در بند ۸ نامه شرکت ملی گاز ایران، آمده است: «تعرفه گازبهای مشترکان گلخانه‌ای معادل ۵ درصد میانگین بالاترین تعرفه فروش گاز طبیعی داخلی ۶ ماه گذشته و معادل ۵ هزار و ۷۰۰ ریال محاسبه و از ۲۰ آبان در صورت‌حساب‌ها اعمال می‌شود.». موضوعی که با اعتراض گسترده گلخانه‌داران همراه بوده و در نهایت با افزایش حدودا دوبرابری اعمال شد.

حال پس از گذشت چند ماه از این موضوع، مسئله‌ای دیگر به‌عنوان چالشی جدی بر سر راه فعالان این حوزه قرار گرفته است، مصوبه‌ای که براساس آن هیات‌دولت و معاونت امور باغبانی این اختیار را به اداره گاز استان‌ها داده است که در صورت عدم‌استفاده گلخانه‌داران از سیستم گرمایش دارای استاندارد گاز واحد تولیدی را قطع کنند. بر همین اساس به‌منظور بررسی زوایای این اتفاق در روزنامه صمت پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

 

2ساعت قطعی گاز مساوی است با نابودی محصول

 

محمد بلاغی اینالو، رئیس انجمن گلخانه‌داران و صادرکنندگان محصولات سبزی و صیفی گلخانه‌ای کشور، در گفت‌وگو با صمت گفت: 2 ساعت قطعی گاز مساوی است با نابودی محصول. در حالی که قطعی برق را می‌توان با ژنراتور تامین کرد، اما در زمستان که موضوع گاز مطرح است، نمی‌توان۲ ساعت قطعی گاز را  جبران کرد.

وی ادامه داد: به‌تازگی هیات‌دولت در تصمیمی، نرخ گاز را در مرحله اول هفت و نیم برابر کرد که با اعتراضات صورت‌گرفته، این میزان تقریبا به 2برابر کاهش پیدا کرد. پس از این اتفاق، مصوبه‌ای از معاونت امور باغبانی نیز ابلاغ شد که براساس آن، باید سیستم‌های گرمایشی گلخانه‌ها استانداردسازی شود و اگر گلخانه‌داری سیستم گرمایشی استانداردی ندارد، باید آن را تعویض کند، در غیر این صورت اداره گاز اختیار قطع گاز آن واحد تولیدی را خواهد داشت.

اینالو اذعان کرد: به‌همین‌راحتی و بدون هیچ زیرساخت، حمایت و هیچ کمکی برای گلخانه‌دار و تولیدکننده به‌راحتی در صورت نداشتن سیستم گرمایشی استاندارد، گاز او را قطع خواهند کرد.

رئیس انجمن گلخانه‌داران و صادرکنندگان محصولات سبزی و صیفی گلخانه‌ای کشور افزود: در این زمینه باید وزارت جهات کشاورزی و معاونت تخصصی مثل باغبانی باتوجه به چند موسسه علمی و دانشگاهی مانند علوم و باغبانی، مرکز آموزش کشاورزی و منابع‌طبیعی و پژوهشکده سبزی و صیفی و سازمان تات و... که سالانه با یک بودجه مشخصی سفرهایی به خارج از کشور در قالب فراگیری علم و دانش روز دارند، این علم و دانش را که با هزینه دولتی دریافت می‌کنند، به تولیدکنندگان ترویج و آموزش دهند. برای مثال بگویند دیگر کشورها درباره انرژی و آب چه یافته‌ها و راهکارهایی در پیش می‌گیرند و ما نیز چگونه از آن استفاده کنیم.

وی ادامه داد: بخش دولتی با بخش خصوصی حوزه کشاورزی نه‌تنها تعاملی ندارد، بلکه در برخی موارد به‌عنوان سد راه تولید بخش خصوصی نیز قرار می‌گیرد. اکنون به‌راحتی معاونت باغبانی نامه‌ای به گلخانه‌داران زده است که اداره گاز به‌راحتی می‌تواند گاز واحدهایی را که سیستم گرمایشی استاندارد ندارند، قطع کند. این در حالی است که ابتدا باید مشخص کنند که چه تسهیلاتی را برای گلخانه‌دار فراهم می‌کنند که بتواند از سیستم گرمایشی مناسب استفاده کند. در حالی که اگر گلخانه‌دار نیز بخواهد از سیستم گرمایشی مناسب و به‌روز دنیا استفاده کند، اصلا در کشور وجود ندارد و باید از دیگر کشورها وارد کند. اگر بخواهیم با سیستم‌هایی که در کشور وجود دارد، کار کنیم هیچ حمایت و تسهیلاتی برای کمک به بهره‌مندی تولیدکنندگان از این سیستم‌ها وجود ندارد.

