ریشههای مخالفت بانکهای مرکزی با رمزارزها
وحید حاجی حتملو کارشناس پولی و بانکی
پشتیبانی از رمزارزها بسیار بستگی به رفتارهای اقتصادی و سیاسی دولت و بانک مرکزی دارد که اگر اعتبار برای آن در نظر گرفته شود، ارزش دارد و میتواند در روند اقتصادی کشور نقش داشته باشد، اما وقتی بانک مرکزی بهصراحت اعلام میکند که درگاهها و سکوهای مبادلاتی رمز ارز تحتنظارت بانک مرکزی نیستند، نمیتوان چندان به آینده ارز دیجیتال خوشبین بود. همانطور که ما ارزهای جهان روا مانند دلار، یورو، یوآن، پوند و... داریم، در دنیای رمزارزها هم همینطور است. رمزارزهای جهانروا داریم. برای مثال وقتی صحبت از بیتکوین میشود، صحبت از پول دیجیتالی است که دنیا آن را پذیرفته است، اما اینکه این پذیرفتگی چقدر قانونی است، محل بحث است. منظور از ارز جهانروا ارزی است که از مرز جغرافیایی خارج شده باشد. با توسعه بلاکچینها و انواع پولهای دیجیتال رمزنگاریشده، این سوال مطرح میشود که آینده بانکها چه خواهد شد؟ آیا آینده بانکها بدون واسطه خواهد بود؟ آیا بانکها در خطر هستند؟ اینها همه سوالاتی است که وجود فناوری بلاکچین ایجاد میکند. ارز مجازی در سال ۲۰۱۲ از سوی بانک مرکزی اروپا در طبقهبندی پول دیجیتال قرار گرفت و قید شد که غیرقانونی است.
اما سرویس درآمد داخلی امریکا آن زمان اعلام کرد؛ ارز دیجیتال وظایف پولی را انجام میدهد. نکته مهم این است که همه ارزهای مجازی ارز دیجیتال هستند، اما همه ارزهای دیجیتال مجازی نیستند. بهعنوانمثال بیتکوین ارز مجازی نیست. پول دیجیتال بانک مرکزی، ارز دیجیتال است،اما ارز مجازی نیست. همه اینها مفاهیمی هستند که هنوز در مقالات تفکیکشان مشخص نیست. رمزارزها بهطورکلی پولهای رمزنگاریشدهای هستند که از سوی هیچ دولتی پشتیبانی نمیشوند و در سراسر دنیا هم منتشر میشوند. شاید ذخیره ارزی محسوب شود که تورم هم روی آن اثر ندارد، اما یکی از معضلات آنها، نوسان رمزارزها است. در بیتکوین میبینیم که با یک حمایت رئیسجمهوری چقدر نوسان و افت شدید دارد. بانکهای مرکزی اقدام به راهاندازی پول دیجیتال کردند تا بتوانند در برابر رمزارزها آن را پشتیبانی کنند. اما فناوری رمزارز بهدنبال این بود که زیر بار بانک مرکزی و قوانین آن بیرون بیاید که آن زمان مشکلاتی از جمله پولشویی ایجاد شد. پول دیجیتال بانک مرکزی مزایایی دارد از جمله اینکه یک نوع ابزار مطمئن با پرداخت سریع و آسان است و منجر به دیجیتالی شدن پول ملی خواهد شد و در سیاستهای پولی موثر است. اما بانک مرکزی فدرالرزرو نگرانیهایی از بابت این پول دیجیتال داشت که از جنبه مقیاسپذیری بود که یکی از موانع اصلی پذیرش رمز دیجیتال است. پول دیجیتال بانک مرکزی یک تاثیر مالی احتمالی روی واسطهگری بانکهای مرکزی داشت. اگر پول دیجیتال بانکی مرکزی را بهعنوان یک سپرده در نظر بگیریم، وقتی سپرده را از بانک خارج میکنیم، باید آن را تبدیل به پول دیجیتال کنیم. وقتی سپرده را خارج میکنم، در این صورت رقیب بانکها خواهم شد، چراکه نقدینگی آنها کم شده است. نکته دیگر سرعت گردش پول دیجیتال است که میتواند رقیب دارایی پول سنتی باشد. از طرفی چون میتواند به یک ارزش ثابت متصل شود، زخیره ارزی داشته باشد، تورم هم بر آن تاثیر نداشته باشد، یعنی با دارایی پول دیجیتال قدرت خرید فرد هم تغییر نمیکند، از اینرو میتواند منجر به کاهش سرعت گردش پول شود. اما تجربه کشورهایی مانند چین نشان داد که باید ممنوعیتهایی برای رمزارزها ایجاد کند تا رقیب بانکهای سنتی نتواند آزادانه فعالیت کند. با برشمردن مزایا و معایب ارزهای دیجیتال و پول دیجیتال بانک مرکزی در برابر قانون گریز بودن ذات رمزارزها متوجه چرایی حمایت نشدن رمزارزها از سوی بانک مرکزی خواهید شد. موانع اصلی پذیرش رمزارزها از سوی بانک مرکزی را میتوان در چند مورد بررسی کرد: فاقد مقررات بودن رمزارزها باعث شده هنوز برای مبادله ابزار مطمئنی نباشند. مقیاسپذیری یکی دیگر از این موانع است به این معنا که اگر با حجم زیاد مبادله مواجه باشیم، افت سرعت در انتقال وجود خواهد داشت یا خیر؟ و اینکه آیا به واحدهای کوچکتر قابل تقسیم است یا خیر؟ نوسان رمزارزها در ارزش یکی دیگر از چالشهایی است که همه کشورها با آن مواجهند. بههمینمنظور هم استیبل کوین یا داراییهای رمزارز با ارزش ثابت را پیشنهاد دادند. اما در مواجهه بانکهای مرکزی با اعمال محدودیت برای فعالیت حوزههای رمزارز متوجه میشوید، نتیجهای جز ایجاد بازارهای زیرزمینی نخواهد داشت. بانک مرکزی باید بهدنبال سازکار مناسب برای واسطههای بانکداری نوین مانند مبادلات ارز دیجیتال باشد و نمیتواند با قانونمندی، مانع برای آن ایجاد کند. از سویی علاقه برای اینکه رویکرد این فعالیت قانونی باشد، بین فعالان این حوزه هم وجود دارد.