حصول نتیجه، به‌شرط اراده حاکمیت
روز یکشنبه، اول مهر مسعود پزشکیان برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل راهی نیویورک شد.
این نخستین سفر رسمی دکتر پزشکیان به مجمع عمومی سازمان ملل است و آن‌گونه که خودش اعلام کرده در این سفر برای بازگشت و جذب سرمایه ایرانیان اقداماتی انجام خواهد داد. اکثر کارشناسان نیز سفر به نیویورک و حضور در مجمع عمومی سازمان ملل را فرصتی مناسب برای طرح مواضع سیاسی کشور و انجام گفت‌وگوهای دو یا چندجانبه با سران کشورهای دیگر می‌دانند و بر این باورند که این سفر می‌تواند فتح بابی برای برقراری ارتباط اقتصادی با کشورهای دیگر باشد.
به‌طور قطع در شرایط کنونی برجام و رفع تحریم‌های هسته‌ای کشور مهم‌ترین مطالبه مردم و حتی اولویت سیاست‌گذاری اقتصادی کشور است که این سفر می‌تواند بستر مذاکره برای این امر مهم و بسترساز تغییر وضعیت اقتصاد را فراهم سازد؛ مسئله‌ای که باتوجه به اظهارات و نگاه کلی پزشکیان دور از انتظار نمی‌نماید. با این حال باید دید آیا اراده مجموع حاکمیت هم بر این مسئله استوار است و اختیار رئیس‌جمهوری و هیات همراه برای رفع تنش و مذاکره درباره مسائل گوناگون تا چه حدودی است. البته باید در نظر داشت که سفرهای چنینی بیش از آنکه دستاوردی واضح و آنی داشته باشند، در واقع نوعی ریل‌گذاری برای اقدامات آینده دولت‌ها هستند.صمت در این گزارش با نگاهی به برنامه کلی سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به نیویورک برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، در گفت‌وگو با کارشناسان به بررسی دستاوردهای اقتصادی احتمالی این سفر پرداخت.
برنامه‌های رئیس‌جمهور و هیات همراه در سفر به نیویورک
شورای اطلاع‌رسانی دولت درباره نخستین سفر رئیس‌جمهور به نیویورک اطلاعیه‌ای صادر کرد.
در این اطلاعیه آمده است:
برابر برنامه‌ریزی از پیش تعیین‌شده، رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان صبح روز یکشنبه اول مهر برای شرکت و سخنرانی در هفتادونهمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد عازم نیویورک شد تا در سفری سه‌روزه علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل در بامداد روز چهارشنبه، در نشست سران میثاق آینده نیز حاضر شود و به ایراد سخنرانی بپردازد.
دیدار با مدیران رسانه‌های آمریکایی، دیدار با رهبران ادیان ابراهیمی، علمای شیعه مقیم آمریکا، دیدار با نخبگان سیاسی ایرانی مقیم آمریکا، دیدار با نخبگان علمی ،کارآفرینان و پزشکان ایرانی، نشست عمومی با ایرانیان مقیم آمریکا، دیدار با دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای اروپا و دیدارهای دوجانبه با تعدادی از رؤسای‌جمهوری و نخست‌وزیران کشورهای خارجی از دیگر برنامه‌های سفر کاری سه‌روزه رئیس‌جمهوری، پزشکیان به نیویورک است. همان‌طور که پیش از این اعلام شده بود تشریح مواضع جمهوری اسلامی ایران درباره مسائل بین المللی و تداوم مسیر دیپلماسی فعالانه دولت چهاردهم در تحقق وفاق و صلح از جمله اهداف این سفر است.
همچنین بار دیگر اعلام می‌شود که در این سفر و با دستور دکتر مسعود پزشکیان، تیمی چابک و کارآمد، رئیس‌جمهور را همراهی می‌کنند و لذا تاکید می‌شود خبرسازی‌های شائبه‌دار درباره همراهان در این سفر نادرست است.
برجام و رفع تنش‌های سیاسی در اولویت باشد
یک پژوهشگر حوزه انرژی درباره اولویت‌هایی که باید در سفر اخیر رئیس‌جمهوری مد نظر قرار گیرد، بیان کرد: در سفر آقای پزشکیان به نیویورک از نظر اقتصادی مسئله رفع تحریم‌ها باید در اولویت باشد. البته در ملاقات‌های دوجانبه در حاشیه اجلاس سازمان ملل حسب روابط با کشورهای مختلف، مسائل اقتصادی فی‌مابین می‌تواند پیگیری شود.
