صنعت خودرو در تونل زمان
شرکت مشاوره بین‌الملل رولند برگر به‌تازگی در گزارشی پیش‌بینی کرده چشم‌انداز جهانی خودروسازی در ۲۰ سال آینده حرکت به سوی شکاف و تفرقه بیشتر جوامع است، با محوریت چرخش آشکار از جهانی‌سازی به منطقه‌گرایی (حمایت از تولید ملی). این‌گذار نشان می‌دهد صنعت حمل‌ونقل مناطق گوناگون جهان در سال‌های آینده در مسیرهای متفاوت از توسعه و با سرعت‌های گوناگون رشد خواهند یافت. عوامل متعددی این تفاوت را هدایت می‌کنند، از جمله تحولات ژئوپلتیکی، تفاوت‌های تنظیم‌گری و قانون‌گذاری، پیشرفت‌های فناوری، ترجیحات مصرف‌کننده و تغییرات کلان اقتصادی. صمت در این گزارش نگاهی داشته به آینده صنعت خودرو از زاویه تاثیرات کلانی که بر جا خواهد گذاشت و در این زمینه نظر کارشناسان حوزه خودرو را آورده که در ادامه می‌خوانید.
خودرو ایجادکننده شکاف عمیق بین ملت‌ها
علی میرزایی‌سیسان، پژوهشگر حوزه خودرو: براساس آنچه بر صنعت خودرو جهان گذشته و در پیش‌بینی وضعیت آینده این صنعت بیش از همه انتظار می‌رود چین از بازار جذاب و موتوری رشد برای تولیدکنندگان خودروسازان اروپایی به بازاری عمدتا برای خودروهای برقی تبدیل شود که تحت سلطه بازیگران خود چین قرار بگیرد. همچنین پیش‌بینی می‌شود بخش عمده‌ای از جهان برای سال‌های زیادی همچنان به خودروهای دارای موتور احتراق داخلی وابسته بماند. تحولات سیاسی در عمیق کردن شکاف بی‌تاثیر نیستند. حتی انتخاب یک رئیس‌جمهور یا وضعیت اقتصادی یک‌کشور اروپایی نقشی اثرگذار در این شکاف دارد. مثلا انتخاب مجدد دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده یکی از این تحولات است که پیامدهای قابل‌توجهی برای تجارت جهانی، سیاست‌های و چارچوب‌های نظارتی دارد. در این دوره، انتظار می‌رود اقدامات حمایت‌گرایانه مانند اعمال تعرفه بر واردات خودرو از بازارهای کلیدی مانند چین و مکزیک تشدید شود که می‌تواند زنجیره‌های تامین جهانی را مختل کرده و هزینه خودروها را برای مصرف‌کنندگان افزایش دهد. همزمان، آلمان به عنوان موتور اقتصادی و خودروسازی اروپا، با رکود اقتصادی طولانی‌مدت مواجه است. این کشور انقباض اقتصادی ممتد را تجربه می‌کند و بخش تولیدی آن، به‌ویژه صنعت خودرو، با کاهش تقاضا و رقابت فزاینده از سوی چین روبه‌رو است. ضعف‌های نسبی ساختاری در اقتصاد آلمان نسبت به رقبایش، همراه با قیمت‌های بالای انرژی و عدم‌قطعیت‌های ژئوپلتیکی، چالش‌هایی را که خودروسازان این کشور با آن روبه‌رو هستند، تشدید کرده است و این مهم بر بازار و صنعت اروپا و جهان غرب تاثیر خواهد داشت. کنش و واکنش بین آلمان و چین در آینده در خودروسازی کم تنش نخواهد بود.
صنعت جهانی خودرو در حال ایجاد شکاف عمیق بین ملت‌هاست که چشم‌اندازی پیچیده و چندپاره برای مسیر آینده خودروسازی جهانی بازتعریف می‌کنند. بی‌اعتمادی فزاینده بین رهبران سیاسی شرق و غرب به روابط تجاری پرتنش و رویکردهای متناقض نسبت به سیاست‌های اقلیمی منجر شده است. در حالی‌که بسیاری از دولت‌ها به‌طور عمومی متعهد به اهداف بلندپروازانه اقلیمی مانند دستیابی به کربن‌زدایی تا سال ۲۰۳۵ هستند، این تعهدات روی کاغذ فاقد اقدام معنادار برای مقابله با تغییرات اقلیمی در بسیاری از کشورها شده و سرعت تحول صنایعی مانند خودروسازی را در وضعیت عدم‌قطعیت قرار داده است. این عوامل به‌طور جمعی چالش‌های چندوجهی را که صنعت جهانی خودرو با آن مواجه است، نشان می‌دهد. به نظر می‌آید تحولات خودروسازی به هفت شکل در دنیا شکاف عمیق ایجاد کرده است که در ادامه به‌طور مختصر به آنها اشاره می‌شود.
