همچنین درحالی که دانشمندان آثار زیانبار آلودگی هوا را بر گیاهان، حیوانات و زندگی انسانه‌ا مطالعه می‌کنند، قانون‌گذاران قوانینی را برای کنترل کاهش آلاینده‌ها تصویب نموده و آموزگاران در مدارس و استادان در دانشگاه‌ها آثار آلودگی هوا را برای نسل جوان تشریح می‌کنند. به دنبال تشدید آلودگی هوا اغلب شهرهای بزرگ و صنعتی و پرجمعیت دنیا که به عنوان شهرهای آلوده در جهان معرفی شده‌اند، راهکارهایی در پیش گرفته‌اند تا بلکه از این معضل بزرگ کم کنند.هر کشور هم روش خاصی را برای پیروزی در این جنگ پیش می‌گیرد.

شهرهای بزرگ جهان چگونه با آلودگی هوا می‌جنگند؟

به دنبال تشدید آلودگی هوا اغلب شهرهای بزرگ و صنعتی و پرجمعیت دنیا که به عنوان شهرهای آلوده در جهان معرفی شده‌اند، راهکارهایی در پیش گرفته‌اند تا بلکه از این معضل بزرگ کم کنند. هر کشور هم روش خاصی را برای پیروزی در این جنگ پیش می‌گیرد.

بسیاری از شهرهای بزرگ و صنعتی ایران در حال جنگ با آلودگی هوا هستند، اما ایران در این جنگ تنها نیست و بسیاری از کشورهای دیگر هم با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند. در بعضی روزها به علت کیفیت بد هوا، مدارس تهران و شهرستان‌های آلوده تعطیل شد و مسابقه‌های فوتبال لغو هم شدند، اما این راه‌حل‌ها تنها راه فرار موقتی از مشکل آلودگی است و اصل مشکل را درمان نمی‌کند. مرگ هزاران نفر در ایران با آلودگی هوا مرتبط بوده است. اما راهکار مقابله با این معضل محیطی که چندسالی است چند شهر ایران با آن روبه‌رو هستند چیست؟ راه مقابله با آلودگی هوا فقط با جابه‌جایی خودرو فرسوده و نو حل نمی‌شود، سوخت‌های ما مشکل دارند.

قرار است طبق برنامه‌های جهانی تولید خودرو گاز سوز در سراسر جهان افزایش یابد. همچنین چند سال است که خودروهای موتورهای دیزلی در کشورهای اروپایی کاملا جا افتاده است. در برخی از کشورها برای جلوگیری از آلودگی هوا برای تردد هواپیماها نیز تدابیری اندیشیده شده است. استفاده مجدد از چیزهایی که هنوز هم خوب استفاده کنید. بازیافت محصولات، ثبت نام برای یک تامین‌کننده انرژی تجدیدپذیر، استفاده از مواد شوینده کمتر مضر در خانه و محل کار و خرید مواد غذایی آلی و استفاده از حمل‌ونقل عمومی، پیاده‌روی و یا چرخه اقدامات اساسی و در دستور کار کشورهای صنعتی برای کاهش آلودگی هوا است.

نخستین گام برای حل مشکل آلودگی هوا ارزیابی است. پژوهشگران آلودگی هوا را بررسی کرده و استانداردهایی را برای اندازه‌گیری نوع و مقدار آلاینده‌های خطرناک تعیین می‌کنند. بعد از آن باید حد مجاز آلاینده‌های هوا مشخص شود.

در مرحله بعد می‌توان گام‌هایی برای کاهش آلودگی هوا برداشت که عبارتند از:

- کاهش آلودگی از مبدا: ساخت و طراحی وسایل نقلیه موتوری که از حداقل سوخت استفاده کنند.

- تبدیل سوخت خودروها به CNG در مقابل بنزین و نیز کاهش واردات بنزین.

- ارائه برنامه‌های آموزشی در رابطه با کاهش مصرف سوخت از طرق مختلف مانند آموزش تعمیر و نگهداری خودروها، الگوهای رانندگی و عوامل موثر بر میزان مصرف سوخت خودرو.