غلامحسین حسن‌تاش، کارشناس ارشد حوزه انرژی در تشریح برنامه‌های سفر سران کشورها به سازمان ملل اظهار کرد: حضور در سازمان ملل معمولا دو جنبه دارد؛ یکی حضور در یک محفل بین‌المللی که ظرفیت چندانی ندارد و فقط فرصت بیان آخرین مواضع سیاسی کشور در آن فراهم است. جنبه دوم ملاقات‌های جانبی است که در حاشیه مجمع عمومی انجام می‌شود و ربط چندانی به سازمان ملل ندارد.
وی افزود: اجلاس مجمع و حضور سران کشورها فقط فرصت یک سری ملاقات‌های فشرده در سطح بالا را ایجاد می‌کند. در این ملاقات‌های دوجانبه یا چندجانبه حسب تدارکی که وزارت خارجه یا سایر وزارتخانه‌ها از قبل کرده باشند، بسیاری از مسائل دوجانبه بین ایران و کشورهای مختلف می‌تواند در سطح سران پیگیری شود.
این کارشناس حوزه انرژی در پاسخ به سوالصمت مبنی بر اینکه آیا این سفر می‌تواند فرصت‌هایی را برای ایران برای دستاوردهای اقتصادی به‌ویژه در بخش انرژی رقم بزند؟ بیان کرد: این سفر می‌تواند بالقوه در حوزه انرژی هم دستاورد داشته باشد؛ مثلا وضعیت قرارداد صادرات گاز بین ایران و پاکستان تعیین‌تکلیف شود یا در زمینه تعهدات فراوانی که روس‌ها در زمینه همکاری انرژی با ایران داده‌اند، اما تقریبا به هیچ کدام عمل نکرده‌اند در ملاقات احتمالی آقای پزشکیان و پوتین، گفت‌وگو شود. همچنین می‌توان در یک نشست سه‌جانبه بین ایران و مقامات عربستان و کویت درباره مسئله میدان آرش راه‌حل پیدا کرد.
حسن‌تاش در پایان تاکید کرد: البته به‌طور اساسی اینکه مشکلات اقتصادی ایران، از جمله مشکلات بخش انرژی در مسیر و روند حل شدن قرار گیرد، مستلزم تعیین‌تکلیف مسئله برجام و به‌ویژه حل مشکلات سیاسی با ایالات متحده امریکاست که در چنین سفری می‌تواند گام‌های موثری در جهت آن برداشته شود؛ مشروط بر اینکه اراده حاکمیت بر آن قرار گرفته باشد و رئیس‌جمهوری در این زمینه مختار و مجاز شده باشد.
سفر به نیویورک، فرصتی برای بازگرداندن اعتماد
یک کارشناس حوزه اقتصاد سیاسی درباره تحرکات اقتصادی که می‌تواند در سفر رئیس دولت چهاردهم به نیویورک صورت گیرد، بیان کرد: ریسک‌هایی که اقتصاد ما را تهدید می‌کنند در دو دسته سیاسی و اقتصادی قابل‌تقسیم هستند و قاعدتا سفر اخیر آقای پزشکیان به ایالات متحده و حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دسته سفرهای سیاسی طبقه‌بندی می‌شود. با این حال اگر بتوان در حاشیه این سفر در راستای کاهش تنش‌های بین‌المللی و مسائل ژئوپلتیک منطقه‌ای و افزایش تعامل با همسایگان و طرف‌های تجاری از یک طرف و کاهش تنش با کشورهای اروپایی یا طرف‌های سیاسی که می‌توانند در مجامع بلوک غرب و امریکا چانه‌زنی داشته باشند، از طرف دیگر، اقدامات و مذاکراتی انجام داد، قطعا نتیجه به نفع ما خواهد بود.
حمیدرضا جیهانی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو باصمت در تشریح دستاوردهایی که این سفر می‌تواند داشته باشد بیان کرد: بحث‌های سیاسی و مذاکرات احتمالی رئیس‌جمهوری در سفر اخیر می‌تواند منجر به عقد تعاملات و پیمان‌های اقتصادی بین‌المللی و منطقه‌ای و در کنار آن ظرفیتی شود برای کاهش اثرات و حتی رفع تحریم‌ها که نتیجه این وضعیت بهبود شرایط اقتصاد و رفع التهابات کنونی است.
وی در پاسخ به سوالصمت مبنی بر اینکه آیا این سفر می‌تواند زمینه‌ساز جذب سرمایه ایرانیان مقیم امریکا به داخل کشور شود، اظهار کرد: معمولا یکی از حواشی سفر رؤسای‌جمهوری ایران به سازمان ملل، برگزاری جلسات با ایرانیان و فعالان اقتصادی کشور ما در ایالات متحده است که این برنامه باتوجه به رویکرد وفاق ملی شخص رئیس‌جمهوری و نیز تاکیدش بر زمینه‌سازی برای برگشت ایرانیان مقیم خارج به کشور، می‌تواند منجر به حصول دستاوردهای مطلوبی شود.
