نوسان بازار خودرو در سایه اخبار
بازار خودرو ایران به‌دلیل شرایط خاص اقتصادی، سیاسی و تحریمی، نسبت به اخبار بسیار حساس و ناپایدارتر از بازارهای دیگر کشورهاست. تحریم‌های بین‌المللی باعث کاهش تولید خودرو و کمبود قطعات شده که خودرو را به کالایی نایاب و سرمایه‌ای تبدیل کرده است. در این شرایط، هر خبر مرتبط با تحریم‌ها یا واردات خودرو به سرعت بازار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. همچنین نوسانات نرخ ارز و تورم بالا، هزینه‌های تولید و واردات را افزایش داده و اخبار ارزی باعث نوسانات شدید قیمت خودرو می‌شود. سیاست‌های دستوری دولت و عدم‌شفافیت در قیمت‌گذاری، بی‌اعتمادی و سردرگمی در بازار ایجاد کرده و اخبار مربوط به تصمیمات دولتی نوسانات بازار را تشدید می‌کند. کاهش قدرت خرید مردم و رکود اقتصادی نیز تقاضا را کاهش داده و اخبار اقتصادی و سیاسی بر این وضعیت تاثیرگذار است. نبود شفافیت و انتظارات نامشخص باعث می‌شود هر خبر حتی جزئی، تاثیر قابل‌توجهی بر تصمیمات خرید و فروش داشته باشد. به اعتقاد کارشناسان، ترکیبی از تحریم‌ها، نوسانات ارزی، سیاست‌های ناپایدار، کاهش قدرت خرید و رکود اقتصادی، بازار خودرو ایران را نسبت به اخبار بسیار حساس و ناپایدار کرده است. صمت در این گزارش نظر کارشناسان حوزه خودرو درباره نوسانات ناشی از اخبار سیاسی و اقتصادی در بازار خودرو را جویا شده که در ادامه می‌آید.
بازار خودرو سیبل خبرهای کوچک و بزرگ
سعید مدنی، مدیرعامل پیشین سایپا با اشاره به اینکه صنعت خودرو در ایران در مقایسه با سایر کشورها با حساسیت و نوسانات بیشتری در مواجهه با اخبار گوناگون روبه‌رو است به صمت اظهار کرد: این نوسانات عمدتا ناشی از شرایط اقتصادی و سیاسی کشور است. نرخ ارز به‌طور مرتب تغییر می‌کند و این تغییرات به‌طور مستقیم بر بازار خودرو تاثیر می‌گذارد. مثلا بحث‌هایی درباره واردات خودروهای خارجی یا دست دوم مطرح می‌شود، اما به‌دلیل محدودیت‌ها و تصمیمات ناگهانی، به‌سرعت تغییر می‌کنند. واقعیت این است که عوامل سیاسی و اقتصادی به‌طور مستقیم بر صنعت خودرو تاثیرگذار هستند و عدم‌ثبات در سیاست‌های داخلی و خارجی، به‌ویژه در زمینه واردات و تخصیص ارز، باعث ایجاد بحران‌های متوالی در این صنعت شده است. به‌عنوان مثال، اظهارات یک مقام مسئول خارج از کشور، به‌طور ناگهانی نرخ دلار و در نتیجه آن، نرخ خودرو در ایران را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اتفاقی که بارها در بازار خودرو شاهد آن بوده‌ایم.
مدنی ادامه داد: عدم‌شفافیت اطلاعات و تصمیمات ضدونقیض نیز از عواملی است که بر بازار خودرو تاثیر می‌گذارد. اخبار ضدونقیض درباره خصوصی‌سازی یا واردات خودرو، اعتماد سرمایه‌گذاران و خریداران را کاهش می‌دهد و بازار را به وضعیت بحرانی‌تری می‌کشاند. برای کاهش این بار منفی بر بازار خودرو، لازم است که متولیان این صنعت شفافیت بیشتری در ارائه اطلاعات داشته باشند و از تصمیمات ناگهانی پرهیز کنند.
