سرمایه‌های کوچک، گام‌های بزرگ
شعار امسال توسط رهبر معظم انقلاب «سرمایه‌گذاری برای تولید» تعیین شده و این اهمیت بسزای این موضوع را نشان می‌دهد، سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی در سال‌های اخیر با مسائل گوناگونی همراه بوده است، مشکلات و چالش‌هایی مانند ناپایداری منابع کشاورزی، عدم‌دسترسی به تکنولوژی‌های مناسب، عدم‌حمایت از گسترش خصوصی‌سازی، بالا بودن هزینه تمام‌شده تولید، عدم‌تعادل عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی، تاثیر روابط سیاسی بر تجارت، قیمت‌گذاری دستوری محصولات کشاورزی، عدم‌اطمینان صادرکنندگان در انعقاد قراردادهای تجاری و تاثیرپذیری شدید از سیاست‌های اقتصادی و ... عمدتا موجب عدم‌تمایل افراد برای ورود به سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی شده است. باتوجه به نام‌گذاری سال ۱۴۰۴، مبنی بر «سرمایه‌گذاری برای تولید» توسط رهبر معظم انقلاب در بخشی از پیام نوروزی، وی لازمه تحقق سرمایه‌گذاری در تولید را ایجاد عزم و انگیزه جدی در دولت و مردم دانستند و بر زمینه‌سازی و برداشتن موانع تولید و کار مردم، وارد کردن سرمایه‌های خرد و کلان خود در راه تولید توسط دولت تاکید کردند. بر همین اساس در این گزارش از صمت به بررسی عوامل موثر در تحقق این شعار در بخش کشاورزی پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
توسعه با سرمایه‌گذاری‌های کوچک در بخش کشاورزی
بهزاد بابایی، رئیس کمیسیون کشاورزی استانداری همدان در گفت‌وگو با روزنامه صمت در این زمینه گفت: کمبود برق و قطعی آن به‌دنبال ناترازی انرژی در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های اصلی بخش کشاورزی تبدیل شده و باتوجه به اینکه وزارت نیرو ابلاغ کرده است که هر کشاورزی که بتواند ۸۰ درصد برق موردنیاز خود را از طریق پنل‌های خورشیدی تولید و به شبکه تزریق کند، از قطعی برق ۵ساعته معاف خواهد بود. بر همین اساس به کشاورزان پیشنهاد می‌کنم که با سرمایه‌گذاری‌های کوچک در این بخش، انرژی مصرفی موردنیاز خود را از طریق پنل‌های خورشیدی تامین کنند تا برق پایداری برای چاه‌های کشاورزی خود داشته باشند.
وی همچنین تاکید کرد: به‌منظور توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی نیاز است تا ادوات، تجهیزات و ماشین‌آلات مورداستفاده در این بخش به‌روز شوند تا بتوانیم بهره‌وری را در زمان خشکسالی‌ها افزایش دهیم. تا تولید از نظر حجمی افزایش یافته و بتوانیم در حوزه‌هایی که وابسته به واردات هستیم، به خودکفایی برسیم.
بابایی ادامه داد: برای آغاز این طرح سرمایه‌گذاران بزرگ در بخش کشاورزی می‌توانند با قدم نهادن در تولید برق در نیروگاه‌های خورشیدی فرهنگ‌سازی کنند تا در ادامه کشاورزان خرد نیز برای ورود به این سمت شوق پیدا کنند.
وی در اشاره به کشاورزانی که توان مالی برای خرید و بهره‌مندی از این طرح را ندارند، گفت: حال ممکن است که کشاورزان خرد، توان سرمایه‌گذاری در این بخش را نداشته باشند. به‌دلیل خرده‌مالکی شدن کشاورزی در کشور، اغلب چاه‌های کشاورزی به‌صورت‌مشارکتی استفاده می‌شوند. بنابراین کشاورزان با تشکیل گروه‌های ۱۰ تا ۱۵ نفره می‌توانند در این بخش به سرمایه‌گذاری بپردازند. بنابراین با جمع شدن چند کشاورز کوچک و تشکیل گروه نیز می‌توان در این راه قدم نهاد. از طرف دیگر، دولت در حال ارائه وام برای پنل‌های خورشیدی نیز هست. بنابراین از چندین روش می‌توان به‌منظور فرهنگ‌سازی و کمک به یکدیگر در عبور از بحران‌های کشاورزی و توسعه سرمایه‌گذاری در این بخش استفاده کرد تا کشاورزان ضمن تامین نیروی موردنیاز خود به پایداری در تولید نیز دست یابند.
بهزاد بابایی، رئیس کمیسیون کشاورزی استانداری همدان در پایان گفت: امیدواریم باتوجه به شعار سال ۱۴۰۴ به‌معنای واقعی سرمایه‌گذاری برای تولید اتفاق بیفتد تا ضمن اینکه کشاورزان بتوانند سال اقتصادی خوبی را در این حوزه شاهد باشند، تامین امنیت غذایی جامعه نیز با اختلال مواجه نشود.
