آناتومی یک رکوردشکنی

برای درک بزرگی عدد ۳۵ تریلیون دلار، باید نگاهی دقیق‌تر به اجزای تشکیل‌دهنده آن داشته باشیم. داده‌های آنکتاد نشان می‌دهد که تجارت جهانی در سال ۲۰۲۵ بر 2 بال پرواز کرده است؛ کالا و خدمات. سهم تجارت کالا از این کیک بزرگ، رشدی معادل ۱.۵تریلیون دلار حدود ۶ درصد داشته است. این عدد نشان می‌دهد که چرخش کانتینرها در بنادر و جابه‌جایی فیزیکی محصولات، همچنان ستون‌فقرات اقتصاد جهانی است، اما شگفتی‌ساز اصلی، بخش «خدمات» بوده است.

تجارت خدمات با جهشی ۹ درصدی، ارزشی معادل ۷۵۰ میلیارد دلار به حجم تجارت جهانی افزوده است. این رشد معنادار، سیگنالی قوی از تغییر ساختار اقتصاد جهانی به‌سمت اقتصاد غیرملموس است. افزایش درآمدهای ناشی از حمل‌ونقل بین‌المللی، گردشگری تجاری و خدمات مالی فرامرزی، موتور محرک این بخش بوده‌اند. در واقع، در سال ۲۰۲۵ کشورهایی که توانستند در کنار صادرات کالا، بسترهای خدماتی مانند ترانزیت، بیمه و خدمات فنی ـ مهندسی را فراهم کنند، برندگان اصلی بودند.

این آمار زمانی معنادارتر می‌شود که بدانیم این رشد در بستری از عدم‌قطعیت رخ داده است. نرخ بهره در اقتصادهای بزرگ همچنان بالا بود و هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی به دلیل ناامنی در برخی کریدورهای حیاتی افزایش یافت؛ با این حال، عطش بازارهای جهانی برای مصرف، بر ترس‌های سیاسی غلبه کرد. به‌تعبیر تحلیلگران، سال ۲۰۲۵ سالی بود که منطق بازار بر منطق سیاست پیروز شد و جریان کالا مسیر خود را از میان توفان‌های دیپلماتیک باز کرد.

 

 

 

 

تغییر ذائقه جهان

اگر بخواهیم سبد خرید جهان در سال ۲۰۲۵ را کالبدشکافی کنیم، با یک پارادوکس بزرگ مواجه می‌شویم: در حالی که جهان با سرعتی سرسام‌آور مشغول خرید تجهیزات الکترونیک و زیرساخت‌های پردازشی بود، بازار خودرو یکی از تلخ‌ترین سال‌های خود را تجربه کرد. گزارش‌های تجاری حاکی از آن است که تجارت جهانی خودرو در سال ۲۰۲۵ با کاهش ۴ درصدی مواجه شده است. این افت، تنها یک عدد نیست؛ بلکه نشان‌دهنده تغییر پارادایم در الگوی مصرف و چالش‌های عمیق در زنجیره تامین غول‌های خودروسازی است. محدودیت‌های تولید و تغییر اولویت مصرف‌کنندگان، باعث شد تا کانتینرها به‌جای قطعات خودرو، با محموله‌های دیگری پر شوند.

در نقطه مقابل، کالاهای مرتبط با فناوری‌های نوین و هوش‌مصنوعی، ستاره‌های درخشان تجارت ۲۰۲۵ بودند. بدون اینکه بخواهیم وارد جزئیات فنی شویم، باید گفت که تقاضای تجاری برای سخت‌افزارهای پردازشی، سرورها و تجهیزات الکترونیک پیشرفته، رشدی ۱۰ درصدی در تولید جهانی این بخش ایجاد کرد. کشورهایی که در زنجیره تامین این قطعات نقش داشتند، توانستند کسری‌های تجاری خود را با صادرات این کالاهای گران‌قیمت و کم‌حجم جبران کنند.

این تغییر ذائقه، برنده و بازنده مشخصی داشت. کشورهایی که اقتصادشان صرفا به صادرات خودرو و قطعات یدکی وابسته بود با فشار بر تراز تجاری مواجه شدند. در مقابل، تایوان، کره‌جنوبی و چین که نبض بازار الکترونیک را در دست داشتند، از این تغییر ریل بیشترین بهره را بردند. در واقع، نفت تجارت سال ۲۰۲۵، نه سوخت‌های فسیلی، بلکه «تراشه‌ها و بردهای الکترونیک» بود که ارزش‌افزوده عظیمی را جابه‌جا کرد.

