وضع تعرفه‌های گسترده‌تر از اول فوریه

دونالد ترامپ بعد از بازگشت به کاخ‌سفید، اتحادیه اروپا را به وضع تعرفه‌های گمرکی تهدید و اعلام کرد: درباره اعمال تعرفه گمرکی بر کالاهای چینی نیز دقت و بررسی بیشتری می‌کند. ترامپ بعد از آغاز به کار، تمایل خود را به وضع تعرفه‌های گسترده‌تر از اول فوریه و اعمال تعرفه‌های ۲۵درصدی علیه کالاهای کانادا و مکزیک و همچنین تعرفه‌هایی علیه کالاهای وارداتی از چین و اتحادیه اروپا اعلام کرد. در این راستا برخی فولادسازان 2 کشور کانادا و مکزیک به مشتریان خود گفته‌اند به‌دلیل نگرانی از اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا به‌زودی تعرفه‌ها را دوباره اعمال کند، از ارسال سفارش‌های جدید به ایالات‌متحده خودداری می‌کنند. شرکت Stelco کانادا به مصرف‌کنندگان مستقر در ایالات‌متحده گفته است: فروش را متوقف می‌کند. به‌گفته فلک گلوبال‌متالز، یک خریدار بزرگ، تامین‌کنندگان فولاد مستقر در مکزیک نیز هفته گذشته سفارش‌های مواد را متوقف کردند، چراکه منتظر اقدام احتمالی ترامپ هستند.

ترامپ هفته گذشته از برنامه‌هایی برای اعمال تعرفه‌های ۲۵درصدی قبلی بر مکزیک و کانادا تا اول فوریه خبر داد؛ در حالی که این دو کشور از تعرفه گسترده ۲۵درصدی فولاد که ایالات‌متحده در نخستین روز دولت ترامپ اعمال کرده بود، معاف بودند. در این زمینه بازرگانان و تولیدکننده‌های 2 کشور نگرانی‌های زیادی دارند. جرمی فلک، مدیر اجرایی توزیع‌کننده فولاد فلک گلوبال متالز در آریزونا، گفت: تغییر سیاست تجاری فولادسازان مکزیکی باتوجه به رویکرد آنها به این بازار و از بین رفتن تعادل در این بازار ترس و نگرانی زیادی در پی دارد. براساس داده‌های وزارت بازرگانی ایالات‌متحده، کانادا بزرگ‌ترین منبع خارجی واردات فولاد به ایالات‌متحده و مکزیک سومین منبع بزرگ واردات فولاد به‌حساب می‌آید. براساس تحقیقات مورگان‌استنلی، ایالات‌متحده در سال ۲۰۲۳ حدود ۹۱ میلیون تن فولاد مصرف کرده است که واردات آن حدود ۲۷ درصد از کل تقاضا را تشکیل می‌دهد.

فرقی ندارد چه کسی در قدرت باشد

صباح زنگنه، کارشناس اقتصاد بین‌الملل در ارتباط با تاثیر آغاز به کار مجدد ترامپ بر بازار صنایع‌معدنی به صمت گفت: تفاوتی ندارد چه شخصی بر مسند قدرت در امریکا تکیه زند و همه‌چیز به نوع رابطه ایران با کشور بزرگی مانند امریکا بر خواهد گشت. زمانی که رابطه ایران با امریکا تعریف نشود، می‌توان آن را مانند جنگ موش و گربه دانست که یک جنگ ادامه‌دار خواهد بود. پس، ابتدا نیاز است تا رابطه ایران و امریکا تعریف شود.

زنگنه ادامه داد: آمار نشان می‌دهد، کشورهایی که اکنون به رشد مطلوبی در زمینه اقتصاد و صادرات محصولات معدنی رسیده‌اند، رابطه‌ای تعریف‌شده و موثر با امریکا داشته‌اند. کشورهایی مانند چین و ژاپن و اغلب کشورهای اروپایی دارای معدن، توانسته‌اند با برقراری ارتباط موثر با امریکا، به رشد مطلوب و دلخواه خود برسند و بازار محصولات معدنی را در دستان خود بگیرند. وضعیت بهره‌وری معادن در این کشورها شکل نگرفت، مگر آنکه با اقتصاد امریکا وارد مراوده مثبت شدند.

