بازار لوازم‌خانگی تحت سلطه بنگاهداری بانک‌ها
کانال یک، دو، سه... هر شبکه‌ای که بزنید، فرق ندارد و در روز ۱۰ بار در بهترین حالت ممکن با آن روبه‌رو خواهید شد؛ «تبلیغ مال‌های بزرگ».
تقریبا بخش اعظمی از تبلیغات تلویزیونی به این فروشگاه‌ها اختصاص دارد. تبلیغات رنگارنگی که هر بار با ترفندی جدید شما را جذب می‌کند و حتی دغدغه‌های احتمالی ذهن شما را نیز برطرف می‌کند که نگران مسائلی چون نحوه پرداخت، رفت‌وآمد، هزینه بار، قدرت انتخاب و... نباشید. قسمت بدتر ماجرا این است که در برخی از این تبلیغات، واحدهای کسبی فروش لوازم‌خانگی متهم به گرانفروشی یا فروش جنس بی‌کیفیت می‌شوند. این تبلیغات تا جایی پیش رفتند که بازار لوازم‌خانگی حسابی کساد شده و حتی قادر به خرید دوباره کالا نیستند. این بازار مدت‌هاست که رنگ آرامش را به خود ندیده و با مشکلات بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کند و در نهایت هیچ حمایتی نیز از آنها نمی‌شود و حتی باید مالیات‌های سنگینی را پرداخت کنند. اما در مقابل مال‌های بزرگ با حمایت‌های آنچنانی از بانک‌ها حسابی کار و بار خود را سکه کردند و نوید پرداخت با اقساط بلندمدت را به مشتریان خود می‌دهند. در نهایت ابهامی بزرگ وجود دارد که چرا با پیگیری‌های بسیار، همچنان شاهد این‌گونه رانت‌ها هستیم. حال باز هم مانند چندین و چند بار گله از بنگاهداری بانک‌ها به آسیب‌های ناشی از این ناکارآمدی به بازار لوازم‌خانگی می‌پردازیم.
آنتن صداوسیما در اختیار مال‌های بزرگ
اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی درباره تاثیر حضور و فعالیت مال‌های بزرگ لوازم‌خانگی بر بازار این بخش به صمتگفت: در حال حاضر امکان ندارد کمتر از ۱۰ دقیقه تلویزیون روشن باشد و تبلیغی از سراها دیده نشود، در واقع آنتن صداوسیما در اختیار این مال‌های بزرگ قرار دارد. این در حالی است که با رقم‌های نجومی تبلیغات در صداوسیما حتی در صورتی که از همه ۲هزار و۵۰۰ واحد صنفی لوازم‌خانگی نیز هزینه دریافت شود، باز هم هزینه تبلیغات یک‌ماهه صداوسیما نمی‌شود. چطور دولت برای فروش لوازم‌خانگی از همه کسبه طی سال پرس‌وجو می‌کند، اما هیچ‌گاه پیگیر دخل‌وخرج این سراها باوجود تبلیغات چند هزار میلیاردی آنها نمی‌شود؟ تبلیغی در صداوسیما پخش می‌شود که در آن نوه و عروس و داماد یک خانواده به منزل مادربزرگ و سر یخچال برای آوردن وسیله‌ای می‌روند که ناگهان در یخچال کنده می‌شود و اعضای خانواده از او می‌پرسند یخچال را از کجا خریدی؟ مادربزرگ این خانواده می‌گوید از خیابان و آنها می‌پرسند چرا از خیابان خریدی، باید از این فروشگاه بخری!