سلطه فناوری به‌عنوان شکلی از استعمار نوین
پیشرفت‌های تکنولوژیکی در حوزه نوین شکل‌های جدیدی از وابستگی اقتصادی ایجاد کرده‌اند. کشورهای ثروتمندتر و غول‌های فناوری در خط مقدم این نوآوری‌ها قرار دارند، در حالی‌که کشورهای کمتر توسعه‌یافته تلاش می‌کنند همگام شوند یا همچنان به فناوری‌های قدیمی وابسته بمانند و برای همگام شدن باید هزینه بیشتری پرداخت کنند. این تحولات کمتر از الگوهای تاریخی استعمار نیست که در آن برتری نسبی به‌عنوان ابزاری برای سلطه بر دیگر مناطق استفاده می‌شد؛ بنابراین، کشورهایی که دارای فناوری‌های پیشرفته هستند، قدرت بیشتری برای تسلط اقتصادی هستند نسبت به کشورهایی دارند که وابسته به واردات این نوآوری‌ها هستند.
کاهش دسترسی به خودرو ارزان
افزایش هزینه خودروها به‌ویژه خودروهای برقی، مالکیت خودرو را برای بخش بزرگی از جمعیت جهانی، به‌ویژه جوانان، غیرقابل دسترس کرده است. این روند به‌طور نامتناسبی بر خانوارهای کم‌درآمد تاثیر می‌گذارد که قبلا نیز با افزایش نرخ خودروهای دست دوم و هزینه‌های نگهداری مواجه بودند. با کاهش دسترسی به حمل‌ونقل مطمئن، نابرابری اقتصادی عمیق‌تر شده و جمعیت‌های کم‌درآمد بیشتر به حاشیه رانده می‌شوند. تحولات اجتماعی و اقتصادی با سرعت متفاوتی در مناطق مختلف جهان رخ می‌دهد. برخی مناطق مدل‌های جدید اقتصادی مبتنی بر نوآوری و اهداف پایداری را سریعا پذیرفته‌اند، درحالی‌که دیگر مناطق به‌دلیل محدودیت‌های اقتصادی یا زیرساخت ناکافی پیشرفت آهسته‌ای دارند. این توسعه نابرابر باعث ایجاد آسیب‌های اجتماعی می‌شود که شاید اثرات منفی عمیقی در جامع بگذارد.
رویکردهای متفاوت نسبت به پایداری
مناطق گوناگون جهان درجات متفاوتی از تعهد به پایداری در بخش خودروسازی نشان می‌دهند. در حالی‌که برخی کشورها دنبال دستیابی به بی‌طرفی کربنی و فناوری‌های سبز هستند، برخی دیگر رشد اقتصادی را بر نگرانی‌های زیست‌محیطی اولویت می‌دهند. این تفاوت‌ها منجر به رویکردی چندپاره نسبت به پایداری محیط‌زیست جهانی شده است: برخی کشورها در پذیرش خودروهای برقی پیشرفت سریعی دارند، درحالی‌که دیگران به‌دلیل محدودیت‌های اقتصادی یا سیاسی عقب مانده‌اند یا اصلا اولویتی در این زمینه ندارند.
چرخه عمر کوتاه‌تر طراحی خودروها
سرعت سریع نوآوری فناوری منجر به کوتاه شدن چرخه عمر طراحی خودروها شده است. خودروسازان تحت فشار فزاینده‌ای قرار دارند تا مدل‌ها را مکررا بروزرسانی کنند تا پیشرفت‌هایی مانند خودروهای برقی، فناوری رانندگی خودران و متصل را شامل شوند. این سرعت شتابان، نه‌تنها هزینه تولید را افزایش می‌دهد، بلکه باعث ایجاد نابرابری بین مناطقی می‌شود که توانایی پذیرش این تغییرات را دارند و آنهایی که ندارند.
تنش‌های ژئوپلتیکی شکل‌دهنده تجارت جهانی
تنش‌های ژئوپلتیکی به‌ویژه بین غرب و چین تاثیر عمیقی بر رشد صنعت خودرو جهانی دارند. موانع تجاری، تعرفه‌ها و محدودیت‌ها در اشتراک‌گذاری فناوری زنجیره‌های تامین جهانی را مختل کرده‌اند.
