معدن بدون فناوری‌های مدرن درجا خواهد زد. بنابراین با توجه به تغییراتی که هوشمندسازی معادن در تولید این بخش ایجاد کرده، حرکت به سمت استفاده از تکنولوژی‌های مدرن در بخش صنعت ضروری است. در این بین ایمنی بیشتر فعالیت معدنی، پایش دقیق‌تر فضای کارگاه در کنار دقت بالاتر در فرآیند عملی اکتشاف و استخراج از مهم‌ترین اثراتی است که طبق پژوهش‌های داخلی و خارجی در نتیجه توجه به رویکرد هوشمندسازی رخ می‌دهد. در واقع و به طور کلی هوشمندسازی معادن در چندین بخش مانند کاهش هزینه نگهداری، تعمیرات، توقفات، افزایش بهره‌‌‌‌وری و ایمنی پرسنل و همچنین برای ایجاد یکپارچگی در سیستم نگهدارنده این صنعت می‌‌‌‌تواند موثر باشد.

هدف‌گذاری برنامه هفتم

سیاست‌‌‌‌گذاری نقشی راهبردی برای توسعه معدنکاری هوشمند در ایران دارد. فعالان بخش معدن معتقدند براساس سیاست‌ها رشد سالانه ۸ درصدی کشور باید با افزایش بهره‌‌‌‌وری کلیه عوامل تولید صورت بگیرد که یکی از راهکارها برای این مسئله استفاده از ظرفیت‌‌‌‌های فناوری‌‌‌‌های نوین است. سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۰ معادل ۱۵ درصد بود که این رقم در سال ۲۰۲۵ به ۲۴ درصد خواهد رسید.

 همچنین پیش‌‌‌‌بینی می‌شود که اقتصاد دیجیتال در آسیا سالانه ۲۱ درصد رشد داشته باشد. همچنین رشد تولید داخلی بخش تکنولوژی در ایران در سال ۹۸ معادل ۱۹ درصد در سال ۹۹، ۳۴ درصد و در سال ۱۴۰۱ معادل ۱ ۱۳ درصد بوده که نشان‌دهنده اهمیت این بخش در اقتصاد جهانی و اقتصاد ایران است.

هدف‌‌‌‌گذاری برنامه هفتم برای سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد کشور، معادل ۱۵ درصد است که در همین راستا در لایحه بودجه کاهش مالیات سکوهای داخلی و اختصاص بخشی از عوارض واردات تلفن‌همراه به شرکت‌های فناوری در دستور کار قرار گرفته است.

کتاب مایناپ، سند راهنما برای معدنکاری با رویکرد هوشمندسازی دیروز ۲۸ مرداد با حضور بهرام شکوری رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی و اعضای این کمیسیون و همچنین امیر علی‌قلی‌زاده مدیرکل دفتر صنایع معدنی وزارت صمت در نشست کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران رونمایی شد. درباره اهمیت هوشمندسازی معدن و مزیت‌های‌ بهره‌گیری از فناوری‌های صنعت ۴ در معدنکاری یا به دیگر سخن، ‌گذار به معدنکاری دیجیتال در این چند سال زیاد گفته و شنیده شده اما تاکنون سندی عملیاتی برای پیاده‌سازی آن ارائه نشده است. چه بسا اگر چنین سندی موجود بود مدیران معادن ما زودتر از اینها به‌سوی هوشمندسازی پیش رفته بودند، اتفاقی که می‌تواند بسیاری از ظرفیت‌های نهفته معدن را فعال کند و از قضا مصرف انرژی که چالش مهم صنایع امروز است را بهینه کند.

مهدی ایزدیار، مدیرعامل فناپ زیرساخت با بیان این مطلب تصریح کرد: ما در مجموعه فناپ زیرساخت، کتاب مایناپ (Mine UP) را با هدف ارائه سندی راهبردی از دستاوردهای هوشمندسازی و فناوری‌های صنعت ۴ در حوزه معدن به مدیران صنایع معدنی منتشر کرده‌ایم. این راهنمای کاربردی که در ۱۱ فصل تدوین شده است، به بررسی تجارب ۱۱ غول معدنی پیشرو جهان در بهره‌گیری از فناوری‌های صنعت ۴ در هوشمندسازی معادن می‌پردازد. وی افزود: در واقع ما ۱۱ مجموعه از بزرگ‌ترین شرکت‌های معدنی دنیا را که روند هوشمندسازی را با موفقیت پیموده‌اند بهینه‌کاوی کرده‌ایم، چالش‌ها را تحلیل و راهکارهای عبور از آنها را بازشناسی کرده‌ایم و خط روشنی از پیاده‌سازی تحول دیجیتال ارائه کرده‌ایم که برپایه ظرفیت علمی مجموعه و تجربه موفق پیاده‌سازی راهکارهای هوشمندسازی در معادن میدکو می‌تواند یک سند راهبردی اجرایی برای هوشمندسازی صنایع معدنی باشد. کتاب مایناپ، زیر نظر شورای سیاست‌گذاری متشکل از مهدی ایزدیار، مهدی عرب‌زاده یکتا، محمدحسین جبل‌عاملی و حمیدرضا حق‌پرست در فناپ زیرساخت منتشر شده است و کاظم کوکرم دبیر محتوای این کتاب بوده و مسعود صادقی ویراستاری آن را عهده‌دار بوده است.