سوءمدیریت چالش بزرگ بازار خودرو
مدیر سابق سایپا در ادامه به وابستگی اقتصاد به سیاست‌های خارجی و روابط بین‌المللی اشاره کرد و افزود: تا زمانی که روابط بین‌المللی ما بهبود نیابد و ثبات اقتصادی ایجاد نشود، مشکلات صنعت خودرو ادامه خواهد داشت. همان‌طور که بارها تاکید شده، تنها ایجاد یک فضای امن برای سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق اقتصادی می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند. چالش بزرگ‌تر بازار خودرو، سوءمدیریت و سپردن کارها به افراد غیرمتخصص است. از این‌رو می‌توان گفت ضعف مدیریت داخلی و عدم‌استفاده از افراد توانمند در تصمیم‌گیری‌ها نیز از دلایل بحرانی شدن وضعیت بازار خودرو در مواجهه با یک خبر یا بخشنامه جدید است. برای خروج از این وضعیت، نیاز به برنامه‌ریزی متمرکز و استفاده از تخصص‌های اقتصادی و مدیریتی داریم تا بتوانیم به سمت یک بازار پایدار و قابل پیش‌بینی حرکت کنیم.
عدم‌امنیت اقتصادی
مدنی با اشاره به اینکه بازار خودرو ایران یک بازار ۸۰ تا ۹۰ میلیونی نیست، افزود: با توجه به کشورهای همسایه و ظرفیت‌های موجود، بازار خودرو ما می‌تواند به یک بازار ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیونی تبدیل شود. بسیاری از کشورهای اطراف ایران در حال توسعه و بازسازی هستند و در صنعت خودرو ضعف‌هایی دارند. در این شرایط، ایران با زیرساخت‌ها و توانمندی‌های موجود در صنعت خودرو می‌تواند به یک مرکز جذب سرمایه‌گذاری از سوی کشورهای دیگر تبدیل شود. اما متأسفانه، عدم‌امنیت اقتصادی و نبود برنامه‌ریزی مناسب باعث شده این ظرفیت‌ها به‌درستی استفاده نشوند. اگر صنعت خودرو ایران با ظرفیت کامل کار کند، می‌تواند تا ۵ درصد از تولید ناخالص ملی کشور را تأمین کند. در سال‌های گذشته، سایپا توانسته بود بخش قابل‌توجهی از تولیدات خود را به صادرات اختصاص دهند؛ به‌طوری که در سال‌های ۹۰ و ۹۱، حدود ۱۳ درصد از تولیدات سایپا به صادرات اختصاص داشت. اگر این رقم به ۲۵ درصد افزایش می‌یافت، می‌توانستیم به یک تراز ارزی مثبت دست یابیم و نیاز به ارز دولتی نداشتیم. که متاسفانه ادامه پیدا نکرد و متوقف شد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: پس از برجام، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ایران از بین رفت و کشور دوباره با بحران‌های اقتصادی مواجه شد. برای جلوگیری از تکرار این وضعیت، باید به شفافیت اطلاعات و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت توجه کنیم. اخبار مثبت و منفی می‌توانند تاثیرات زیادی روی بازار خودرو داشته باشند؛ بنابراین لازم است که متولیان این صنعت با ارائه اطلاعات دقیق و شفاف، اعتماد سرمایه‌گذاران و خریداران را جلب کنند.
عدم تعادل عرضه و تقاضا عامل شکنندگی بازار خودرو
رضا آریاراد، کارشناس و فعال حوزه خودرو درباره تاثیر اخبار بر بازار خودرو با تاکید بر اینکه این موضوع به وضعیت و ساختار اقتصاد کلان کشور برمی‌گردد به صمت اظهار کرد: بازار خودرو در هر کشوری به‌شدت تحت‌تاثیر مولفه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قرار دارد. در کشورهایی که با محدودیت‌های عرضه مواجه هستند، مانند ایران، این تاثیرات به وضوح قابل مشاهده است. در شرایطی که تقاضا برای خودرو وجود دارد، اما عرضه به‌دلیل موانع اقتصادی و تحریم‌ها محدود شده، بازار خودرو به سمت ایجاد نوسانات قیمتی و شکل‌گیری بازارهای موازی پیش می‌رود.
آریاراد ادامه داد: زمانی که عرضه خودرو کاهش می‌یابد، قیمت‌ها به صورت غیرقابل پیش‌بینی افزایش می‌یابند. این وضعیت به‌واسطه وجود دلالان و واسطه‌گری تشدید می‌شود. در این شرایط، قیمت‌ها از حالت واقعی خود فاصله می‌گیرند و به سمت قیمتی غیرشفاف و غیرواقعی سوق پیدا می‌کنند. در این فضا، اخبار مثبت یا منفی درباره وضعیت اقتصادی، تحریم‌ها، یا تغییرات در سیاست‌های وارداتی می‌تواند به سرعت بر انتظارات مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران تاثیر بگذارد و نوسانات بیشتری را در بازار ایجاد کند.
