معدنکاری دریایی هم مانند استخراج مواد معدنی از اعماق زمین باید بر اساس نوآوری‌ها انجام شود. نوآوری‌های کنونی در هیدرومتالورژی، از جمله شست‌وشوی فلز با مایعات یونی و استخراج با حلال در کنتاکتورهای فاز غیر پراکنده، نشان می‌دهد که چگونه فلزات می‌توانند به طور بالقوه از رسوبات با افزایش بازده انرژی و کاهش ردپای محیطی در مقایسه با تکنیک‌های پردازش سنتی استخراج شوند.

کمبود اطلاعات دقیق از اعماق اقیانوس‌ها

معدنکاری دریایی در جهان، از اواخر قرن بیستم شروع به صورت جدی دنبال شد. پیش از آن پیشرفت کند و ناپایدار داشت. این به دلیل تامین کافی فلزات از معادن زمینی بود. شرایط اقتصادی نامطلوب، افزایش هزینه‌های تثبیت یا کاهش نرخ فلزات، چالش‌های تکنولوژیکی، افزایش آگاهی زیست محیطی و تعهدات ناشی از کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها (تصویب شده در سال ۲۰۱۸) عملیات معدنکاری را با سختی‌هایی رو به رو کرد. با این حال، با عقب نشینی بسیاری از این موانع، علاقه مجدد به بهره‌برداری از ذخایر معدنی اعماق اقیانوس‌ها از سوی بخش خصوصی، دولت‌ها، سیاست‌گذاران، تنظیم کننده‌ها، پژوهشگران و سازمان‌های غیردولتی وجود دارد. با وجود اهمیت اساسی معدنکاری دریایی به خصوص در سال‌های اخیر، به دلیل بزرگی آن، همچنان در جهان فاقد اطلاعات اولیه در مورد بسیاری از جنبه‌های اعماق اقیانوس هستیم. چالش‌های تشخیص آنچه در زیر سطح آب در یک محیط بیگانه برای انسان وجود دارد، دسترسی را دشوار، پرهزینه و متکی به فناوری می‌کند. پس از دهه‌ها اکتشاف اقیانوس، تنها حدود ۱۰ درصد از کف اقیانوس‌ها توسط سیستم‌های سونار مبتنی بر کشتی بررسی شده است.

اهمیت شناسایی و اکتشاف عناصر مهم معدنی

مدیرکل دفتر بررسی‌های زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، اعلام کرد: بستر عمیق دریای عمان و اقیانوس هند برای اکتشاف عناصر ارزشمند معدنی مناسب است.

به گزارش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، مسعود زمانی‌پدرام ضمن اشاره به برگزاری دهمین نشست کمیته منابع غیر‌زنده دریایی به میزبانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، اظهارکرد: اهمیت شناسایی و اکتشاف عناصر مهم معدنی بستر عمیق دریای عمان- اقیانوس هند به عنوان یک چشم‌انداز روشن و تحقق‌پذیر با اکثریت آرا به تصویب رسید. مدیرکل دفتر بررسی‌های زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی افزود: در این راستا لزوم جلسات منظم و مستمر ارگان‌های مختلف مرتبط با علوم دریایی، به ویژه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور که اکتشافات معدنی مناطق خشکی و دریا را بر عهده دارد، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

وی، تدوین برنامه استراتژیک و اولویت‌کاری، جذب نیروی انسانی، ایجاد کارگاه‌های آموزشی، تخصیص اعتبار و سرمایه‌گذاری، توجه به قوانین ارزیابی اثرات زیست‌محیطی تنظیم شده ملی کشورها و نیز بین‌المللی از مباحث بسیار مهم در این چشم‌انداز است.

زمانی‌پدرام با بیان اینکه از دیدگاه زمین‌شناسی دریایی، بستر عمیق دریای عمان و اقیانوس هند به منظور اکتشاف عناصر ارزشمند معدنی مناسب است، تصریح کرد: پیش از تصمیم‌گیری نهایی در اجرای عملیات اکتشافی لازم است مجموعه‌ای از داده‌های پایه‌ای شامل تکتونیک، ژئوفیزیک دریایی، رسوب‌شناسی، سنگ‌شناسی، ژئوشیمی رسوبی و تنوع زیستی و مسئله روش برداشت و جلوگیری از پسماند خروجی حاوی عناصر سمی بستر عمیق آب‌های بین‌المللی گردآوری و وجود شرایط تشکیل عناصر ارزشمند معدنی بستر عمیق دریا بررسی شود.

