دولت فکری به حال ایمن‌سازی کند
اصطلاح سنتی در فرآیند ساختمان‌سازی برای توصیف انواع ساخت‌های خطی استفاده می‌شود.
اصطلاح سنتی در فرآیند ساختمان سازی برای توصیف انواع ساخت های خطی استفاده می شود. جایی که آغاز مرحله بعد در گرو تکمیل مرحله قبل است، بنابراین ساختار ساختمان سازی سنتی یک ساختار متوالی است، اما استفاده از روش های صنعتی در ساختمان سازی باعث شده که بسیاری از مراحل به صورت موازی با هم پیش بروند، در نتیجه پروژه با سرعت بسیار بیشتری انجام می شود. هر 2 روش برای ساخت ساختمان از یک نقطه آغاز می شوند. برنامه ریزی، طراحی، گرفتن تاییدیه ها و آماده سازی محل ساخت از اصلی ترین چارچوب های تشکیل دهنده روش های ساختمان سازی سنتی و صنعتی هستند، اما اختلافات درست پس از آماده کردن محل آغاز می شود. اینجا به طوردقیق همان نقطه ای است که اختلاف میان گروه های ساختمان سازی مختلف را نیز نشان داده و باعث می شود که یکی از آنها بتواند نسبت به سایرین جایگاه بالاتری را به خود اختصاص دهد.
صمت در این گزارش به اهمیت ساخت وساز به روش صنعتی و تعاملاتی که دولت با فعالان این عرصه دارد، پرداخته است.
مسکن، نیازمند انقلاب صنعتی سازان
صنعت ساختمان و در سطح خردتر پروژه های عمرانی، از حیث بکارگیری نیروی انسانی و سرمایه، یکی از بزرگ ترین صنایع کشور است. باتوجه به گسترش روزافزون جمعیت به ویژه در مناطق شهری، تقاضا برای ساخت مسکن به طور فزاینده ای رو به گسترش است.
در پی تحولات عمیق در صنعت جهانی ساختمان، کاهش زمان ساخت و تحویل پروژه ها در عین بازگشت سریع سرمایه اولیه از مهم ترین پارامترهای مدنظر سازندگان و سرمایه گذاران قرار گرفته است.
نخستین قدم مثبت در این راستا را می توان در ایجاد تحول شیوه ها و روش های سنتی ساخت جست وجو کرد. فناوری در هر کشور و در بعضی موارد در هر منطقه، مفهومی متفاوت داشته و به طور عمده براساس نیازهای آن جامعه تعریف می شود. بر همین اساس، بومی سازی تکنولوژی یا بکارگیری فناوری های خاص در کنار ملاحظات جامعه شناختی از اصلی ترین شروط پذیرش سرمایه گذاران و کارفرمایان در بکارگیری گونه های نوظهور در صنعت ساختمان ایران خواهد
بود.
ایمنی فقط در برابر زلزله نیست
علی هدایتی، فعال در عرصه دانش بنیان و رئیس هیات مدیره انجمن صنفی درای وال (ساخت وساز خشک) در گفت وگو با صمت می گوید چند سالی است که پیگیر گسترش روش ساخت صنعتی در ساخت وسازها به ویژه ساخت مسکن هستیم. به اعتقاد من، در شرایط فعلی مهم ترین اقدامی که باید در راستای ایمن سازی ساختمان ها به صورت فراگیر انجام داد، پیگیری روش صنعتی سازی ساختمان است، چرا که امروز بیشتر خانه ها به صورت سنتی ساخته می شوند و از ایمنی کافی برخوردار نیستند. بسیاری معتقدند ایمنی تنها مقاومت ساختمان نیست. از آنجایی که کشور همیشه در معرض تهاجم هایی نظیر زلزله بوده، به طور معمول مقاومت مکانیکی ساختمان از درجه اهمیت بالایی برخوردار است؛ در حالی که ایمنی، ابعاد دیگری نظیر حرارتی، حریق، زلزله و صوت را هم دارد. در کل، روش ساخت وسازها تعیین کننده مقاومت ساختمان است. شواهد حاکی از آن است که در تمامی کشورهای پیشرفته، بیشتر روش ساخت وساز صنعتی را به کار می گیرند. هدایتی در مقایسه با میزان مقاومت این 2 روش معتقد است، در هر 2 حالت می توانیم یک سطحی از مقاومت را به دست بیاوریم؛ اما مقاومت ساختمان در روش های سنتی بسیار کمتر از روش های صنعتی است. برای مثال، اگر میزان مقاومت در ساخت وساز سنتی برای زلزله تا ۴ ریشتر است، با همان هزینه می توان با روش ساخت وساز صنعتی تا ۸ ریشتر یک ساختمان را مقاوم کرد.
