲۵ سال مصرف سوخت بسیار بالاتری نسبت به هواپیماهای جدید دارد اما به دلیل دریافت سوخت یارانه‌ای هزینههای مرتبط چندان محلی از اعراب برای شرکت‌های هواپیمایی ندارد و تلاشی هم جهت واردات هواپیما نو نمی‌کنند.
یارانه سوخت و تعرفه فرودگاهی
وی ادامه داد: ایران از معدود کشورهایی است که برای دسترسی عمومی مردم به خدمات هوایی یارانه سنگین پرداخت می‌کند که مهم‌ترین آن ارائه سوخت جت به شرکت‌های هوایی با نرخ بسیار اندک است.
از سوی دیگر تعرفه فرودگاهی در تمامی ۵۴ فرودگاه کشور هم به صورت تعرفه دولتی به این شرکت‌ها ارائه می‌شود، ضمن اینکه دستمزد پایین پرسنل شرکت‌های هوایی نسبت به میانگین جهانی عاملی برای مهاجرت خلبانان ایرانی به کشورهای همسایه شده است. بنابراین با توجه به مشوق‌های دریافتی سود شرکت‌های مذکور از فروش بلیت هواپیما رقمی کاملاً خارج از عرف بوده و همین امر موجب شده با وجود پرداخت یارانه‌های سنگین دولتی، عموم مردم امکان بهره‌مندی ازظرفیت ناواگن هوایی کشور را نداشته باشند.
سخنگوی کمیسیون عمران مجلس تصریح کرد: در دستور کار کمیسیون عمران هم موضوع ساماندهی بازار بلیت هواپیماها قرار گرفته و تاکید داریم یکبار برای همیشه تکلیف این موضوع روشن شود و اگر نرخ‌ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و آزادسازی قیمت‌ها و رقابت میان شرکت‌های هواپیمایی ملاک است، حتماً باید همه شرکت‌ها از شرایط یکسانی برخوردار باشند و رانت‌های دولتی حتماً باید حذف شود.
آژانس‌ها ارتباطی با کمبود و گرانی بلیت ندارند
در همین حال امیرپویان رفیعی‌شاد، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی با اشاره به آزادسازی نرخ بلیت هواپیما به صمت گفت: هنوز مصوبه‌ای درباره آزادسازی نرخ بلیت هواپیما به آژانس‌های هواپیمایی ابلاغ نشده است. در نتیجه باید در انتظار تعیین نحوه قیمت‌گذاری ماند و اکنون نمی‌توان پیش‌بینی خاصی در این زمینه داشت. در مجموع باید منتظر بازخورد بازار باشیم. این موضوع یک مدیریت یکپارچه می‌خواهد که سازمان‌های متولی و نظارتی باید دقت نظر بیشتری نسبت به آن داشته باشند.
کمبود ناوگان در صنعت هوانوردی
وی با اشاره به کمبود ناوگان در صنعت هوانوردی بیان کرد: عمر ناوگان هوایی ما بالا است و تعداد هواپیماها محدود و بیشترین عامل تاخیر در پروازها نیز همین عمر بالا و فرسودگی ناوگان است. به دلیل کمبود ناوگان در صنعت هوانوردی، امکان رقابت در حوزه گردشگری وجود ندارد تا مانند سایر کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه فعالیت‌های خاصی داشته باشیم. به‌دلیل کمبود و فرسودگی ناوگان هوایی بی‌شک رقابتی شدن در کشور ما معنایی ندارد و این صحبت‌ها که خدمات نیز محدود است درست است اما دیگر راهی جز این نیست و امکانات دیگری نداریم.
کمبود و گرانی بلیت هواپیما
رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی با اشاره به گله‌مندی برخی از افراد مبنی بر کمبود و گرانی بلیت هواپیما توسط برخی از آژانس‌ها گفت: این موضوع را قویا تکذیب می‌کنم. آژانس‌ها واسطه‌ای میان ارائه‌دهندگان محصولات گردشگری و مصرف‌کننده هستند. بلیت هواپیما نیز از شرکت هواپیمایی تامین می‌شود؛ در نتیجه آژانس نمی‌تواند بلیت را به‌صورت کلی خریداری کند و نگه دارد. تا زمانی که عرضه و تقاضا تناسبی با یکدیگر نداشته باشند، شاهد وضعیت فعلی خواهیم بود. البته بی‌شک در برخی از ایرلاین‌ها تخلفاتی رخ می‌دهد که خواهان نظارت بیشتر نهادهای مربوطه بر روند فعالیت آنها هستیم.
رفیعی‌شاد با اشاره به تقاضای بالا برای خرید بلیت اظهار کرد: از آنجایی که اکنون تقاضا در زمینه بلیت بیشتر از عرضه و بسیاری از سفرهای هوایی تجاری است، فعلا شرایط لازم برای افزایش نرخ وجود ندارد، اما پیش‌بینی من این است که مادامی که امکان واردات هواپیماهای جدید نداشته باشیم و هواپیماهایی که زمینگیر شده را تعمیر نکنیم، ایرلاین‌ها با مشکل فروش بلیت روبه‌رو خواهند بود.
تاثیر تحریم‌ها بر کیفیت ناوگان
رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی با اشاره به تاثیر تحریم‌ها بر بهبود کیفیت ناوگان و خدمات توسط شرکت‌های هواپیمایی گفت: تحریم سبب شده بسیاری از ایرلاین‌ها امکان استفاده از هواپیماهایی که در اختیار داشتند را نداشته باشند، زیرا مشکل قطعه وجود دارد. ایرلاین‌ها باتوجه به مسائل تحریمی، برای خرید یک قطعه کوچک هواپیما باید چندین واسطه پیدا و قطعه را با نرخ بالایی خریداری کنند. در نتیجه هزینه سرباری که ایرلاین‌ها دارند بسیار زیاد است. البته مشکلات سوخت‌رسانی نیز به‌قوت خود باقی است. این موضوعات دست به‌دست هم داده و شرایط را به این شکل کرده، اما امیدوارم شرایطی ایجاد شود تا آنچه شایسته مردم است، اتفاق بیفتد و باید فکری به حال صنعت هوانوردی شود.
سخن پایانی
بسیاری از افراد معتقدند با ارائه خدمات ضعیف و ناوگان فرسوده این افزایش نرخ هیچ‌گونه توجیهی نخواهد داشت. از سوی دیگر دریافت سوخت یارانه‌ای یکی از مهم‌ترین دلایل مخالفت برخی افراد با افزایش نرخ بلیت هواپیما است. از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان صنعت هوایی تاکید دارند سود افزایش نرخ بلیت هواپیما به جیب آژانس‌های هواپیمایی می‌رود و عملا تنها ایرلاین‌هایی که دارای آژانس‌های هواپیمایی هستند از این افزایش نرخ منتفع می‌شوند؛ به‌عبارت دیگر ایرلاین‌های فاقد آژانس هواپیمایی سودی از محل افزایش نرخ بلیت نخواهند برد.
این مشکل نیز از کمبود نقدینگی شرکت‌های هواپیمایی نشأت می‌گیرد که در نتیجه آن مجبور به پیش‌فروش صندلی‌های خود به آژانس‌ها می‌شوند و در نهایت قادر به فروش بلیت با قیمت‌های دلخواه هستند که سود واقعی را به جیب آنها می‌ریزد. این درحالی است که ممنوعیت پروازهای چارتری هرگز آن‌طور که باید اجرایی نشده و مصوبات هم همواره مقطعی بوده است.