- استفاده از رسانه‌های همگانی (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و...) و فعالیت‌های سازمان‌یافته برای آموزش و افزایش دانش درباره تهدیدهای آلوده کننده‌های هوا.

- استفاده از وسایط نقلیه همگانی، دوچرخه یا پیاده طی کردن.

- خارج کردن صنایع آلاینده از محدوده شهری.

- از رده خارج کردن خودروهای قدیمی و فرسوده با حفظ حقوق صاحبان آنها.

- استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر از جمله انرژی خورشید، باد، انرژی گرمایی اقیانوس‌ها، انرژی امواج آب و انرژی جزر و مد اقیانوس‌ها، بیوگاز.

- درختان و گیاهان ریه زمین هستند و یک ضرورت اساسی برای بهداشت زیستی این سیاره، پس قطع هر درخت تاثیر جهانی برجای خواهد گذاشت.

توسعه حمل‌ونقل عمومی و مترو در مکزیکوسیتی

یکی از موفق‌ترین تجربه‌ها در کنترل آلودگی هوا مربوط به کشور مکزیکوسیتی است. مکزیکوسیتی ۱۸ سال پیش آلوده‌ترین شهر دنیا بود، در ۲۰سال گذشته مسئولان کشور مکزیک و شهر مکزیکوسیتی اقدامات بسیاری را در جهت کاهش آلودگی هوا انجام داده‌اند تا جایی که امروزه این شهر دیگر نه تنها آلوده‌ترین شهر دنیا نیست، بلکه نام آن در فهرست ۲۰شهر اول آلوده جهان نیز به چشم نمی‌خورد.

مهم‌ترین برنامه‌ای که در مکزیکوسیتی به اجرا در آمد، برنامه بلند مدت ارائه خدمات حمل‌ونقل عمومی بر محور توسعه مترو و ایجاد خطوط اتوبوسرانی تندرو بود.

استفاده از اتوبوس‌هایی با حداکثر ظرفیت و حداقل آلایندگی، نه تنها ترافیک را کاهش داده، بلکه سالیانه ۸۰هزار تن از میزان آلاینده دی اکسید کربن این شهر نیز کاسته است. در این شهر همچنین طرح دوچرخه همگانی از طریق ساخت ۲۱ کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه سواری در سال ۲۰۰۹ به عنوان یکی دیگر از برنامه‌های مکزیکوسیتی اجرا شد.

تست آلایندگی و معاینه فنی خودروها به فاصله هر شش ماه یک بار و محدودیت خودروها از ورود به معابر شهری حداقل یک بار در هفته از جمله دیگر برنامه‌های مکزیکوسیتی برای کنترل آلودگی هوا در این شهر بود.علاوه بر این برای سنجش کیفیت هوا از معیاری به نام ضریب کیفیت هوا (AQI) استفاده می‌شود که بر حسب شدت آلودگی از صفر تا ٥٠٠ درجه‌بندی می‌شود. AQI بالاتر از ١٠٠ نشان‌دهنده هوای ناسالم است که علائمی مثل سنگینی قفسه سینه، سوزش چشم یا سرفه را به‌همراه خواهد داشت. کارخانه از داخل و اطراف شهر جابه‌جا شدند. ضمن اینکه سرب از بنزین و جایگزین کردن سوخت گاز در وسایل نقلیه حذف و استفاده از مبدل‌های کاتالیستی نیز برای خودروها اجباری شد.

ممنوعیت فروش خودروهای دیزلی در دهلی نو

دهلی نو در سال ۲۰۱۴ توسط سازمان جهانی بهداشت آلوده‌ترین شهر جهان انتخاب شد. به علاوه ۱۲ شهر هندی دیگر هم در میان ۲۰ شهر آلوده جهان بودند، سالانه آلودگی هوا منجر به مرگ ۶۰۰ هزار نفر در هند می‌شود. تنظیم مقرراتی برای موادی که در اثر فعالیت‌های انسانی در فضا منتشر می‌شود، استفاده از سوخت مناسب خودروها، کاهش تردد خودروهای تک‌سرنشین و یا فرسوده، دور کردن صنایع سنگین و آلاینده در نزدیکی شهر، استاندارد کردن میزان آلایندگی خودروها از جمله راهکارهای کاهش آلودگی هوا است.

