بازگشت دلار به کانال ۱۰۲ هزار تومان

بازارها در آخرین هفته تابستان روند آرامی را طی کردند. قیمت دلار روز پنجشنبه با عقب‌نشینی، در کانال ۹۸ هزار و ۶۵۰ تومان بسته شد؛ سکه امامی نیز در کانال ۹۳ میلیون و ۷۹۰ هزار تومان متوقف شد و طلای ۱۸ عیار روی رقم ۸ میلیون و ۷۴۱ هزار تومان قرار گرفت.

اما روند به همین شکل باقی نماند و انتشار اخباری از احتمال بالای اجرای مکانیسم ماشه علیه ایران با رشد انتظارات تورمی، جهت حرکت قیمت‌ها را تغییر داد و نرخ دلار فردایی را تا سطح 102 هزار تومان بالا برد و روز گذشته نیز در ادامه این روند در برخی از ساعات روز نرخ‌ 103 هزار و ۳۰۰ تومان نیز برای دلار ثبت شد. 

این در حالی است که اسکناس امریکایی هفته چهارم شهریور را با نرخ ۹۹ هزار و ۳۵۰ تومان آغاز کرد و در روزهای میانی با نوسانات محدود به مرز ۹۸ هزار تومان هم نزدیک شد. 

این حرکت بیشتر از ناحیه تغییر «انتظارات» بود تا تغییر عوامل واقعی در همان لحظه؛ یعنی معامله‌گران برای پوشش ریسک خبرهای سیاسی، قیمت‌های بالاتری را در معاملات جلوتر می‌پذیرند؛ به‌ویژه وقتی عمق معاملات نقدی کم یا بازار رسمی تعطیل است.

سناریوهای پیش‌رو 

به گزارش صمت در این روزها بازار بیش از همیشه به خبرهای سیاسی گره خورده است. اگر خبرها درباره مکانیسم ماشه تأیید شود، شانس تثبیت دلار بالای ۹۹ هزار و ۵۰۰ تومان زیاد است و عبور از ۱۰۰ هزار تومان هم دور از ذهن نیست. 

در مقابل، هر سیگنال مثبت از مذاکرات یا هر اقدامی از سوی سیاست‌گذار که به تامین ارز یا مدیریت انتظارات کمک کند، می‌تواند بخشی از هیجان را خنثی کند و نرخ را به کانال ۹۹ یا حتی ۹۸ هزار تومان برگرداند.

 در عمل، سه عامل تعیین‌کننده‌اند: مسیر خبر، مقدار عرضه در بازار نقدی و رفتار معامله‌گران بزرگ.

اشباع بازار ارز از تاثیرات ماشه

برخی کارشناسان درباره تاثیر اجرای مکانیسم ماشه بر بازار ارز بر این باورند که بعید است بازار تاثیری بیش از آنچه تاکنون شاهد بوده‌ایم از اجرای مکانیسم ماشه بپذیرد. 

صمتعلی سعدوندی، اقتصاددان از جمله این کارشناسان است که تاکید دارد آنچه بازار ارز را متاثر ساخته سیاست‌گذاری‌های پولی و مالی داخلی است و تاثیران مسائلی مانند مکانیسم ماشه و... کوتاه‌مدت و گذرا است. 

این اقتصاددان در گفت‌وگو با صمت با تایید اثر روانی اجرای مکانیسم ماشه بر نرخ ارز، اظهار کرد: رشد نرخ ارز در کشور ما عمدتا از محل شکست سیاست‌های بانک مرکزی در راستای کنترل تورم حادث شده است. وقتی نظارت درستی بر نظام بانکی وجود ندارد و بودجه‌بندی اصولی نیست و تلاشی برای کنترل هزینه‌ها وجود ندارد، خلق پول گسترده‌ای شکل می‌گیرد که نتیجه این وضعیت رشد نرخ ارز خواهد بود. سعدوندی سیاست‌هایی چون حراج سکه و ارزپاشی را ناکارآمد دانست و توضیح داد: اگر فرد مقتدری چون نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه، ریاست بانک مرکزی ما را برعهده داشت، اثرات اجرای مکانیسم ماشه کاملا قابل‌کنترل بود. اکنون سیاست‌های ارزی ما به‌گونه‌ای است که با سرکوب نرخ ارز به فرار سرمایه سوبسید می‌دهیم و تعجب‌آور اینکه باوجود چنین شرایطی اقتصاد ما هنوز پابرجا است!!

