در هجوم ذرات معلق اقتصاد، سلامت و زیست‌بوم انسانی در غباری از آسیب‌ها فرو می‌رود. پدیده گردوغبار، این مهمان ناخوانده فصول خشک، از یک معضل اقلیمی تبدیل به بحرانی ساختاری شده که ریشه‌های آن را باید در شیوه تعامل جامعه با طبیعت و الگوهای غالب توسعه جست‌وجو کرد. هزینه‌های اقتصادی گردوغبار، شبکه‌ای درهم‌تنیده از زیان‌های ملموس و ناملموس را در بر می‌گیرد که تاثیرات آن بر بخش‌های مختلف جامعه مشهود است. در حوزه سلامت عمومی، هجوم ذرات معلق به افزایش چشمگیر بیماری‌های تنفسی، قلبی و گوارشی منجر می‌شود که فشار مضاعفی را بر نظام درمانی تحمیل می‌کند. مطالعه‌ای که در فصلنامه علوم محیطی با تمرکز بر شهر اردکان صورت گرفته، نشان می‌دهد که هزینه‌های سالانه ناشی از اثرات منفی بر سلامت جسمانی، درمان و مرگ‌ومیر (مرتبط با آسم و برونشیت) بالغ بر ۱۵.۵میلیارد ریال در سال ۱۳۹۵ برآورد شده است. این تنها بخشی از هزینه‌های مستقیم درمانی است؛ در کنار آن، کاهش کیفیت زندگی و سال‌های از دست رفته عمر نیز، ابعاد ناملموس اما عمیق این بحران را نشان می‌دهند.

زیرساخت‌ها نیز از این پدیده بی‌نصیب نمی‌ماند. ذرات ریز گردوغبار به سیستم‌های توزیع آب نفوذ کرده، به تجهیزات الکترونیک آسیب رسانده و عمر مفید وسایل‌خانگی و صنعتی را به‌شدت کاهش می‌دهد. این امر نیاز به تعمیرات و نگهداری مکرر را افزایش داده و استهلاک سرمایه‌های فیزیکی را تسریع می‌کند. بخش حمل‌ونقل نیز از جمله آسیب‌پذیرترین حوزه‌ها است؛ کاهش شدید دید ناشی از گردوغبار منجر به لغو پروازها، افزایش تصادفات جاده‌ای و حتی خروج قطارها از ریل می‌شود که همگی زنجیره‌های تامین را مختل کرده و زیان‌های مالی گسترده‌ای را به‌بار می‌آورد.

بخش کشاورزی و دامداری که در بسیاری از مناطق در حال توسعه ستون‌فقرات اقتصاد محلی را تشکیل می‌دهد، آسیب جدی می‌بیند. ذرات گردوغبار با پوشاندن برگ گیاهان، فرآیند حیاتی فتوسنتز را مختل کرده و منجر به کاهش عملکرد و از بین رفتن محصولات می‌شوند. پژوهشی تحت‌عنوان «اقتصاد طوفان‌های گردوغبار»، که روی مناطق مختلف جهان تمرکز دارد، اما تاکید ویژه‌ای بر جنوب صحرای افریقا و به‌طورخاص غرب افریقا داشته، می‌گوید؛ افزایش یک انحراف معیار در معرض گردوغبار، عملکرد محصولات کشاورزی را تا ۲ درصد کاهش می‌دهد. افزایش یک انحراف معیار در معرض گردوغبار به‌معنای این است که میزان گردوغباری که یک منطقه در معرض آن قرار می‌گیرد، به‌اندازه «یک واحد انحراف معیار» بیشتر از میانگین معمول خود شده است. به‌عبارت دیگر، سطح گردوغبار از حد متوسط خود به‌میزان مشخصی (که با انحراف معیار آن داده‌ها تعیین می‌شود) افزایش یافته است. این افزایش می‌تواند نشان‌دهنده یک رویداد گردوغبار شدیدتر یا مداوم‌تر باشد. این کاهش عملکرد محصولات کشاورزی، به‌ویژه در مناطق وابسته به کشاورزی در غرب افریقا، تاثیرات قابل‌توجهی بر رشد اقتصادی کلان دارد و می‌تواند فقر و ناامنی غذایی را تشدید کند. در مطالعه اردکان نیز، خسارات ناملموس مربوط به حفظ محصولات کشاورزی بیش از ۵۰ میلیارد ریال و هزینه‌های ملموس مربوط به بخش دام و طیور (ناشی از هزینه‌های درمان و دام‌های تلف‌شده) بیش از ۱۳۱میلیارد ریال در سال ۱۳۹۵ برآورد شده که نشان‌دهنده ابعاد فاجعه‌بار این پدیده برای معیشت کشاورزان و دامداران است.