چرایی عدم‌تمایل به سرمایه‌گذاری در کشور
پیش از این نیز عنایت‌الله بیابانی، قائم‌مقام خانه کشاورز در گفت‌وگو با صمت، در اشاره به دلایل خروج سرمایه بخش کشاورزی گفته بود: به‌دلیل درآمد بالا و قوانین روز کارگری که کشورهای اروپایی و امریکایی دارند، کشاورزان و حتی کارگران کشاورز ایرانی نیز به کشورهای ترکیه، امریکا، استرالیا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مهاجرت می‌کنند.
قائم‌مقام خانه کشاورز بااشاره به اینکه هم‌اکنون کشاورزان بدترین حال را در بین تولیدکنندگان دارند، افزود: بسیاری از اقلامی که ارتباط مستقیم به کشاورزی دارد مانند سم، کود، بذر و... بسیار سخت و پرزحمت در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد. مسئله دیگر، نداشتن راهنمایی درست و نظارت درست در این حوزه است، در جایگاهی مانند اتاق بازرگانی که از 4 رکن صنعت، معدن، تجارت و کشاورزی تشکیل شده است، اما متاسفانه تخصص کشاورزی در آن نقش ندارد. اتاق بازرگانی باید جایی باشد که تولیدات کشاورزی را اقتصادی کند، اما می‌بینیم که این جایگاه بسیار ضعیف است.
قائم‌مقام خانه کشاورز همچنین بر لزوم گسترش سرمایه‌گذاری تجار در این بخش تاکید کرد و گفت: نیاز است تجاری که صادرات مفید داشتند، سرمایه حاصله را در بخش کشاورزی صرف کنند. هیچ اشکالی ندارد اگر سرمایه‌داران و تجار وارد بخش کشاورزی شده و بزرگ‌ترین واردات را در این بخش به خود اختصاص دهند. چه‌بسا اگر بخش صنعت و تجارت کشور سرمایه‌های خود را در این بخش هزینه می‌کردند، اکنون با چالش‌های تامین نهاده اعم از خوراک دام، بذر، کود، سم و.... مواجه نبودیم، این اتفاقی است که در آن هم تجار سود می‌برند و هم کشور دچار نقصان تامین مایحتاج کشاورزی و دامپروری نمی‌شود.
وی افزود: ایران یکی از کشورهای تولیدکننده محصولات کشاورزی متنوع بوده و باید بتواند از این مزیت استفاده کند. آب‌وهوا و جغرافیای کشور ما به‌گونه‌ای است که در هر فصلی منطقه به منطقه ایران تولیدات انبوه دارند. باوجود اینکه ایران یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده مرکبات در دنیا است، اما مشاهده می‌کنیم که در زمان فصل برداشت این محصولات، به‌دلیل عدم‌مدیریت و برنامه‌ریزی درست، گاه این محصولات زیر پای درختان یا کنار خیابان‌ها به ضایعات تبدیل می‌شوند. در حالی که کشورهای دیگر میوه‌های مازاد و اضافی را به کارخانجات صنایع تبدیلی می‌دهند و در آنجا این مرکبات به فرآورده‌های دیگر تبدیل و حتی پوست آنها نیز تبدیل به چیپس و خوراک دام و طیور می‌شود.
به‌گفته وی؛ بخش کشاورزی کشور دارای ظرفیت‌های فراوانی است و نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و باید این سرمایه‌گذاری با نظارت و دقت کامل و تخصص لازم ایجاد شود تا ضمن اینکه بتواند کشاورزان را به انتظارات خود برساند، مصرف‌کننده نیز محصول موردنیاز خود را با نرخ ارزان‌تری تهیه کند.
بیابانی تاکید کرد: به‌دلیل قوانین جاری در کشور، سرمایه‌گذاران تمایلی به سرمایه‌گذاری و ورود به این بخش ندارند.
اطمینان‌بخشی، شرط ورود سرمایه به بخش کشاورزی
محمدجواد عسکری، رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در گفت‌وگو با ایرنا، گفت: اگر اطمینان‌بخشی و اعتماد ایجاد شود، مردم سرمایه‌های خود را در بانک یا بازار طلا و ارز نمی‌گذارند و به‌دنبال سرمایه‌گذاری در تولید می‌روند. این اطمینان‌بخشی باید از طرف دولت و دستگاه‌های اجرایی تقویت شود.
وی همچنین درباره تحقق شعار سال مبنی بر «سرمایه‌گذاری برای تولید» گفت: سرمایه‌گذاری برای تولید یک موضوع راهبردی و شعار پرمحتوایی است و قطع به یقین اگر این اقدام در طول یک سال در کشور انجام شود، حتما اتفاقات خوبی در حوزه اقتصادی رخ می‌دهد و بخش زیادی از مشکلات معیشتی مردم حل خواهد شد.
رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی مجلس بیان کرد: ما سرمایه‌گذار داخلی زیاد داریم و می‌توانیم در کنار آن از ظرفیت سرمایه‌گذار خارجی هم استفاده کنیم و معتقدیم سرمایه‌گذاری برای تولید از جمله در حوزه محصولات کشاورزی و مواد غذایی می‌تواند اقتصاد کشور را متحول کند.
وی همچنین تاکید کرد: حوزه اجرا باید سرمایه‌گذاری برای تولید را دنبال کند و نباید در فضای بروکراسی اداری گیر کند و به‌جای حل مشکل، ایجاد مشکل کند. همچنین باید نگاه و رویکرد نمایندگان مجلس این باشد که تلاش کنیم تا شعار سال عملیاتی شود و نباید همانند سال‌های گذشته موردبی‌توجهی قرار گیرد و در حد شعار باقی بماند، امسال باید اتفاق خوبی در حوزه سرمایه‌گذاری رخ دهد و بانک‌ها پای کار باشند و دستگاه‌های متولی همراهی کنند تا اهداف شعار سال محقق شود.
وی افزود: مجلس حتما نظارت خود را درباره انجام اقدامات لازم برای تحقق شعار سال به‌کار خواهد گرفت و برنامه داریم که ماهانه از دستگاه‌ها گزارش عملکرد واقعی بگیریم و اگر یک اطمینان‌بخشی ایجاد شود، مردم سرمایه‌های خود را در بانک و بازارهایی همچون طلا و ارز نمی‌گذارند و قطعا مردم به‌دنبال سرمایه‌گذاری در تولید می‌روند و این اطمینان‌بخشی هم، باید از طرف دولت و دستگاه‌های اجرایی تقویت شود.
رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی مجلس تصریح کرد: بهترین موقعیت و فرصت برای کشور بحث سرمایه‌گذاری برای تولید است و در بخش کشاورزی، صنعت، خدمات، گردشگری، معدن و انرژی این موضوع تاثیرگذار است و به‌طورخاص بخش کشاورزی باتوجه به شرایط اقلیمی یک فرصت منحصر به فردی برای کشور است.
عسکری بااشاره به اهمیت موضوع امنیت غذایی گفت: امروز دنیا به‌سمت تامین امنیت غذایی پیش می‌رود، چون تامین و امنیت مواد غذایی به امنیت ملی گره خورده است و اگر موضوع امنیت غذایی را فعال کنیم، با سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توانیم اشتغال و تولید بیشتری را ایجاد کنیم و صنایع تبدیلی بیشتری داشته باشیم و هم فضای صادرات را مهیا کنیم.
نماینده مردم داراب فارس تصریح کرد: ۵۰۰ میلیون نفر جمعیت پیرامونی کشورمان علاقه‌مند به خرید محصولات کشاورزی ما هستند. در این راستا هر دستگاهی مکلف است به وظیفه خود عمل کند و هر دستگاهی هم کوتاهی کند، مصداق ترک فعل است و ما از نگاه نظارتی حتما برخورد قانونی خواهیم کرد.
دلایل عدم‌تمایل به سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی
براساس این گزارش، نبود راهبردهای لازم در حوزه کشاورزی، ناکارآمدی سیاست‌ها، ناپایداری منابع کشاورزی، عدم‌دسترسی به تکنولوژی‌های مناسب، پایین بودن کیفیت نهاده‌ها و تجهیزات موردنیاز تولید، تغییرات اقلیم و تاثیرات آن بر کشاورزی، عدم‌حمایت از گسترش خصوصی‌سازی، بالا بودن هزینه تمام‌شده تولید، عدم‌تعادل عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی، تاثیر روابط سیاسی بر تجارت، قیمت‌گذاری دستوری محصولات کشاورزی، عدم‌اطمینان صادرکنندگان در انعقاد قراردادهای تجاری و تاثیرپذیری شدید از سیاست‌های اقتصادی کلان و همچنین نوسانات قیمت، کمبود آب، بروکراسی اداری، نبود الگوی کشت در کشور و وجود نرخ تضمینی، معافیت مالیاتی و هزینه پایین اجاره زمین و تولید در کشورهایی همسایه از دلایل اصلی عدم‌تمایل به سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی در ایران است.
سخن پایانی
در حال حاضر بخش کشاورزی داخلی حدود ۸۰ درصد مواد غذایی کشور را تامین کرده و سهم ۶.۶ درصدی در تولید ناخالص داخلی، ۱۷.۷ درصدی در اشتغال و ۵.۹ درصدی در صادرات غیرنفتی دارد. بر همین اساس و باتوجه به اهمیت این بخش در چرخه تولید و اقتصاد کشور، نیاز است که به‌صورت‌جدی، اقدامی عملی در این راستا انجام گیرد تا بتوان با حل چالش‌ها و مشکلات مربوط به این بخش به جایگاه ایده‌آل موردنظر در جهان دست یافت.