وی گفت: برقراری ارتباط با ترامپ به‌معنای تحت تسلط قرار گرفتن امریکا نیست؛ بلکه استفاده از ظرفیت‌های عظیم مالی و تکنولوژی این کشور است. کشورهای دارای معدن که توانسته‌اند این ارتباط را با امریکا برقرار کنند، شاهد رشد و شکوفایی اقتصاد خود بوده و صادرات محصولات معدنی خود را افزایش داده‌اند. مهم‌ترین موضوعی که در کشور ما، برای حوزه معدن چالش‌های بسیاری را به‌وجود آورده، تحریم است که این موضوع، با برقراری ارتباط تعریف‌شده با ترامپ، برطرف حواهد شد. هر زمان یک کشور، در برقراری ارتباط با امریکا ضعیف عمل کند، تمام اقتصاد کشور مانند صنعت، معدن و... را درگیر خواهد کرد و مشکلات بسیاری را به‌وجود خواهد آورد. زمانی که رابطه بدون درگیری و تنش، تعریف شود، منجر به مراودات مثبت خواهد شد و کمک بزرگی به بخش‌های معدن، انرژی، زیست‌محیطی و مطالعاتی خواهد بود. بنابراین، برقراری رابطه با ترامپ را نباید صرفا سیاسی دانست.

زمینه‌های معدنی ایران برای جذب سرمایه

وی افزود: کشور ایران زمینه‌های بسیاری دارد و برای سرمایه‌گذاران، دارای جذابیت‌های فراوانی است. یکی از این بخش‌های مهم اقتصادی که جذابیت بسیاری برای سرمایه‌گذاران دارد، حوزه معدن است که به‌علت اعمال تحریم‌ها، نتوانسته آن‌طور که باید، جذب سرمایه‌گذار کند. عادی شدن رابطه با امریکا و برقراری ارتباط موثر اقتصادی و مذاکره با ترامپ، می‌تواند محدودیت‌های موجود سرمایه‌گذاری را برطرف کند. چین و کشورهای اروپایی، آمادگی ندارند تا بدون رفع تحریم‌های موجود در ایران، سرمایه‌گذاری‌های خود را انجام دهند.

حوزه معدن در کشور، دارای ظرفیت‌های بسیاری است که اکنون، بیش از گذشته، نیاز به سرمایه‌گذار دارد تا بتواند خود را احیا کرده و در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد.

زنگنه خاطرنشان کرد: ایران باید بتواند از ظرفیت‌هایی که ترامپ در امریکا ایجاد کرده، به‌صورت عادلانه و عالمانه استفاده کند و بتواند سبب رشد اقتصاد شود. ترامپ، علاقه بسیاری به ایران دارد و تاکنون از هیچ کشوری، این اندازه صحبت نکرده؛ وی تعریف‌های بسیاری از ایران کرده است و این صحبت‌ها نشان از علاقه ترامپ به ایران دارد. ما باید بتوانیم از این فرصت در راستای توسعه معادن و اقتصاد استفاده کنیم. لازم به‌ذکر است، در کنار برقراری ارتباط با امریکا، باید فعالیت‌های داخلی را نیز افزایش دهیم و بدون تقویت فعالیت‌های داخلی، نمی‌توان امید به توسعه اقتصادی داشت. اگر چنین امری انجام گیرد، بخش انرژی و معدن، شاهد یک شکوفایی بزرگ خواهند بود.

وی گفت: اگر ایران نتواند در راستای برقراری یک ارتباط موثر با امریکا گام بردارد، نتیجه این خواهد شد که تحریم‌ها ادامه خواهد داشت و شاید افزایش هم پیدا کند. این تحریم‌ها، تاکنون توانسته است آسیب‌های جدی به حوزه معدن وارد کند و افزایش آن می‌تواند بسیاری از معادن را به‌تعطیلی بکشاند.

یکی از تجهیزات موردنیاز معادن، ماشین‌آلات اکتشافی و استخراج است که تحریم‌ها مانع از ورود به‌روزترین این ماشین‌آلات شده است و افزایش تحریم، کار را دشوارتر خواهد کرد. ایران باید با اقتصاد منطقه و اقتصاد جهان مرتبط باشد تا بتواند وضعیت فعلی معادن را تبدیل به شرایط ایده‌آل کند.