باید شدت و حدت «ماشه» را بررسی کنیم

صمتسید کمال سیدعلی نیز از جمله کارشناسانی است که بر این باور است حتی با اجرای مکانیسم ماشه نیز شاهد رشد چندانی در نرخ ارز نخواهیم بود. این کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت درباره میزان تاثیرپذیری ارز از اسنپ‌بک گفت: حتی اگر این‌گونه در نظر بگیریم که با اجرای مکانیسم ماشه جهش نرخ ارزی ایجاد می‌شود، با ایجاد انگیزه برای فروش در دارندگان ارز قیمت‌ها دوباره به حدود نرخ‌های کنونی خواهد رسید. 

سیدعلی با اشاره به اینکه اخبار مکانیسم ماشه تاثیر خود را بر بازار ارز گذاشته و نرخ فعلی، محصول همین اخبار است، ادامه داد: شدت و حدت مکانیسم ماشه نیز مولفه‌ای اثرگذار است و باید ببینیم فشاری بیش از آنچه تاکنون شاهد بوده‌ایم بر اقتصاد ایران وارد می‌شود یا خیر. طبیعتا با رفع این ابهام می‌توان برآورد دقیق‌تری از وضعیت ارز در صورت اجرای مکانیسم ماشه داشت. 

جایگاه ارز در دو سناریوی متفاوت

براساس آنچه تاکنون توضیح داده شد درباره اثر قطعنامه‌های شورای امنیت بر نرخ ارز، به بیان ساده و خلاصه باید گفت در صورتی که این قطعنامه ها از راه‌هایی چون ارزش صادرات نفتی، ارزش صادرات غیرنفتی، هزینه‌های تجاری و ارزی واردات و صادرات عملاً  به اقتصاد ایران فشار وارد کنند، نرخ ارز به‌طور دائمی افزایش می‌یابد. از بین این عوامل ارزش حقیقی صادرات نفتی نقش کلیدی دارد؛ به‌طوری که طبق محاسبات (کشش قیمتی ارزش حقیقی صادرات نفتی) می‌توان انتظار داشت هر نصف شدن صادرات نفتی، نرخ حقیقی ارز را ۳۵ درصد در یک سال افزایش دهد. اما اگر بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل صرفا منجر به تشدید نااطمینانی‌ها در اقتصاد شود، انتظار می‌رود اثر آن به‌شکل مقطعی باشد و به‌صورت نوسان نرخ ارز حول روند فعلی ظاهر شود؛‌از این رو برای حفظ ثبات حساب جاری و روند نرخ ارز لازم است اولا ارزش صادرات نفتی حفظ شود. ثانیا مقدار صادرات و هزینه‌های مربوط برای دیگر کامودیتی‌ها (به‌عنوان اجزای اصلی صادرات غیرنفتی) باثبات باشد و ثالثا هزینه‌های تجاری و ارزی واردات باثبات بماند. بر این مبنا باید گفت مداخلات کارشناسی بانک مرکزی در شرایط فعلی امری ناگزیر است. در مجموع برخی کارشناسان بر این باورند که با بازگشت قطعنامه‌ها به‌نظر نمی‌رسد موانع جدیدی بیش از موانع فعلی که ناشی از تحریم‌های یک‎جانبه آمریکاست برای اقتصاد ایران ایجاد شود، اما از نظر اثر روانی و انتظارات به‌نظر می‌رسد به‌دلیل کنش‌های رسانه‌ای و تبادر ذهنی کنشگران اقتصادی (این انگاره که قطعنامه‌ها به‌معنای محاصره اقتصادی و نظامی ایران است) می‌توان انتظار داشت سطحی از نوسان‌ها در بازار دارایی‌ها تجربه شود که گذر زمان، اثبات فقدان اثرات واقعی و نیز اتخاذ سیاست‌های اقتصادی و رسانه‌ای سنجیده می‌تواند این تکانه‌ها را به حداقل برساند.