اینالو بااشاره به قطعی برق نیز گفت: در حالی که گلخانه‌داران تحت‌فشار افزایش نرخ گاز هستند، با قطعی برق هم مواجهند. برای روشن نگه داشتن تجهیزات گرمایشی و تهویه گلخانه نیاز به برق داریم و با قطعی برق، این تجهیزات از کار می‌افتند، گلخانه‌داران با ژنراتورهای اضطراری با صرف هزینه شخصی و بدون کمک در زمان قطعی، برق گلخانه را تامین می‌کنند، اما در صورت مشکل در عملکرد ژنراتور محصولات گلخانه‌های مستقر در مناطق معتدل و سردسیر در کمتر از 2 ساعت کامل از بین خواهند رفت.

وی با بیان اینکه بخش کشاورزی به‌طورکامل با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی رشد یافته است، افزود: تصمیمات خلق‌الساعه و متناقض، صنعت گلخانه‌داری را با چالش مواجه خواهد کرد و موجب کاهش مشارکت مردم نه‌فقط در این حوزه، بلکه در تمام حوزه‌های دیگر به‌دلیل عدم‌اعتماد مردم به دولت خواهد شد. با ادامه این اتفاق، سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان، دیگر توان ادامه فعالیت نخواهند داشت و در نتیجه، واحدهای تولیدی تعطیل و کارگران آن نیز بیکار می‌شوند.

وی ادامه داد: وزارت کشاورزی در ۲ دهه پیش، کشاورزی را از فضای باز به گلخانه‌ها هدایت کرده و به ترغیب سرمایه‌گذاران بخش کشاورزی به احداث گلخانه پرداخته است، بنابراین رشد تعداد گلخانه‌ها در کشور سرعت گرفت و اوج و سپس فرود را تجربه کرد. از ۲ دهه پیش، تقریبا این ۱۶تا ۱۷هزار واحد گلخانه‌ای فعال در بخش سبزی و صیفی، در بحث آب بسیار ناترازی شایانی داشته‌اند. حجم بالای سرمایه‌گذاری که در ۲ دهه اخیر در صنعت گلخانه‌ای کشور انجام شده، همه در راستای حفظ منابع آب‌های زیرزمینی بوده است. اما به‌دلیل عدم‌حمایت‌ها قطعا دیگر کسی به‌سراغ سرمایه‌گذاری در این بخش نخواهد رفت و همین تعداد گلخانه موجود نیز، قطعا با کاهش تولید مواجه خواهد شد.

اینالو با تاکید بر اینکه امنیت شغلی گلخانه‌داران و کارگران آنها با خطر روبه‌رو است، افزود: اگر به‌ازای هر هکتار ۱۰نفر در گلخانه‌ها مشغول به کار باشند، با در نظر گرفتن میانگین ۵ نفری برای هر خانوار، در صورت تعطیل شدن گلخانه‌ها، به‌ازای هر هکتار، ۵۰ نفر با مخاطره مواجه خواهند شد. حال در نظر بگیرید در شهری مانند تهران اگر گلخانه‌ فردی که در زمین ۲۰۰ هکتاری سرمایه‌گذاری می‌کند، با ادامه این چالش‌ها به‌تعطیلی بینجامد، چند نفر با مخاطره مواجه خواهند شد.

رئیس انجمن گلخانه‌داران و صادرکنندگان محصولات سبزی و صیفی گلخانه‌ای کشور در پایان سخنان خود گفت: همین واحدهای گلخانه‌ای، تنظیم بازار محصولات سبزی و صیفی بازار در فصل سرد سال را انجام می‌دهند و از جهش‌های نرخ در بازار جلوگیری می‌کنند. حدود ۸۰ درصد از صیفی‌جات کشت‌شده در گلخانه‌های کشور در بازار داخل عرضه می‌شود و باقیمانده آن به کشورهای حوزه خلیج‌فارس و فدراسیون روسیه صادر می‌شود. آنجایی که تولید خارج از فصل در فضای باز با مشکل مواجه شود، واحدهای گلخانه‌ای باید آن را جبران کنند. گلخانه‌ها به‌نسبت فضای باز بهره‌وری ۱۰برابری و بهینه‌سازی مصرف آب ۱۰ تا ۱۲ برابری دارند.