فروش برخی خودروهای دیزلی در پایتخت هند ممنوع شده، کامیون‌هایی که بیش از ۱۰ سال عمر دارند نباید وارد دهلی نو شوند و همین‌طور خودرو‌هایی هم که بیش از یک دهه عمر دارند مجوز حضور در دهلی نو را ندارند. همچنین دهلی نو طرح زوج و فرد را هم تجربه می‌کند. از دیگر راه‌حل‌های دولت هند، باید به برقراری عوارض اضافی برای کامیون‌هایی که شبانه واردت پایتخت می‌شوند، اشاره کرد. این تدبیر در عین حال هنوز اجرا نشده است.

راهکارهای چین و ژاپن

شاید در ابتدا تنها یک شوخی به نظر می‌رسید، اما ناگهان فروش هوای تازه کوه‌های راکی در چین به تجارتی پرفروش تبدیل شد. مردم چین قوطی‌های هوای تازه از جنگل‌های کانادا را که بهای آن هر ۱۰ لیتر و حاوی ۲۰۰ بار نفس تازه است بیش از ۲۲ دلار است می‌خرند.

طرح دیگر دولت چین برای فرار از آلودگی هوا، استفاده از طرح بام سبز است؛ دولت چین از مدت‌ها پیش با تشویق مردم پکن به کاشت و پرورش گیاهان بر روی پشت بام منازل تلاش‌های ساده‌ای را برای تصفیه هوای آلوده‌ای که گاهی حتی تنفس در آن برای پایتخت نشینان دشوار می‌شود، آغاز کرده است.

موسسات محلی در چین با استفاده از روشی عجیب سعی دارند تا بر مشکل آلودگی هوا که گریبان‌گیر این کشور شده، غلبه کنند. در این روش مه غلیظی به سمت نواحی ساختمانی و صنعتی شلیک می‌شود.

این دستگاه که توسط شرکت تولید‌کننده‌ ابزار ایمنی معدن ساخته شده، ابتدا برای حل مشکلات تنفسی کارکنان معدن در نظر گرفته شده بود اما از سال ۲۰۱۳ این شرکت ابعاد دستگاه خود را گسترش داده و آن را سازمان‌های دولتی به عنوان وسیله‌ای برای رفع آلودگی هوا معرفی کرده است.

این توپ‌ها مایعات را به قطرات بسیار ریز تبدیل کرده و در هوا پخش می‌کنند. این قطرات پس از برخورد با ذرات آلودگی آنها را جمع کرده و همانند باران به زمین باز می‌گردند. هزار کارخانه و شرکت را که موجب آلودگی هوا می‌شدند تعطیل کرد و فعالیت بیش از ۲۶ هزار کارخانه نیز به حالت تعلیق درآورده است.

استفاده از مترو نیز اولویت تردد درون شهری در ژاپن است. ۳۰ سال پیش توکیو با آلودگی هوا و محیط‌زیست به دلیل ترافیک و حجم بالای اتومبیل مواجه بود اما با برنامه‌ریزی‌هایی که برای رفع این مشکل تدوین شد با تغییر عادت‌های شهری مردم، تغییر مهندسی و فضای سبز خیابان‌ها و استفاده از مترو و قطار شهری امروز توکیو مشکل آلودگی هوا ندارد.

توکیو ابر‌شهر ژاپن نزدیک بودن خانه کارمندان و کارگران به اداره‌جات و کارخانجات جات را یکی از اهداف اصلی گردانندگان امور شهری عنوان می‌کند. همچنین در توکیو به طور گسترده خطوط مترو وجود دارد و اغلب کارمندان و کارگران با استفاده از مترو به داخل و خارج از شهر تردد می‌کنند و در واقع مترو اولویت نخست سیستم حمل‌ونقل عمومی در توکیو به شمار می‌آید که به خوبی در رفع مشکل ترافیک این شهر، موثر واقع شده است.