طلا و سکه؛ افسار بازار در دست سیاست

در بیشتر روزهای هفته گذشته، نرخ طلا و سکه در جهتی که دلار حرکت می‌کرد، در نوسان بود. 

به‌بیان شفاف‌تر از آنجایی که اونس جهانی طلا در حدود ۳۶۴۷ دلار نوسان محدودی داشت، واضح است آنچه نرخ طلا و سکه را متاثر می‌‌ساخت، نرخ ارز بود. براساس همین روند بازار طلا و سکه در روز گذشته شاهد جهش بی سابقه‌ای بود؛ به‌‌طوری که قیمت سکه وارد کانال 99 میلیون تومان شد و طلا از 9 میلیون تومان عبور کرد.

التهابی در بازار نیست

در این باره رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران گفت: قیمت اونس جهانی در معاملات امروز (شنبه) با 25 دلار افزایش نسبت به روز پنجشنبه به 3682 دلار رسید و در ایران نیز قیمت طلا و سکه به‌دلایل متفاوت افزایش اونس جهانی‌، نرخ ارز و اخبار سیاسی اقتصادی گران شد؛ به‌طوری که سکه وارد کانال 99 میلیون تومانی شد و قیمت هر گرم طلا از 9 میلیون تومان عبور کرد؛ این در حالی است که باتوجه به افزایش قیمت‌ها هیچ گونه التهابی در بازار وجود ندارد.

صمتبذرفشان در پیش‌بینی قیمت طلا و سکه گفت: روز یکشنبه قیمت اونس به‌دلیل تعطیلی بازارهای جهانی ثابت خواهد ماند و در ایران نیز باید دید نوسانات نرخ ارز به کدام سو می‌رود.

سکه در یک‌قدمی ۱۰۰ میلیون تومان

روز گذشته قیمت سکه طرح جدید در بازار داخلی با 5 میلیون و 700 هزار تومان افزایش به 99 میلیون و ۴۹۰ هزار تومان، قیمت سکه طرح قدیم با 5 میلیون و 390 هزار تومان افزایش به ۹۲ میلیون و ۴۹۵هزار تومان، قیمت نیم‌سکه با یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان افزایش به ۵۰ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان، ربع سکه با ۳ میلیون تومان افزایش به ۳۰ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و سکه‌های گرمی بانک مرکزی با 500 هزار تومان افزایش به ۱۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان رسید و هر گرم طلای 18عیار نیز با رشد قیمت ۵۴۰ هزار تومانی با نرخ ۹ میلیون و ۲۸۰ هزار تومان معامله شد. 

سخن پایانی

با آنچه روز گذشته در بازارهای دارایی کشور شاهد بوده‌ایم، می‌توان گفت مکانیسم ماشه گرچه یک ابزار حقوقی در چارچوب برجام است، اما تاثیر آن بسیار فراتر از یک بند حقوقی است و صرف تهدید آن می‌تواند کل بازارهای ایران را تحت تاثیر قرار دهد؛ چه برسد به اجرای آن. 

نخستین بازار متاثر از اجرای این سازکار بازار ارز خواهد بود که دست‌کم انتظارات تورمی رشد قیمت را در آن رقم خواهد زد و متاثر از این اتفاق در بازار طلا و سکه هم به‌دلیل افزایش تقاضا و رشد قیمت دلار، سیر صعودی نرخ را شاهد خواهیم بود. مسئله نگران‌کننده‌تر اینکه در چنین شرایطی، رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران و مردم هم نوسانات را تشدید  کند. 

بر این مبنا برای کاهش اثرات این شوک‌ها، ایران نیاز به اصلاح ساختار اقتصادی، کاهش وابستگی به درآمد نفت، افزایش شفافیت مالی و تقویت روابط تجاری متنوع دارد؛ در غیر این صورت، هر بار که ماشه تهدید به فشرده شدن می‌شود که حالا هم احتمال آن ضعیف نیست، اقتصاد کشور لرزشی جدی را تجربه خواهد کرد.