 

 

واگرایی غول‌ها و خیزش جنوب جهانی

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های گزارش تجارت ۲۰۲۵، تفاوت رفتار 2ابرقدرت اقتصادی جهان، یعنی ایالات‌متحده و چین است. داده‌ها نشان می‌دهد که یک واگرایی بزرگ در جریان است. واردات ایالات‌متحده در سال ۲۰۲۵ همچنان در سطوح بسیار بالایی باقی ماند که نشان‌دهنده قدرت خرید مصرف‌کننده امریکایی و نقش این کشور به‌عنوان «بازار مصرف نهایی جهان» است. اما در سوی دیگر، چین روندی متفاوت را طی کرد. واردات این کشور نسبت به سال‌های گذشته، عقب‌ماندگی نشان داد که می‌تواند ناشی از سیاست‌های داخلی برای خودکفایی یا کاهش تقاضای داخلی باشد.

اما داستان ۲۰۲۵ فقط محدود به این دو غول نیست. گزارش آنکتاد به‌صراحت از نقش پررنگ شرق آسیا و قاره افریقا در هدایت رشد تجارت جهانی سخن می‌گوید. کشورهای در حال‌ توسعه در این سال، سهم خود را از مبادلات تجاری افزایش دادند. افزایش فعالیت‌های تجاری در افریقا، که بخشی از آن ناشی از سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی سال‌های قبل است، نشان می‌دهد که این قاره در حال تبدیل شدن به یک بازیگر جدی در تامین مواد اولیه و حتی کالاهای واسطه‌ای است.

همچنین، رشد تجارت درون‌منطقه‌ای در شرق آسیا باعث شد تا این منطقه در برابر شوک‌های تقاضای غرب، مصونیت بیشتری پیدا کند. این تغییر جغرافیایی در تجارت، پیامی مهم دارد؛ وابستگی مطلق جهان به بازارهای سنتی غرب در حال کاهش است و قطب‌های جدیدی برای مصرف و تولید در حال شکل‌گیری هستند که می‌توانند موتور محرک رشد در سال‌های آینده باشند.

 

 

چشم‌انداز خاکستری ۲۰۲۶

باوجود ثبت رکورد ۳۵ تریلیون دلاری، پایان گزارش سال ۲۰۲۵ با هشدارهایی جدی همراه است. کارشناسان اقتصادی معتقدند؛ سرعت رشد تجارت در سه‌ماهه پایانی سال ۲۰۲۵ رو به کندی گذاشته و این روند ممکن است در سال ۲۰۲۶ تشدید شود. آنکتاد به‌صراحت هشدار داده است که چشم‌انداز سال آینده ضعیف‌تر و پرمخاطره‌تر خواهد بود.

چند عامل کلیدی به‌عنوان ترمزهای احتمالی تجارت در سال ۲۰۲۶ شناسایی شده‌اند:

 بحران بدهی: افزایش بدهی‌های دولتی در بسیاری از اقتصادهای نوظهور، توانایی آنها برای واردات و سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.

چندپارگی ژئوپلتیک: ریسک‌های ساختاری و بلوک‌بندی‌های تجاری، می‌تواند زنجیره‌های تامین را گسسته و هزینه‌های مبادله را افزایش دهد.

کندی اقتصاد جهانی: نشانه‌هایی از خستگی در موتور رشد اقتصادهای بزرگ دیده می‌شود که مستقیما بر تقاضای کالا تاثیر خواهد گذاشت.

بنابراین، اگرچه سال ۲۰۲۵ به عنوان سالی طلایی در تاریخ تجارت ثبت شد، اما به‌نظر می‌رسد این سال، اوج یک دوره بوده و حفظ این سطح از مبادلات در سال آینده نیازمند ثبات سیاسی و اصلاحات اقتصادی عمیق‌تری است. تجارت جهانی در سال ۲۰۲۶ وارد زمینی لغزنده خواهد شد که در آن، مدیریت ریسک مهم‌تر از توسعه بازار خواهد بود.

سخن پایانی

سال ۲۰۲۵ با تمام فراز و نشیب‌هایش، یک واقعیت غیرقابل‌انکار را اثبات کرد؛ وابستگی متقابل هنوز قدرتمندترین نیروی در اقتصاد جهان است. عبور از مرز ۳۵ تریلیون دلار نشان داد که حتی در اوج تنش‌های سیاسی، کشورها نمی‌توانند دروازه‌های خود را به روی تجارت ببندند. با این حال، ترکیب برندگان تغییر کرده است. کشورهایی که بر موج اقتصاد دیجیتال و خدمات سوار شدند و بازارهای جدید در شرق آسیا و افریقا را دریافتند، گوی سبقت را از دیگران ربودند. برای سال پیش‌رو، توصیه استراتژیک به فعالان اقتصادی روشن است: تمرکز بر بازارهای نوظهور، کاهش وابستگی به صنایع رو به افول مانند مدل‌های سنتی خودرو و آماده‌سازی برای یک سال سخت‌تر. سال ۲۰۲۵ سال رکوردها بود، اما سال ۲۰۲۶ سال آزمون تاب‌آوری خواهد بود.