تاثیر اخبار بر تصمیم خریداران
کارشناس حوزه خودرو در ادامه به تاثیر اخبار به شکل‌گیری حالت انتظار در بین خریداران خودرو اشاره کرد و گفت: اخبار مرتبط با کاهش یا افزایش تحریم‌ها، تغییرات نرخ ارز، یا بهبود شرایط تولید می‌تواند انتظارات تورمی را در جامعه شکل دهد. زمانی که مردم احساس کنند امکان خرید خودرو با نرخ مناسب‌تری در آینده وجود دارد، ممکن است خرید خود را به تعویق بیندازند. این نوع رفتار مصرف‌کنندگان می‌تواند منجر به رکود در بازار شود و تولیدکنندگان را با چالش‌های بیشتری مواجه کند.
وی ادامه داد: عدم‌شفافیت در اطلاعات ارائه‌شده توسط متولیان صنعت خودرو نیز به مشکلات موجود دامن می‌زند. وقتی اخبار متناقضی از سوی متولیان یک بخش منتشر می‌شود، اعتماد مصرف‌کنندگان کاهش می‌یابد و این موضوع بر تصمیم‌گیری آنها تاثیر منفی می‌گذارد. برای مثال، اگر یک روز خبری مبنی بر افزایش نرخ خودرو منتشر شود و روز بعد این خبر تکذیب شود، این عدم‌ثبات در اطلاعات می‌تواند باعث سردرگمی و ایجاد بی‌اعتمادی در بازار شود.
از رقابت در بازار آزاد تا شفافیت اطلاعات
آریاراد در ادامه با اشاره به اینکه در بحث تاثیرگذاری اخبار هم میزان عرضه و تقاضا دخیل است، ادامه داد: در شرایط ایده‌آل، در کشورهایی که با مشکل عرضه مواجه نیستند، تولیدکنندگان برای جذب مشتریان باید رقابت کنند. در این حالت، مصرف‌کنندگان انتخاب‌های بیشتری دارند و می‌توانند براساس نیازها و سلیقه‌های خود خودروهای مناسب را انتخاب کنند. این امر موجب می‌شود تولیدکنندگان به‌دنبال ارتقاء کیفیت و افزودن آپشن‌های جدید باشند تا بتوانند سهم بیشتری از بازار را کسب کنند.
کارشناس حوزه خودرو همچنین گفت: برای بهبود وضعیت بازار خودرو در کشور، نیاز است که شفافیت اطلاعات افزایش یابد و سیاست‌های اقتصادی به‌گونه‌ای طراحی شوند که از نوسانات قیمتی جلوگیری کنند نه اینکه خود منجر به ایجاد نوسان‌های متعدد در بازار شوند. در این میان، تقویت تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات می‌تواند به ثبات در بازار کمک کند. با ایجاد یک فضای رقابتی سالم و شفاف، مصرف‌کنندگان می‌توانند با اطمینان بیشتری اقدام به خرید کنند و این امر به نفع تمامی ذی‌نفعان صنعت خودرو خواهد بود. بازار خودرو به‌عنوان یکی از بخش‌های حساس و کلیدی هر اقتصاد، تحت‌تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. در ایران، این تاثیرات به ویژه در شرایط کنونی که با مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها مواجه هستیم، بیشتر مشهود است. اخبار مرتبط با صنعت خودرو می‌تواند تاثیرات عمیق و گسترده‌ای بر انتظارات مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران بگذارد و در نتیجه، نوسانات قیمتی و تغییرات در رفتار بازار را به همراه داشته باشد.
وی ادامه داد: انتظارات تورمی یکی از عوامل کلیدی است که بر بازار خودرو تاثیر می‌گذارد. اگرچه این انتظار ممکن است در کوتاه‌مدت به نوسانات قیمتی منجر شود، اما در میان‌مدت و بلندمدت، ساختار بازار خودرو به‌گونه‌ای است که این نوسانات می‌تواند ادامه‌دار شود. در این میان یکی از چالش‌های عمده‌ای که بازار خودرو با آن مواجه است، تعارض منافع ناشی از خصوصی‌سازی شرکت‌های خودروسازی است. پس از سال‌ها، اقداماتی خوبی برای خصوصی‌سازی شرکت‌های بزرگ خودروسازی در ایران آغاز شده است. این تصمیم تاریخی می‌تواند به بهبود وضعیت صنعت خودرو کمک کند، اما در عین حال ممکن است تعارض منافع را افزایش دهد و به آشفتگی‌های بیشتری دامن بزند. این وضعیت می‌تواند باعث کاهش شفافیت در اطلاعات و تصمیمات اقتصادی شود و به نوبه خود بر انتظارات مصرف‌کنندگان تاثیر بگذارد.