وضع عوارض سنگین در لندن

لندن بزرگ‌ترین و پر جمعیت‌ترین شهر در کشورهای عضو اتحادیه اروپاست. برای مقابله با مشکل آلودگی هوا شیوه‌های گوناگونی مورد استفاده قرار گرفته و نتایج خوبی نیز از آنها حاصل شده است. بر اساس یکی از این برنامه‌ها که از فوریه ۲۰۰۳ به اجرا درآمد، افرادی که می‌خواهند با خودرو وارد مناطق مرکزی لندن شوند باید مبلغی را به عنوان عوارض پرداخت کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که استفاده از این شیوه سبب کاهش چشمگیر حجم ترافیک و افزایش سرعت متوسط خودروها شده است که این افزایش سرعت متوسط به‌نوبه خود سبب آلودگی کمتر هوا می‌شود.

همچنین این قانون گرایش مردم به استفاده از اتوبوس و سایر وسایل حمل‌ونقل عمومی را افزایش داده است. کاهش حجم گاز دی اکسید کربن در هوای شهر لندن دال بر موفقیت‌آمیز بودن اجرای این قانون است. تعویض وسایل نقلیه آلاینده از جمله اتوبوس با اتوبوس‌های با گنجایش بیشتر و آلایندگی کمتر نیز از جمله برنامه‌های اجرا شده در لندن است. یکی دیگر از گام‌های برداشته شده در این شهر برای کاهش آلودگی، بهره‌گیری از ماشین‌های فشرده‌کننده گرد و خاک روی سطح جاده‌هاست. این دستگاه‌ها با حرکت روی سطح خیابان‌های شهر، گرد و خاک موجود روی آن را برداشته و به این شکل از ورود آن به هوا جلوگیری می‌کنند.

سیاست‌های تشویقی دولت برای خرید و استفاده از خودروهای برقی نیز یکی دیگر از اقدامات انجام شده است. هدف از این سیاست‌ها، افزایش سهم خودروهای برقی در حمل‌ونقل شهری است. پرداخت درصدی از نرخ خودرو و نیز معافیت از برخی مالیات‌ها را می‌توان نمونه‌هایی از این سیاست‌های تشویقی دانست.

وضع قوانین جدی در آلمان، ایتالیا و فرانسه

شهرداری پاریس عزم جدی دارد برای مقابله با آلودگی هوا در پنج سال آینده مسیرهای ویژه دوچرخه در شهر را گسترش دهد و ۱۰ هزار پارکینگ دوچرخه بسازد. برای این منظور ۱۵۰ میلیون یورو هزینه خواهد شد. آلودگی هوای پاریس در ماه مارس به حدی بود که شهرداری طرح تردد زوج و فرد خودروها را در مرکز شهر به اجرا گذاشت.

در آلمان نیز از آغاز سال ۲۰۰۵ قوانین تصویب‌شده در اتحادیه‌ اروپا برای مقابله با ذرات معلق آلاینده‌ هوا اجرا می‌شوند و این کشور امروز با معضل آلودگی هوا مقابله کرده است.

براساس این قوانین حد این ذرات نباید در بیش از ۳۵ روز از سال از۵۰ میکروگرم درمترمربع هوا گذر کند. در آلمان بیش از ۴۰۰ ایستگاه اندازه‌گیری ذرات معلق وجود دارد. در راستای کنترل آلودگی هوای ناشی از سوخت خودروها، در سال ۱۹۳۰ برای نخستین‌بار در دنیا، کشور ایتالیا از گاز طبیعی به‌عنوان سوخت خودرو استفاده کرد. ممنوعیت ۶ ساعت تردد خودرو‌ها در میلان ایتالیا یکی دیگر از راهکارهای کشور ایتالیا در جهت کاهش آلودگی هوا بوده است.