تاثیرات روانی و تبلیغاتی ترامپ

جعفر قنادباشی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل در ارتباط با تاثیر اقدامات ترامپ بر اقتصاد معادن به صمت گفت: می‌توان پیش‌بینی کرد که ترامپ ۲ اقدام تاثیرگذار را انجام خواهد داد. نخستین اقدام، تاثیر روانی و تبلیغاتی است که از مدت‌ها قبل آغاز شده است. تصور می‌شد که با آمدن ترامپ، اقتصاد و معادن ایران، وارد یک فشار حداکثری می‌شود و ترامپ تلاش خواهد کرد تا با افزایش تحریم‌ها، ایران را در یک فشار اقتصادی قرار دهد. این تاثیرات که از قبل انتخابات امریکا آغاز شده بود، در حال‌ حاضر به حداکثر خود از نظر بار روانی رسیده است.

قنادباشی ادامه داد: اثر اقدامات ترامپ در صحنه سیاسی و اقتصادی را می‌توان در راستای اقدام دوم ترامپ دانست. تصور می‌شود، خلاف آنچه ترامپ در ارتباط با ادامه تحریم‌ها به آن اشاره کرده است، در عرصه عمل نتواند آن را عملیاتی کند و برایش بسیار دشوار خواهد بود. برای اجرای تحریم حداکثری علیه ایران، تمهیدات بسیاری در عرصه بین‌الملل نیاز است که مانند گذشته، شرایط اعمال تحریم فراهم نیست. تحریم امریکایی‌ها موردتایید سازمان ملل نیست و خودشان این تحریم را اعمال می‌کنند و کشورها را به ممنوعیت معامله با ایران وادار می‌کنند. ایران دارای ظرفیت‌های بسیار خوب معدنی است که وجود این تحریم‌ها و نبود خریدار و سرمایه‌گذار، سبب شده است تا شاهد یک چالش بزرگ در معادن کشور باشیم.

ضعیف‌تر شدن امریکا

وی گفت: امریکایی‌ها ضعیف تر شده‌اند و افزایش کشورهای باشگاه تحریمی، سبب شده است تا مانند گذشته، امریکا نتواند آن‌طور که باید با اعلام تحریم، کشورها را به دردسر بیندازد. البته، این موضوع بر کسی پوشیده نیست که همین میزان تحریم موجود، سبب شده تا جذب سرمایه‌گذار در حوزه معدن با مشکلات بزرگی مواجه شود و این حوزه، آن‌طور که باید، نتوانسته است، بهره‌وری اقتصادی مناسبی داشته باشد. همچنین به‌علت تحریم‌هایی که در دوره گذشته ریاست‌جمهوری ترامپ بر کشور اعمال شده، ورود ماشین‌آلات موردنیاز معادن با مشکلاتی مواجه شده است.

وی افزود: کشورهای عضو باشگاه تحریمی به یکدیگر نزدیک شده و توانسته‌اند برخی از نیازها را تامین کنند. بریکس، مثال بسیار خوبی برای این موضوع است. بنابراین، باتوجه به این مسائل، ترامپ نمی‌تواند آن اقداماتی را که در دوره گذشته اجرا کرده، در این دوره اجرایی کند و به‌سمت صفر کردن صادرات نفت و محصولات معدنی ما پیش برود. ترامپ نیز، امیدی برای پیروزی چنین سیاستی ندارد. ترامپ در گذشته سیاست چماق و هویج را علیه ایران در پیش گرفت و در کنار آن، نامه‌ای را به ایران فرستاد. این اقدام ترامپ، نشان از تمایل او به برقراری مذاکره با ایران دارد. اگر فضای سیاسی امریکا به ترامپ اجازه دهد، او قصد دارد تا از راه احترام با ایران مذاکره کند.

قنادباشی خاطرنشان کرد: برقراری ارتباط موثر با ترامپ، می‌تواند معادن کشور را از وضعیت فعلی نجات دهد. همه مواردی که معادن با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، برگرفته از تحریم است و تا مشکل تحریم برطرف نشود، نمی‌توان به آینده شکوفایی معادن امیدوار بود.

سخن پایانی

تحریم بخش معادن و فلزات در دوران ترامپ مسبوق به سابقه است. در سال ۱۳۹۸ بنا بر دستور اجرایی که رئیس‌جمهوری وقت امریکا صادر کرده بود؛ بخش فلزات و معادن ایران مشمول تحریم‌ها شد. تحریم‌هایی شامل صادرات آهن، آلومینیوم، فولاد و مس اعلام شده بود. جالب است که در دولت بایدن هم تحرکاتی برای اعمال تحریم‌ها نسبت به بخش معدن و فولاد ایران انجام شده است.