ترجیحات متفاوت مصرف‌کنندگان جهانی
با ادامه توسعه مناطق به شیوه‌ای مستقل در ۲۰ سال آینده، صنعت خودرو به‌طور فزاینده‌ای دچار قطب‌بندی کردن جوامع گام برخواهد داشت. این روند تفاوتی مهم با جریان جهانی‌سازی دهه‌های گذشته دارد. ترجیحات مصرف‌کنندگان برای انواع خودرو نیز به‌شدت براساس منطقه متفاوت خواهد بود، زیرا هیچ مدل واحدی نمی‌تواند نیازهای متنوع همه بازارها را با فناوری‌های جدید برآورده کند. برای نمونه، انتظار می‌رودکه کشورهای در حال توسعه همچنان سهم بیشتری از خودروهای اقتصادی (ارزان‌تر) و بازار انبوه (نه لوکس و گران‌قیمت) را حفظ کند که بازتاب‌دهنده سطح درآمد پایین‌تر در این مناطق است. بعید است طی ده تا پانزده سال آینده شاهد ظهور گسترده تنوعی از مدل‌های خودروهای به‌صرفه به‌ویژه برای بازارهای کم‌درآمد باشیم، زیرا خودرو همچنان برای خیلی‌ها گران خواهد بود.
آسیب‌پذیری زنجیره تامین جهانی
تنش‌های ژئوپلتیکی آسیب‌پذیری‌هایی را در زنجیره تامین جهانی صنعت خودرو آشکار کرده‌اند. وابستگی این صنعت به شبکه‌های پیچیده بین‌المللی منجر به اختلالات مکرر مانند کمبود نیمه‌هادی‌ها و یا مونو پلی مواد کمیاب معدنی شده است که تولید خودروها را در سراسر جهان تحت‌تاثیر قرار داده‌اند. خودروسازان بین‌الملل در حال انتقال تولید نزدیک‌تر به خانه (حمایت از تولید داخلی) قدم گذاشته‌اند تا وابستگی به بازارهای جهانی ناپایدار کاهش یابد.
آینده پرتحول در انتظار صنعت خودرو جهان
علی اکبری، پژوهشگر حوزه خودرو: صنعت خودرو جهان در آینده نزدیک با تحولاتی بسیار بیشتر از آنچه تاکنون مشاهده کرده‌ایم، روبه‌رو خواهد بود. این روندهای نوآورانه و فناوری‌های جدید در صنعت حمل‌ونقل تاثیرات زیادی بر جامعه و محیط‌زیست دارند. در این شکی نیست که این صنعت بسیاری از معادلات و تعاملات جامعه بشری را تغییر خواهد داد و ما شاهد روندهای تازه‌ای در مناسبت‌های گوناگون جوامع در بخش‌های گوناگون خواهیم بود.
در این میان، تحولات فناوری و نوآوری و پیشرفت‌های فناوری در زمینه خودروهای خودران به‌طور خاص قابل‌توجه است و بیشترین تاثیرگذاری را دارند. خودروهای خودران با استفاده از حسگرها، دوربین‌ها و الگوریتم‌های هوش مصنوعی قادر به شناسایی محیط اطراف خود هستند. این فناوری‌ها به خودروها اجازه می‌دهند بدون دخالت انسان حرکت کنند و تصمیمات بهینه‌تری در شرایط مختلف ترافیکی بگیرند. این تحولات نه‌تنها ایمنی جاده‌ها را افزایش می‌دهند، بلکه می‌توانند به کاهش ترافیک و آلودگی هوا نیز کمک کنند. این رویکرد خود در بلندمدت جریان‌های جدیدی را در جوامع ایجاد خواهد کرد.
ایمنی و کاهش تصادفات
یکی از مزایای اصلی ورود جدی به عرصه فناوری، فراگیر شدن استفاده از خودروهای خودران است که درنهایت منجر به افزایش ایمنی جاده خواهد شد. بیش از ۹۰ درصد تصادفات ناشی از خطای انسانی است. با جایگزینی رانندگان با سیستم‌های خودکار، احتمال وقوع تصادفات به‌طور قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت. همچنین خودروهای خودران با استفاده از داده‌های دقیق و تحلیل‌های پیشرفته، می‌توانند خطرات را شناسایی کرده و واکنش‌های سریع‌تری نسبت به شرایط خطرناک نشان دهند. بدون شک ادامه‌دار شدن و نهادینه شدن فناوری‌های جدیدی که البته به‌سرعت قدیمی خواهند شد نیز تاثیرات قابل‌توجهی بر وضعیت کلی جوامع خواهد گذاشت. در این بخش هرقدر یک جامعه بیشتر مجهز شود و سریع‌تر با فناوری ارتباط برقرار کرده و آن را به کار بگیرد، تاثیرات متفاوت و واکنش‌های متعددی را تجربه خواهد کرد. اینجاست که بین جوامع نوع جدیدی از فاصله‌های ناشی از حضور یک صنعت شکل می‌گیرد.
