پژواک سرفه در عسلویه
کامیار فکور روزنامهنگار
محیطهای صنعتی میتواند تاثیرات منفی بر سلامت کارگران داشته باشد. دولتها، صنایع و مراکز اقتصادی موظفاند با اتخاذ سیاستهای مناسب و ایجاد زیرساختهای لازم، شرایط کاری ایمن و سالم را برای تمامی افراد فراهم کنند. این موضوع شامل نظارت بر شرایط کاری، تامین تجهیزات ایمنی، آموزش و ارتقاء آگاهی کارگران درباره خطرات محیط کار و همچنین ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مناسب است.
براساس دادههای جمعآوریشده از یک پیمایش میدانی گسترده که با استفاده از پرسشنامههای بهداشتی انجام شد، وضعیت سلامت ریوی 2گروه از کارگران مورد مقایسه قرار گرفت؛ گروه اول، شامل ۳۸۴ نفر از کارگران شاغل در شرکت نفت عسلویه و گروه دوم، ۳۸۴ نفر از کارگران شرکت نفت شیراز که بهعنوان گروه کنترل در نظر گرفته شدند. این مقاله تحتعنوان «تاثیر آلایندههای تنفسی بر ریه کارگران شرکت نفت و گاز عسلویه» بهتحریر درآمده است، نشان میدهد تفاوت بسیار معناداری در شیوع علائم ریوی میان 2 جمعیت وجود دارد. کارگرانی که در محیط صنعتی و آلوده عسلویه فعالیت داشت، بهطورچشمگیری بیشتر از همکاران خود در شیراز به مشکلات تنفسی دچار بود. این یافته، ارتباط مستقیم میان محیط کار و بروز بیماریهای شغلی را بهوضوح تایید میکند.
نگرانی عمیقتر زمانی بهوجود میآید که این علائم را براساس سن بررسی میکنیم. بیشترین تعداد افراد دارای علائم ریوی در عسلویه، در رده سنی زیر ۵۰ سال و حتی در سنین بالای 20 سال بودند، در حالی که در شیراز، این علائم عمدتا در سنین بالای 50 سال مشاهده شد. این اختلاف در سن بروز بیماری، میتواند نشاندهنده تسریع فرآیند آسیبهای ریوی بهواسطه مواجهه زودهنگام و مداوم با آلایندهها باشد. بهعبارتدیگر، محیط کار پرخطر، باعث شده است که کارگران در سنین پایینتر، عوارضی را تجربه کنند که معمولا در سنین بالاتر بروز میکند. بررسیها نشان داد که 2 نوع آلاینده، یعنی گردوغبار و دود ناشی از سوخت، بیشترین فراوانی را در منطقه عسلویه دارد. بهطوریکه تمامی کارگران در معرض گردوغبار قرار داشتند و ۵۷ درصد از آنها دارای علائم ریوی بودند. همچنین، تقریبا ۹۴ درصد از کارگران با دود ناشی از سوخت مواجهه داشتند که از این تعداد، ۵۵.۵ درصد علائم ریوی نشان دادند. این ارقام نشاندهنده فراگیری آلودگی در محیط کار است. با این حال، یافتهها به یک نکته حیاتی دیگر نیز اشاره میکند؛ خطرناکترین آلایندهها همیشه آنهایی نیست که بیشترین فراوانی را دارد. در این مطالعه، فیومهای فلزی و فیومهای جوشکاری بهعنوان موثرترین عوامل در بروز علائم ریوی شناخته شده است. از میان کارگران در معرض فیومهای فلزی، ۹۰.