وی در رابطه با جذب مشتری با قسطی‌فروشی اظهار کرد: اصناف خرده‌فروش سرمایه آنچنانی ندارند که کالای خود را به‌صورت قسطی بفروشند؛ در نتیجه حضور و فعالیت مال‌های بزرگ لوازم‌خانگی هر روز بیشتر از روز قبل، موجب کسادی این بازار می‌شود و دولت نیز هیچ تدبیری برای مدیریت این شرایط نمی‌اندیشد. امروزه متاسفانه با به‌وجود آمدن اصطلاح «اگر قسطی بخری، بردی» تمایل مردم به خرید اقساطی بسیار زیاد شده است. از سوی دیگر، بانک‌ها به‌جای سرمایه‌گذاری در بخش تولید، اعطای تسهیلات را به‌سمت خرید برده‌اند. از طرف دیگر، مصرف‌کننده مجبور است به‌دلیل فقر، کالای موردنیازش را قسطی خریداری کند و در این گرانی تولیدکننده و فروشنده مقصر نیستند، دولت باید بر تسهیلات بانک‌ها نظارت و کنترل داشته باشد. در این محور، موضوع تولید و توزیع مطرح است. آیا تولیدکننده خود باید توزیع‌کننده نیز باشد؟ آیا تولیدکننده باید فروشگاه ایجاد کند؟
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی با انتقاد از رسانه ملی گفت: متاسفانه تبلیغات اصولی در تلویزیون نداریم و به‌جای اینکه چیپس و پفک در این رسانه تبلیغ شود، باید حقایق را نمایش دهند. این رسانه باید، محلی برای اطلاع‌رسانی و مرجعی برای انتشار برنامه‌های اقتصادی و آگاهی‌رسانی به مردم باشد،اما خلاف آن را شاهد هستیم.
چرخه معیوب خرید قسطی
همچنین پیش از این نیز در گفت‌وگوی صمتبا احسان فدایی، کارشناس حوزه لوازم‌خانگی، ابعاد مختلف آسیب‌های ناشی از گسترش مال‌های بزرگ را بررسی کردیم که حال به گوشه‌ای از آن می‌پردازیم.
این کارشناس حوزه لوازم‌خانگی بااشاره به آسیب‌های ناشی از مال‌های بزرگ برای واحدهای کوچک به صمتگفت: در صورتی که سراها منجر به تعطیلی اصناف لوازم‌خانگی شوند، باید بدانیم که سراها در بهترین حالت ممکن آن‌هم در شهرهای بزرگ، امکان احداث ۲ فروشگاه را دارند که تعداد افراد شاغل در آنها هرگز با اشتغالزایی که واحدهای کوچک لوازم‌خانگی دارند، قابل‌مقایسه نیست. بنا بر اعلام بانک مرکزی، در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۲ حدود ۱۶هزار میلیارد تومان تسهیلات به ۵۵ شرکت تولیدکننده لوازم‌خانگی پرداخت شده است، در حالی که این ۵۵ شرکت بزرگ بیش از ۱۰۰ هزار اشتغال ایجاد کرده‌اند و در همین مدت، تنها به سرای ایرانی، ۲ هزار میلیارد تومان تسهیلات داده شده است.
وی باتوجه به اهمیت حضور مال‌های بزرگ با گذر زمان و افزایش جمعیت بیان کرد: بی‌شک در دنیای امروز وجود مال‌های بزرگ در همه حوزه‌ها از لوازم‌خانگی گرفته تا پوشاک، امری اجتناب‌ناپذیر است، اما نکته حائزاهمیت، ایجاد یک فضای رقابتی منصفانه میان مال‌های بزرگ و خرده‌فروشان است. درست این است که این مجموعه‌ها خارج از شهرها احداث شوند تا این موقعیت مکانی، برای مغازه‌هایی که به اصطلاح زنجیره خرده‌فروشی هستند، مزیت رقابتی به‌شمار رود. در این شرایط مردم قدرت انتخاب دارند که مسافتی طولانی را با صرف هزینه طی کرده و در مقابل کالایی با تخفیف موردنظر خریداری کنند یا از مغازه‌ای در نزدیکی محل زندگی خود، کالای موردنیازشان را بخرند.