صنایع حساس مانند داروسازی و الکترونیک نیز از گزند گردوغبار در امان نیستند؛ ورود ذرات معلق می‌تواند به کاهش کیفیت تولید، آسیب به ماشین‌آلات دقیق و حتی توقف خطوط تولید منجر شود.

تاثیرات اقتصادی گردوغبار به اختلال در فعالیت‌های روزمره نیز می‌رسد. تعطیلی مدارس و مراکز کاری، کاهش حضور مردم در اماکن عمومی و افت فعالیت‌های تجاری، همگی به کاهش تولید و مصرف و در نهایت زیان اقتصادی منجر می‌شوند. این اختلالات می‌تواند حتی به مهاجرت اجباری از مناطق آلوده و تخلیه روستاها و شهرهای کوچک بینجامند که نابودی زیست‌بوم انسانی و از دست رفتن سرمایه‌های اجتماعی را در پی دارد. بخش گردشگری نیز، از این قاعده مستثنا نیست؛ مناطق توریستی که درگیر گردوغبار می‌شود، با کاهش امنیت گردشگری و بی‌میلی سرمایه‌گذاران به‌دلیل کاهش جذابیت و پیش‌بینی‌ناپذیری شرایط مواجه می‌شود. علاوه بر این، هزینه‌های نگهداری و تعمیرات وسایل‌نقلیه، تجهیزات صنعتی و حتی خانه‌ها به‌شدت افزایش می‌یابد. در مطالعه اردکان، افزایش مصرف آب ناشی از شست‌وشو، بالغ بر ۲.۷میلیارد ریال برآورد شده که تنها نمونه‌ای از این دست هزینه‌ها است.

ورای این هزینه‌های ملموس، گردوغبار به تشدید نابرابری‌های اقتصادی ـ اجتماعی نیز دامن می‌زند. هزینه‌های مقابله با پیامدهای گردوغبار، از جمله هزینه‌های درمانی و جبران خسارات، برای طبقات فرودست جامعه بار سنگین‌تری است. این پدیده دسترسی به منابع اولیه را کاهش داده و نابرابری‌های موجود را تشدید می‌کند، چراکه توانایی انطباق و مقاومت در برابر این بحران به طبقه اقتصادی فرد، بستگی دارد.

براساس مقاله «اقتصاد طوفان‌های گردوغبار» افزایش یک انحراف معیار در معرض گردوغبار، پس از ۵ سال، رشد اقتصادی را ۴ درصد کاهش داده و این اثرات، بزرگ و قابل‌مقایسه با سایر بلایای طبیعی هستند. بنابراین آنچه پیش‌روی ما است، تنها یک پدیده آب‌وهوایی نیست، بلکه ما با یک چالش ساختاری و تولیدی، روبه‌رو هستیم.

هنگامی که سدسازی‌های بی‌رویه، توسعه‌ها و پیشرفت‌های ویرانگر و خصوصی‌سازی، بهره‌برداری‌های بی‌رویه منابع‌طبیعی بدون توجه به ظرفیت‌های محیط‌زیستی برای حداکثرسازی سود انجام می‌گیرد، طبیعت به ابزاری برای بهره‌کشی بدل می‌شود و بهای آن را تمام جامعه، به‌ویژه طبقات فرودست، می‌پردازند. در سال ۲۰۲۳، خسارات اقتصادی ناشی از بلایای آب‌وهوایی در سراسر جهان به بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار رسید که بخش قابل‌توجهی از آن به پدیده‌هایی چون خشکسالی و طوفان‌های گردوغبار مرتبط بود و این رقم در حال افزایش است.