خصوصی‌سازی شفافیت می‌آورد؟
آریاراد به نقش دولت در مدیریت بحران اشاره کرد و گفت: دولت‌ها معمولا در شرایط بحران اقتصادی یا تحریم، یکی از نخستین اقداماتی که انجام می‌دهند، فروش و واگذاری دارایی‌هاست تا هزینه‌ها کاهش یابد و بودجه سالانه بسته شود. این اقدام می‌تواند به طور موقت مشکلات مالی را کاهش دهد، اما در بلندمدت ممکن است به عدم‌ثبات در بازار منجر شود. درباره بازار خودرو کشور اگر خصوصی‌سازی به‌درستی انجام نشود و شفافیت لازم وجود نداشته باشد، ممکن است مصرف‌کنندگان اعتماد خود را از دست بدهند و این امر بر تقاضا تاثیر منفی بگذارد.
کارشناس خودرو در پایان تاکید کرد: برای بهبود وضعیت بازار خودرو، نیاز است که شفافیت اطلاعات افزایش یابد و اصلاحات ساختاری در صنعت خودرو صورت گیرد. خصوصی‌سازی باید به‌گونه‌ای انجام شود که منافع عمومی حفظ شود و به افزایش کیفیت و رقابت در بازار کمک کند.
تجربه‌های جهانی نشان داده‌اند که خصوصی‌سازی می‌تواند به رونق اقتصادی کمک کند، اما این امر نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت درست است. در نهایت، برای بهبود وضعیت بازار خودرو در ایران، باید به عواملی چون انتظارات تورمی، تعارض منافع و نقش دولت توجه ویژه‌ای شود. با اجرای یک فرآیند خصوصی‌سازی سالم و منطقی، می‌توان به افزایش شفافیت و بهبود شرایط اقتصادی امیدوار بود. این تغییرات نه‌تنها به نفع تولیدکنندگان خواهد بود، بلکه مصرف‌کنندگان نیز از آن بهره‌مند خواهند شد. امیدواریم با اتخاذ تصمیمات درست و اصولی، صنعت خودرو ایران بتواند به سمت رونق و شکوفایی حرکت کند.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، وابستگی اقتصاد ایران به اخبار سیاسی یکی از چالش‌های اساسی است که مشکلات صنعت خودرو را تشدید می‌کند. تا زمانی که روابط بین‌المللی بهبود نیابد و ثبات اقتصادی ایجاد نشود، وضعیت بازار خودرو همچنان شکننده باقی می‌ماند. ضعف مدیریت داخلی و سپردن امور به افراد غیرمتخصص نیز بحران را عمیق‌تر کرده است. برای خروج از این وضعیت، نیازمند برنامه‌ریزی متمرکز و بهره‌گیری از تخصص‌های اقتصادی و مدیریتی هستیم تا به سمت بازاری پایدار و قابل پیش‌بینی حرکت کنیم. بازار خودرو ایران به دلیل تحریم‌ها، محدودیت‌های ارزی و کاهش تولید با محدودیت عرضه مواجه است که این موضوع باعث شکل‌گیری بازارهای موازی، افزایش دلالی و نوسانات قیمتی شدید می‌شود.
اخبار مثبت یا منفی درباره تحریم‌ها، نرخ ارز یا سیاست‌های وارداتی به سرعت انتظارات مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران را تغییر می‌دهد و نوسانات بیشتری ایجاد می‌کند. این نوسانات باعث می‌شود خریداران در انتظار قیمت‌های بهتر بمانند و بازار دچار رکود شود. در شرایط ایده‌آل بازارهای آزاد، تولیدکنندگان برای جذب مشتری رقابت می‌کنند و مصرف‌کنندگان انتخاب‌های متنوع دارند، اما در ایران نبود شفافیت و سیاست‌های ناپایدار، بازار را بی‌ثبات کرده است. برای بهبود وضعیت، باید شفافیت اطلاعات افزایش یابد، تولید داخلی تقویت شود و سیاست‌های اقتصادی به‌گونه‌ای طراحی شوند که نوسانات قیمتی کاهش یابد. اجرای اصلاحات ساختاری و خصوصی‌سازی درست نیز می‌تواند به شفافیت بیشتر صنعت خودرو کمک کند.