این کارشناس در نهایت بااشاره به خرید اقساطی و تسهیلات بانک‌ها گفت: تنها در سال ۱۴۰۱ آن هم در شرایطی که ۳۵ درصد بازار را کالای قاچاق تشکیل داده و با کاهش قدرت خرید مردم مواجهیم، وزارت صمت مجوز تولید ۲۴۳ میلیون دستگاه لوازم‌خانگی را صادر کرده است. تولیدکننده با ارائه آمار افزایش تولید از بانک مرکزی تسهیلات دریافت می‌کند. این آمار یعنی با حساب جمعیت ۸۵ میلیونی ایران، سرانه هر ایرانی ۳ دستگاه لوازم‌خانگی در سال ۱۴۰۱ بوده است. به‌نظر شما در شرایط رکود بازار، این میزان کالا به‌فروش می‌رسد؟ در نتیجه پول کشور صرف تولید کالاهایی می‌شود که در نهایت با رسوب همراه است. سیاست‌گذاری و ریل‌گذاری غلط در صنعت لوازم‌خانگی که تنها به‌دنبال آمار درمانی بوده، باعث شد تولیدکنندگان در نامه‌ای که برای ممنوعیت واردات نوشته شده، بر تولیدات کمی خود تاکید کنند. در واقع این سیکل معیوب است و اکنون تولیدکننده آن‌قدر با افزایش تولید و رسوب کالا در انبارها مواجه است که بی‌شک جنس خود را به هر خریداری خواهد فروخت. پرداخت خریدارها نیز همه به‌صورت چکی است، این چرخه فروش چکی و دست‌به‌دست شدن کالاها در نقطه‌ای قفل می‌شود و آن روز که دور نیست، اتفاقات بدی در صنعت رخ خواهد داد.
شکایت‌های مردم
در ادامه گزارش، سری به صفحه مال‌های بزرگ در فضای مجازی زدیم تا نظرات واقعی مردم را ببینیم؛
«خانم س ـ الف: چند وقت پیش ماشین لباسشویی خریدم و ۲۶ میلیون بیشتر پرداخت کردم و وقتی اقساطم تمام شد، متوجه شدم که چقدر ضرر کرده‌ام.
آقای ب ـ م: من خرید مبلمان و غذاخوری عسلی داشتم که بعد از ۴۵ روز برام ارسال شده ولی رنگش فرق داشت و الان سه‌ماهه پیگیر این موضوع هستم و نهایتا میگن بیا قم و حضوری با مسئول فروش صحبت کن.
خانم پ ـ الف: من خیلی خرید کردم ازتون، اما به‌هیچ‌وجه شرایط تحویل کالا درست نیست.
خانم ر ـ ع: کولر گازی از یکی از این فروشگاه‌ها ۲۱ میلیون تومان نقدی خریدم که با اقساطش ۲۷ میلیون تومان شد، اما بعد خرید در سایت‌های مختلف این مدل کولر با نرخ نقدی ۱۶ میلیون تومان بود، اصلا نباید به شعارهایی که سرای ایرانی میده توجه کنید.
آقای ب ـ الف: به حرف و تبلیغ نیست که به مردم بگید چقدر از آدم سود می‌گیرید.
آقای م ـ م: چرا فقط از چیزای خوب حرف می‌زنید، به مردم راست بگید که الکی نیان تو ترافیک افسریه بمونن و تهش دست خالی برگردن.»
سخن پایانی
همچنان نیز بسیاری از مردم بر این باورند که زنجیره‌ای‌ها به‌دلیل عرضه مستقیم کالا و یکسان بودن قیمت‌ها در همه استان‌ها و به‌علاوه ارائه تسهیلاتی برای مشتریان، مانند خرید اقساطی توانسته‌اند افراد زیادی را به‌سوی خود جذب کنند، به‌طوری‌که خریداران اعتماد می‌کنند و خاطرشان هم نسبت به کیفیت و تضمین محصول و...آسوده است. این در حالی است که کسبه نیز معتقدند اگر بانک‌ها تسهیلات لازم را به آنها نیز پرداخت کنند، قادر به فروش قسطی خواهند بود، در نهایت باید دید نظارت دولت چهاردهم بر عملکرد این مال‌های بزرگ چگونه است و آیا حق به حق‌دار خواهد رسید؟