در کتاب مایناپ از ویژگی‌های صنعت معدن ایران، چالش‌های کنونی شرکت‌های معدنی و فناوری‌های فعال‌ساز ظرفیت‌های معادن سخن به میان آمده و به معدنکاری هوشمند و چالش تحول سازمانی، نقطه شروع تحول دیجیتال در صنایع معدنی، راهکارهای موجود در ایران برای هوشمندسازی معادن پرداخته شده است. در پایان این مراسم تفاهمنامه‌ای میان فناپ زیرساخت و کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران منعقد شد و به امضای مهدی ایزدیار، مدیرعامل فناپ زیرساخت و بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران رسید.

چرا معدنکاری دیجیتال؟

بخش معدن در حالی به قرن۲۱ پا گذاشت که چین در ابتدای راه توسعه صنعتی قرار داشت و طی ۲۰‌سال، جلوه یک دستگاه هضم مواد معدنی را پیدا کرد. با گسترش اینترنت و گسترش داده در ابعاد بزرگ و قابل تحلیل، رویکردهای سنتی تولید جای خود را به روندهای پیشرو داد و ترکیب روبات‌ها، کنترل از راه دور، فناوری خودران و هوش‌مصنوعی فضای متفاوتی را پیش‌‌‌‌‌روی بنگاه‌ها قرار داد. معدن هوشمند و معدنکاری دیجیتال هم به‌عنوان یک چارچوب تحول‌‌‌‌‌ساز، مقیاس، ایمنی و شکل کار در تولید مواد خام و معدنی را تغییر داد. باوجود پیشرفت معدنکاری هوشمند در جهان، وضعیت در ایران بسامان نیست و جز تعداد کمی از معادن، خبری از توسعه فناوری دیجیتال در بخش معدن نیست. دولت البته نقشه‌‌‌‌‌هایی برای تحرک این بخش دارد و بخش‌خصوصی هم کارهایی را پیش‌برده است. در واقع ورود فناوری به معدنکاری باعث ایجاد تحویلی شگرف در دنیای معدنکاری شده‌‌‌‌‌است. پروژه معدنکاری۴ تا به امروز، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های جمعی کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی بود و تا به امروز گام‌های بزرگی برای رسیدن به اهداف تعیین‌‌‌‌‌شده برداشته ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده‌‌‌‌‌است. کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته و کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های درحال‌‌‌‌‌توسعه ثروتمند امکانات بیشتری برای اجرای برنامه‌های معدنکاری چهار در اختیار دارند. کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی که امکانات لازم را ندارند به اجبار از برنامه جا مانده و سال‌ها بعد به اهداف آن خواهند رسید، اما ایران یکی از این کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست که همچنان به معدنکاری سنتی ادامه می‌دهد. به غیر‌از چند معدن بزرگ کشور که تا حدودی به فناوری‌های روز دنیا مجهز شده‌اند، دیگر معادن کشور همچنان با روند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پیشین اقدام به فعالیت می‌کنند. در کشور ۷‌هزار معدن فعال وجود دارد که متوسط سرانه تولید هر معدن چیزی حدود ۶۰‌هزار ‌تن است و این امر گویای هزینه بالای استخراج در معادن ایران است. همچنین تقریبا تمام سیستم‌‌‌‌‌هایی که در ایران برای اکتشاف استفاده می‌شوند، به روش سنتی کار می‌کنند و این مسئله میزان بازدهی را کاهش و هزینه تمام‌‌‌‌‌شده را افزایش می‌دهد. البته در موارد معدودی تجربه‌‌‌‌‌های موفق هوشمندسازی و بهره‌‌‌‌‌گیری از فناوری‌های نوین داشته‌‌‌‌‌ایم که نتایج قابل‌ملاحظه‌ای به‌دنبال داشته‌اند، به‌ویژه در مورد اکتشاف نیاز به فعالیت‌‌‌‌‌های گسترده‌‌‌‌‌تری وجود دارد چراکه با توجه به میزان سنگ‌آهن موردنیاز برای رساندن سطح تولید به برنامه تدوین‌‌‌‌‌شده صنعت فولاد، مقدار زیادی کمبود سنگ‌آهن داریم و شاید ناچار به وارد‌کردن آن شویم.

سخن پایانی

فعالان معدنی با اشاره به فرصت‌های دیجیتالی شدن بخش معدن تاکید کردند: از جمله دلایلی که انگیزه را برای هوشمند‌‌‌‌سازی معادن بالا می‌برد؛ افزایش کارآیی در معادن و کاهش ریسک خطا و افزایش سرعت در تصمیم‌‌‌‌گیری است. همچنین معدنکاری هوشمند باعث افزایش ایمنی برای نیروی انسانی در معادن، بهبود رویه‌‌‌‌ها در زنجیره تامین و لجستیک و افزایش پایداری زیست‌محیطی می‌شود.