ایمنی بیشتر با ساخت صنعتی
مدت زمان ساخت یک ساختمان در کشور ما به طور میانگین 2ساله است و این میزان کمابیش ۱۰ درصد عمر ساختمان را می گیرد، اما در روش های صنعتی می توان زمان کمتری را صرف ساخت ساختمان هایی کرد که عمر زیر ۲۰ سال دارند. هدایتی در این باره می گوید: به طور معمول در همه کشورهای پیشرفته به ندرت از سیمان یا ملات برای ساخت وساز استفاده می شود، یعنی از ماده تر و ملات استفاده نمی شود، در واقع آنها از فناوری های مدرن بهره کافی می گیرند، به همین دلیل از ساخت وساز خشک یا درای وال استفاده می کنند؛ این روش ساخت، زمان بسیار کمتری برای ساخت یک ساختمان می گیرد. در این روش تمامی مواد اولیه خشک است و سازه ها به یکدیگر پیچ و مهره می شوند که این نوع ساخت وسازها ایمنی بالایی به ساختمان می دهند.
مهندسان مشاور اشتباه دریافت کرده اند
هدایتی بااشاره به همکاری دولتی در توسعه این روش ساخت می گوید: به تازگی موفق شدیم دستورالعملی از وزارت بهداشت مبنی بر ساخت تمامی بیمارستان ها با روش صنعتی و درای وال دریافت کنیم و به دلیل رعایت مولفه های بهداشتی، سازندگان ساختمان بیمارستان ها ملزم شدند که از این فناوری برای ساخت وساز بهره بگیرند، همان گونه که پیش تر هم اشاره شد، این نوع ساخت وساز از مقاومت حریق، رطوبت و آب، صوت و صدا و مکانیکی بالایی برخوردار است،اما در حوزه مسکن عمومی، مشکل عمده در نگرش مهندسان مشاور است. این فعال دانش بنیان معتقد است در واقع 2 مانع اصلی وجود دارد؛ یکی مهندسان مشاور که در حوزه طراحی به شکل عادی از ساخت وساز سنتی پیروی می کنند و هنوز هم با سیستم های نوین آشنایی و در اصل اطلاعی از فرآیند کار ندارند و بیشتر تصور می کنند که با جابه جایی های عظیم فرآیند کار اجرا می شود. در همین راستا تلاش می شود با همکاری یکی از دانشگاه های غیرانتفاعی مطرح کشور، رشته ای به نام صنعتی سازی ساختمان را راه اندازی کنیم. یکی از اصلی ترین زیرمجموعه های آن «درای وال» است، همچنین کاربرد فناوری های نوین ساختمانی هم قرار است در بطن این رشته آموزش داده شود تا از پایه به آموزش و فرهنگ سازی بپردازیم.
باز هم رانت، باز هم توسعه نیافتگی
رانتی بودن و مافیا در هر حوزه ای آفتی قدیمی است که دامن مسکن را هم گرفته است. هدایتی می گوید: معضل دیگری که در این حوزه وجود دارد، رانت موجود در بخش خصوصی سازی است.
در جلسه ای با اعضای وزارت مسکن و شهرسازی درخواست تشکیل اتحادیه درای وال یا صنعتی سازی ساختمان داده شد و متاسفانه تایید نشد. علت آن را می توان در خطری که اتحادیه مصالح فروشان احساس می کنند، دانست، چرا که با توسعه صنعتی سازی، کسب وکار آنها تا حدی از دور خارج می شود. وی بااشاره به توان کشور در تامین مواد اولیه درای وال معتقد است تمام محصولات درای وال در سال ۱۳۵۵ در قالب یک کارخانه به کشور وارد شد؛ یعنی از حدود ۴۵ سال پیش، توانایی ساخت محصولات درای وال را داشتیم، اما هنوز به ظرفیت کامل نرسیده که این نشان از بی توجهی 4 دهه ای دولت به توسعه ساخت وساز صنعتی دارد.
امروزه تولیدکننده داخل، یکی یکی به تولیدات این نوع از محصولات می پردازند. گفتنی است، تمامی مواد اولیه این نوع ساخت وساز از داخل کشور قابل تهیه است و نیازی به خارج نداریم. تاکنون کم از آلودگی های زیست محیطی و نخاله های ساختمانی نشنیده ایم، چرا که نزدیک به ۱۰ تا ۱۵ در صد مصالح تبدیل به زباله های ساختمانی می شوند، همچنین سیمان یکی از پرآلاینده ترین صنعت ها در میان صنایع است. هدایتی بااشاره به یک درصدی بودن زباله های ساخت به روش صنعتی می گوید: در حالی که در ساخت وساز صنعتی تنها یک درصد تبدیل به زباله می شود، از نظر اجرا هم آلودگی صوتی ندارد و برای شهروندان معضلی به وجود نمی آید، همچنین نیروی کاری که در این نوع از ساخت وساز فعالیت می کند، بیشتر دارای مدرک کاردانی است، در حالی که بیشتر کارگردان ساختمانی بی سواد هستند و این در کیفیت ساخت بسیار اثرگذار است. مهم تر از همه اینها، وزن دیوار سنتی تا ۳۰۰ کیلوگرم است، اما وزن دیوار صنعتی حداکثر ۵۰ کیلوگرم است که در زمان زلزله آسیب کمتری در صورت تخریب وارد می کند. در زمان وقوع زمین لرزه، به طورمعمول دیوارهای خشک صنعتی لغزان هستند و این خود از نیروی زمین لرزه کم می کند. گفتنی است، در روش ساخت صنعتی تا ۳۳ درصد از حجم اسکلت و آهن آلات کم می شود که صرفه اقتصادی بالایی برای سازنده خواهد داشت.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اگر صفر تا 100 ساختمان به صورت درای وال ساخته شود، می تواند ۱۰ تا ۲۰ درصد کمتر از ساخت وساز سنتی، مواد اولیه مصرف کند که این میزان صرفه جویی، سود میلیاردی برای سازنده به همراه خواهد داشت، همچنین در نرخ تمام شده به شدت تاثیرگذار خواهد بود، به این معنا که می تواند در کاهش نرخ مسکن هم موثر باشد.