در حال ‌حاضر مساحتی حدود ۲۴ هزار هکتار زیرکشت گلخانه‌های کشور است که باعث شده بخش کشاورزی ۱.۸درصد از کل مصرف گاز را به خود اختصاص دهد.

مصارف غیرمستقیم گاز/ مصرف ۲۰ برابری گاز در گلخانه‌های مناطق سردسیر

بخش عمده این گاز مصرفی در حوزه کشاورزی، به مصارف گلخانه‌ها بازمی‌گردد. به‌طور میانگین گلخانه‌ها روزانه حدود ۱۳.۵میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کنند. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، تفاوت میزان مصرف گاز در ماه‌های گرم و سرد سال است. در پیک سرما میزان مصرف گاز 8 برابر روزهای گرم سال است که در نهایت روی تشدید ناترازی موثر است.

یکی از دلایل این اتفاق، وجود و فعالیت این گلخانه‌ها در مناطق سردسیر کشور است که در فصول سرد سال نیاز به گرمای بیشتری دارد. آمارهای موجود از میزان مصرف گاز در مناطق گرمسیر و سردسیر کشور به‌خوبی تاثیر تفاوت دما را نشان می‌دهد.

براساس استاندارد ملی ایران، در تولید برخی محصولات کشاورزی تفاوت میزان مصرف گاز حدود ۲۰ برابر است. به‌عنوان‌مثال برای تولید فلفل در مناطق گرمسیر این میزان ۱۱۸مگاژول بر مترمربع است، در حالی که این عدد در مناطق سردسیر به ۲هزار و۳۶۵ مگاژول بر مترمربع می‌رسد. یعنی در مناطق سردسیر کشور برای تولید فلفل، ۲۰ برابر مناطق گرمسیر، انرژی مصرف می‌شود که این مورد نیز به‌نوبه خود در افزایش ناترازی گاز در کشور به‌ویژه در فصول سرد سال تاثیر زیادی دارد.

در مثالی دیگر نیز مشخص است که میزان انرژی موردنیاز برای تولید خیار در مناطق گرمسیر ۱۳۰مگاژول بر مترمربع است، در صورتی که در مناطق سردسیر برای تولید همان میزان خیار، باید هزار و۷۹۹ مگاژول بر مترمربع انرژی مصرف شود؛ یعنی ۱۴برابر. باتوجه به این موارد، در این زمینه باید آسیب‌شناسی جدی‌تری انجام بگیرد تا اگر امکان جابه‌جایی یا تاسیس گلخانه‌ها در مناطق گرمسیر وجود داشت، این کار انجام شود که در ماه‌های سرد سال نیز مشکلی در تامین گرمای گلخانه‌ها ایجاد نشود.

قیمت گاز، نکته قابل تامل دیگری است که وجود دارد. هر مترمکعب گاز کشاورزی در دوره گرم سال ۱۱۵تومان و در دوره سرد ۶۹ تومان قیمت‌گذاری می‌شود. نتیجه این نرخ کمی که برای فروش گاز درنظر گرفته شده، این است که کشورهای همسایه در شمال‌غرب ایران، گلخانه‌های متعددی احداث کنند و با استفاده از رانت انرژی، به‌راحتی محصولات کشاورزی موردنیاز خود را تامین کنند.

در نهایت باتوجه به موارد ذکرشده، باید به این موضوع توجه داشت و با همکاری وزارت جهاد کشاورزی در بحث احداث گلخانه‌ها، برنامه‌ریزی دقیق و علمی انجام داد تا پیامدهای آن کاهش یابد.

 

سخن پایانی

باتوجه به مشکلات و چالش‌های بخش کشاورزی و بانظر به جایگاه محصولات کشاورزی و گلخانه‌ای در سبد غذایی خانوار به‌طورقطع هرگونه چالش و مشکل بر سر راه این بخش در نهایت بر سفره‌های مواد غذایی خانوار ایرانی تاثیر خواهد داشت. بر همین اساس توجه به مشکلات این حوزه شاید در مرحله اول توجه به مشکلات تولیدکنندگان باشد، اما در نهایت حمایتی برای مصرف‌کنندگان است. قطعا هرگونه تصمیمات خلق‌الساعه می‌تواند موجب ایجاد شوک و بحران در این صنعت شده و حیات آنها را به‌خطر خواهد اندازد.

 

منبع: خبرگزاری دانشجو