وی با اشاره به اینکه پیش‌تر سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور بر اساس وظایف حاکمیتی خود فرآیند تهیه نقشه‌های مختلف زمین‌شناسی دریایی به مقیاس ۱: ۵۰۰۰۰ را آغاز کرده است، تاکید کرد: این نقشه‌ها شامل رسوب‌شناسی و شناسایی منابع معدنی، ژئوشیمی رسوبی و آلاینده‌های زیست‌محیطی و ژئومورفولوژی است که تهیه آن از اوایل سال ۱۳۹۸ آغاز شده ولی به صورت منسجم و هدفمندتر (از خردادماه سال ۱۴۰۲) و در قالب طرح تحول زمین‌شناسی دریایی قرار است در طول سواحل و مناطق کم‌عمق دریایی عملیاتی و انجام شود.

به گفته این مقام مسئول، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور همچنین با تکیه بر کارشناسان و متخصصان بخش زمین‌‌شناسی دریایی، این توان و ظرفیت را دارد که در راستای سیاست‌های کلی توسعه دریا محور برنامه هفتم دولت و همکاری و مشارکت ارگان‌های مختلف دریایی (در قالب تفاهمنامه، توافقنامه، قرارداد) از نظر تعاملات علمی، پژوهشی، تحقیقاتی و استفاده از امکانات و توانمندی‌های اطلاعاتی، تجربه و تخصص هر یک از ارگان‌های دریایی، عملیات شناسایی و ثبت منابع معدنی بستر عمیق دریا را به منظور افزایش رشد اقتصادی و تحقق یافتن سعادت پایدار در آب‌های بین‌المللی آغاز کند.

مدیرکل دفتر بررسی‌های زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور تصریح کرد: به‌کارگیری شناورهای بزرگ تحقیقاتی، خریداری زیردریایی تحقیقاتی و تجهیزات جهت شناسایی و اکتشاف بستر عمیق دریا از نظر فنی و لجستیکی حائزاهمیت است.

سخن پایانی

با توجه به گزارش‌های منتشر شده کشورهایی همچون چین، کانادا، کره‌جنوبی، انگلیس، بلژیک، برزیل، فرانسه، آلمان و سنگاپور اقدام به سرمایه‌گذاری در اکتشاف عناصر از بستر عمیق دریا کرده‌اند. ذخایر معدنی اعماق اقیانوس می‌تواند سهم قابل توجهی در تامین مواد خام آینده را داشته باشد. به همین دلیل بیشتر کشورها در تلاش هستند تا معدنکاری دریایی را در دستور کار قرار دهند. تقاضای رو به رشد فلزات و ژئوپلتیک توجه فزاینده‌ای را بر ظرفیت منابع و اهمیت اقتصادی آنها متمرکز کرده است. با این حال، ارزیابی دقیق مقادیر کل فلز و قابلیت بازیافت آن بسیار دشوار است. ذخایر معدنی اعماق اقیانوس همچنین پنجره‌های ارزشمندی را برای مطالعه زمین فراهم می‌کنند، از جمله تکامل آب دریا و بینش در مورد تبادل گرما و مواد شیمیایی بین پوسته و اقیانوس‌ها را می‌توان با عملیات معدنکاری دریایی بررسی کرد.

اکتشاف و استخراج بالقوه ذخایر معدنی از اعماق اقیانوس، چالش‌های زمین‌شناسی، فنی، زیست‌محیطی و اقتصادی و همچنین پرسش‌های قانونی و فلسفی را به همراه دارد. در این زمینه عدم قطعیت زیادی وجود دارد. توسعه و نظارت بر این سپرده‌ها نیازمند رویکردی افزایشی است که شفافیت و ورودی‌های علمی و مدنی جامعه را تشویق می‌کند تا منافع همه را متعادل کند.