دولت روی خوش نشان می دهد
در ادامه، سراغ محمدمهدی حیدری، سرپرست مرکز تحقیقات مسکن، راه و شهرسازی، رفتیم. وی در گفت وگو با صمت و بااشاره به رویکردهای وزارت مسکن و شهرسازی به منظور همکاری با دانش بنیان ها و رفع معضلات موجود با توان آنها می گوید: باتوجه به شعار سال برای توسعه فعالیت دانش بنیان ها در ساخت وسازهای شهری، فرآیندی که در گام نخست به ثمر رساندیم، برگزاری 2 همایش بزرگ در زمینه معرفی محصولات دانش بنیان بود. خوشبختانه در خلال این 2 همایش، توانستیم محصولات دانش بنیان ا شناسایی و در بانک اطلاعات خود ذخیره کنیم. ناگفته نماند که در حوزه ساختمان نمی توان با شرکت های دانش بنیان همکاری گسترده داشت، چرا که ساخت مسکن مانند نفت و نانو های تک نیست. در گام دوم، تدوین پیش نویس آیین نامه حمایت از شرکت های دانش بنیان مدنظر و قرار است بعد از بررسی ، در کمیسیون های هیات دولت ابلاغ شود. تفاهمنامه ای هم میان معاونت علمی با وزارت راه بسته شده که از دانش بنیان های فعال در این حوزه حمایت می شود. هدف اصلی از این اقدامات، شناسایی و حمایت از شرکت های دانش بنیان فعال برای رفع معضلات در زمینه ساخت وساز است تا بتواند از سوی دانش بنیان ها رفع نیاز شود و در تلاش هستیم آنها را به دستگاه های مربوط وصل کنیم.
افزایش ۲۵ درصدی وام
روی خوش نشان دادن دستگاه های دولتی می تواند زمینه توسعه و رفع مشکلات اساسی را به همراه داشته باشد. حیدری در این باره معتقد است از آنجایی که در صنعتی سازی زمان ساخت کاهش می یابد، همچنین این روش، کاهش هزینه ساخت و افزایش کیفیت را هم به دنبال دارد، در تلاش برای توسعه آن هستیم و در وزارت راه و شهرسازی و به ویژه در مرکز تحقیقات به طور ویژه از موضوعات نوآورانه و فناورانه استقبال می کنیم. گواه و شاهد ما موردبررسی قرار دادن صنعتی سازی در پروژه جهش تولید مسکن است.
از طرفی هم، در یک مصوبه برای صنعتی سازان ۲۵ درصد تخفیف وام در نظر گرفته شده است، یعنی اگر سازندگان با روش صنعتی ساختمان سازی کنند، ۲۵ در صد وام بیشتری نسبت به روش های سنتی می گیرند.
سخن پایانی
باتوجه به موارد یادشده، در آینده ای نزدیک، ساخت مسکن با روش ها و مواد سنتی، صرفه اقتصادی نداشته و تحول مذکور در این صنعت تنها با بکارگیری دانش و فناوری های مدرن یا همان صنعتی سازی ساختمان محقق خواهد شد. به همین سبب است که ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال، بدون توجه و بکارگیری نقش مثبت شرکت های دانش بنیان میسر نمی شود و برای جبران این عقب ماندگی از هدف که ناشی از سرکوب خلاقیت، نوآوری و ضعف فناوری است، باید از دانش و نیروهای بومی بهره گرفت. کارشناسان معتقدند در چنین شرایطی، اولویت اصلی، بهبود نظام اقتصادی، ورود شرکت های جدید و کوچک در شبکه های انتقال دانش، تقویت مهارت ها و بهبود محیط های سازمانی برای کارآفرینی اجتماعی است. در نهایت، مفهوم دانش بنیان باید در راستای بهبود فرآیندهای صنعت ساختمان مورداستفاده قرار گیرد و از افزایش کمی موضوعات؛ امری که در کشورهای جهان سوم به وضوح به چشم می خورد، اجتناب کند.