۸ درصد و از میان کارگران در معرض فیومهای جوشکاری، ۹۸ درصد دارای علائم ریوی بودند. قرار گرفتن در معرض گردوغبار، دود ناشی از سوخت، فیومهای فلزی و فیومهای جوشکاری در محیط کار میتواند منجر به مشکلات بهداشتی متعددی، بهویژه در سیستم تنفسی شود. این مشکلات از علائم خفیف تا بیماریهای مزمن و ناتوانکننده متغیر است، ذرات گردوغبار میتوانند باعث تحریک مجاری تنفسی، سرفه مزمن و تنگی نفس شوند. استنشاق طولانیمدت ذرات گردوغبار ممکن است به بیماریهای جدی مانند پنوموکونیوز (Pneumoconiosis) و فیبروز ریوی منجر شود. پنوموکونیوز گروهی از بیماریهای ریوی است که در اثر استنشاق گردوغبار معدنی و انباشت آن در ریهها ایجاد میشود و میتواند عملکرد ریه را بهشدت کاهش دهد. فیومهای فلزی، ذرات بسیار ریز فلزی است که در فرآیندهای جوشکاری، برش و ذوب فلزات تولید میشود. این فیومها بهشدت برای ریه مضر است، زیرا میتواند به عمق بافت ریه نفوذ کند و باعث تب فیوم فلزی (Metal Fume Fever)، پنومونی (Pneumonia) و آسیب شدید بافت ریوی شوند. تب فیوم فلزی یک بیماری کوتاهمدت است که علائمی شبیه به آنفلوآنزا دارد، اما مواجهه طولانیمدت با این فیومها میتواند به آسیب دائمی ریه و افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه منجر شود. آمار بالای علائم ریوی در میان کارگران در معرض این فیومها (۹۰.۸ درصد و ۹۸ درصد) نشاندهنده خطر بسیار بالای این آلایندههاست که نیاز به اقدامات حفاظتی جدی و ویژه را برجسته میکند. یکی دیگر از یافتههای کلیدی این پژوهش، ارتباط مستقیم میانمدت زمان مواجهه و شدت بیماری است. کارگرانی که ساعات کاریشان بیش از 8 ساعت در روز و سابقه سکونتشان در منطقه صنعتی بیش از6 سال بود، بهطورقابلتوجهی بیشتر به مشکلات تنفسی دچار بودند. این مسئله نشان میدهد که انباشت مواجهه با آلایندهها در طول زمان، آسیبهای جبرانناپذیری به سلامت کارکنان وارد میسازد و این مهم، باید در طراحی شیفتهای کاری و سیاستهای بهداشت حرفهای لحاظ شود. علاوه بر آلایندههای محیطی، عادتهای شخصی مانند استعمال دخانیات نیز موردتوجه قرار گرفت. هرچند استعمال سیگار بهتنهایی یک عامل خطر جدی برای بروز بیماریهای ریوی است، دادهها بهوضوح نشان داد که اثر آلایندههای شغلی، مستقل از عادت سیگار کشیدن، سهم موثری در افزایش مشکلات تنفسی داشته است. ۹۶درصد از افراد سیگاری مورد بررسی علائم ریوی داشتند، اما مقایسه آماری نشان داد که حتی بدون در نظر گرفتن این عامل، تفاوت در فراوانی علائم ریوی میان 2 گروه عسلویه و شیراز معنادار بود. آلودگی هوا در محیطهای صنعتی، یک خطر واقعی و قابلاندازهگیری برای سلامت نیروی کار است. این وضعیت، مسئولیت سازمانها را در قبال اتخاذ تدابیر پیشگیرانه دوچندان میکند. لازم است که سیستمهای تهویه بهصورت دورهای ارزیابی و بهبود یابند، تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مناسب و باکیفیت در اختیار تمامی کارکنان قرار گیرد و استفاده از آنها به یک فرهنگ سازمانی تبدیل شود. همچنین، پایش سلامت دورهای کارگران باید با دقت و جدیت بیشتری دنبال شود تا علائم اولیه مشکلات تنفسی در مراحل ابتدایی شناسایی و مداخله درمانی بهموقع صورت گیرد. با این وجود کارفرمایان و دولت این موضوع را بهعنوان هزینهای میدانند که سود آنها را تحتالشعاع قرار میدهد. تجربه نیز نشان داده است در زمانی که کارگران از قدرت جمعی و توان پیگیری این مشکلات برخوردار نیستند، بهراحتی از زیر بار آن شانه خالی میکنند.