فرصت‌های اقتصادی
با وجود مزایای فراوان، صنعت خودرو در پذیرش فناوری‌های جدید با چالش‌هایی مواجه است. یکی از این چالش‌ها، نگرانی‌های ایمنی و امنیتی است.
برای موفقیت در این مسیر، نیاز است که زیرساخت‌های مناسب ایجاد و قوانین جدیدی برای مدیریت این فناوری‌ها وضع شود. پذیرش اجتماعی این فناوری‌ها نیز نیازمند زمان و آموزش عمومی است. در این میان، خودروهای جدید برای ایجاد مشاغل جدید فرصت‌هایی فراهم می‌کنند. خدماتی مانند تاکسی‌های خودران و تحویل کالا با استفاده از خودروهای خودران می‌توانند به رشد اقتصادی کمک کنند. کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل ناشی از حذف نیاز به رانندگان انسانی و بهینه‌سازی مصرف سوخت نیز از دیگر مزایای اقتصادی این تحول است.
تحولاتی که صنعت خودرو در آینده تجربه خواهد کرد، نه‌تنها بر نحوه سفر ما تاثیر خواهد گذاشت، بلکه می‌تواند زندگی روزمره مردم را نیز تغییر دهد. توجه به چالش‌ها و فرصت‌های موجود بسیار حائز اهمیت است؛ از این‌رو ضرورت دارد دولت‌ها و شرکت‌ها برای پذیرش این فناوری‌ها آماده شوند تا بتوانند از مزایای آن بهره ببرند.
سخن پایانی
صنعت خودرو در نقطه عطف حیاتی قرار دارد و همزمان با فرصت‌ها و چالش‌هایی روبه‌رو است که مسیر آینده آن را در مناطق گوناگون جهان شکل خواهند داد. از یک‌سو، پیشرفت‌های تکنولوژیکی مانند پیشرانه‌های برقی و سیستم‌های رانندگی خودران و خودروهای متصل ظرفیت عظیمی برای پایداری محیط زیستی و ارائه راهکارهای حمل‌ونقل بهتر دارند. در حالی یک‌طرفه سکه رشد فناوری هوشمند وسایل نقلیه وعده حمل‌ونقل ایمن‌تر و کارآمدتر از طریق اتوماسیون و اتصال را می‌دهد. در آن سوی سکه، این پیشرفت‌ها نیز چالش‌هایی اساسی ایجاد کرده‌اند که شکاف‌های جهانی را تشدید می‌کنند. در بیشتر کشورها هزینه بالای پذیرش فناوری‌های جدید بار سنگینی بر دوش مصرف‌کنندگان گذاشته است، به‌ویژه کسانی که از خانوارهای کم‌درآمد هستند و مسئله دسترسی‌پذیری وسایل نقلیه تبدیل به یک نگرانی فزاینده شده است. علاوه بر این، سرعت سریع نوآوری چرخه عمر وسایل نقلیه را کوتاه کرده و هزینه تولید برای خودروسازانی که باید مدل‌ها را مدام بروزرسانی کنند تا رقابتی باقی بمانند افزایش داده است. تنش‌های ژئوپلتیکی نیز مسائل را پیچیده‌تر کرده‌اند؛ روابط تجاری مختل و آسیب‌پذیری‌هایی در زنجیره تامین جهانی آشکار شده‌اند به‌ویژه برای قطعات حیاتی که ظرفیت تولید فرامرزی و همکاری بین‌الملل را محدود می‌کند. بی‌شک خودروسازی نوین با تمام جذابیت‌هایش در حال ایجاد شکاف‌های عمیقی بین ملل گوناگون است و بعضی از این شکاف‌های با اثرات شگرف اجتماعی شاید در بلندمدت قابل ترمیم نباشد. با وجود این نگرانی‌ها از نوسانات شدید خودروسازی در سطح بین‌الملل، هنوز دلایل زیادی برای خوشبینی وجود دارد: بسیاری از کشورها گام‌های بزرگی برای دستیابی به پایداری محیط‌زیست با کاهش انتشار برداشته‌اند؛ آنها فعالانه به گسترش تنوع حمل‌ونقل پاک (فقط خودرو سواری) برای بهبود کیفیت شهروندان می‌پردازند.