جیهانی در ادامه با تاکید بر اینکه جذب سرمایه خارجی نیازمند ایجاد اعتماد و اجماع در بین سرمایه‌گذاران است، افزود: باتوجه به اینکه بیشتر فعالان اقتصادی ایرانی مقیم امریکا از قشر موفق و دارای سرمایه‌های نقدی و تکنولوژیک هستند، بسترسازی برای بازگشت این افراد به کشور می‌تواند منجر به رشد اقتصاد و رفع نیازهای تکنولوژیک کشور شود. البته بخش اعظم مسئولیت اعتمادسازی در بین این افراد برعهده وزارت امور خارجه است، زیرا در یک سفر چندروزه رئیس‌جمهوری به کشوری و نشستی چندساعته با فعالان اقتصادی فرصت ایجاد اعتماد وجود ندارد.
ضرورت زمینه‌سازی برای رفع تحریم‌ها
یک نماینده مجلس در تشریح دستاوردهای احتمالی سفر رئیس‌جمهوری به نیویورک بیان کرد: از مهم‌ترین و بدیهی‌ترین دستاوردهای سفر به نیویورک یک پیغام واضح به جهان، مبنی بر اینکه ما در کنار تمام ملل و جوامع هستیم، خواهد بود. نگاه آقای پزشکیان به‌عنوان رئیس‌جمهوری نیز متمرکز بر تعامل سازنده با جهان و رفع تنش‌های بین‌المللی است که چنین مجامعی بهترین فرصت برای آن است. بهرامی در گفت‌وگو باصمت با تاکید بر اینکه در برقراری ارتباط و گفت‌وگو باید چارچوب‌های کشور و نظام موردتوجه قرار گیرد، افزود: تا زمانی که مشکل برجام حل نشود، شمار کشورهایی که ما می‌توانیم با آنها ارتباط اقتصادی داشته باشیم، محدود خواهد بود، زیرا باتوجه به جرایمی که امریکا برای کشورهای طرف مقابل ایران اعمال می‌کند، هیچ کشوری حاضر به برقراری ارتباط با ایران و پرداخت هزینه آن نخواهد شد. با این حال باید با تلاش برای برقراری دیپلماسی سیاسی بستر را برای شکل‌گیری دیپلماسی اقتصادی فراهم کرد.
نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: از آنجایی که رهبران و سران کشورهای جهان برای شرکت در مجمع عمومی سالانه سازمان ملل در نیویورک جمع می‌شوند، فرصت بسیار مغتنمی است تا رئیس‌جمهوری برنامه‌های دیپلماتیک و دیدارهای متعددی در کوتاه‌ترین زمان داشته باشد. نماینده مردم بویراحمد و دنا در مجلس شورای اسلامی گفت: باتوجه به شروع به‌کار دولت چهاردهم اکثریت کشورها و بازیگران بین‌المللی تمایل دارند در حاشیه این سفر دیدارهایی با دکتر پزشکیان داشته باشند و این سفر هم فرصت خوبی برای طرح دیدگاه‌های جمهوری اسلامی در حوزه‌های مختلف است.
بهرامی مهم‌ترین مطالبه حال حاضر مردم را رفع تحریم‌های ظالمانه غرب عنوان کرد و گفت: اراده ملت ایران با تهدیدها و تحریم‌ها متوقف نشده و با تمام دشواری‌ها به راه خود ادامه می‌دهند و این مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پشتوانه رئیس‌جمهوری در سفر به نیویورک است که باید به آن بپردازد و از حقوق ملت ایران دفاع کند.
سخن پایانی
بسیاری از کارشناسان سفر اخیر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به نیویورک را بهترین و به‌نوعی تنها فرصت ایران– به‌فرض پیروزی ترامپ در انتخابات پیش روی امریکا- برای احیای برجام و رفع تحریم و متعاقبا تغییر وضعیت اقتصادی کشور می‌دانند و بر این باورند که باتوجه به اظهارات مسعود پزشکیان درباره ارتباطات بین‌المللی چه پیش از انتخابات و چه بعد از اینکه سکان امور را در دست گرفته، گام برداشتن دولت چهارهم در این زمینه چندان بعید به‌نظر نمی‌رسد. با این حال باید منتظر ماند و دید که این سفر چه ارمغانی برای اقتصاد ایران خواهد داشت.
