بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهان با الگوبرداری از اقتصادهای پیشرفته، به‌دنبال افزایش سهم معدن در اقتصاد خود هستند، زیرا رونق این بخش می‌تواند تاثیرات پردامنه و گسترده‌ای را در اشتغالزایی، توسعه صادرات، رشد تولید ناخالص ملی و افزایش درآمد سرانه آنها داشته باشد. از این‌رو ایران، به‌عنوان کشوری برخوردار از منابع و ذخایر معدنی می‌تواند با الگوبرداری از کشورهای توسعه‌یافته، از این فرصت بهره‌مند شود و با انجام اقداماتی در زمینه فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس که به سرمایه و زمان کمتری نیاز دارند، با شتاب بیشتری در این مسیر حرکت کند. تحریم‌ها در چند سال اخیر موجب شدند دولت رویکردی متفاوت از قبل را در راستای افزایش سهم بخش معدن در اقتصاد کشور و همچنین توجه به فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس داشته باشد. البته در حال‌ حاضر تشریح درستی از معادن کوچک‌مقیاس در کشور ارائه نشده است و استانداردی در این زمینه وجود ندارد؛ به‌طوری‌که شاهد هستیم معادنی با ذخیره ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تن به‌عنوان معادن کوچک‌مقیاس به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی معرفی می‌شوند، در صورتی که معادنی با ذخیره یک میلیون تن هم جزو معادن کوچک‌مقیاس به‌شمار می‌آیند، زیرا همان‌طور که از نام آنها پیداست، معدن کوچک‌مقیاس، معدنی است با میزان سرمایه‌گذاری کوچک‌مقیاس برای فعال‌سازی و بهره‌برداری. این معادن با سرمایه‌گذاری، آسیب‌های زیست‌محیطی و زمان بهره‌برداری کمتر، امکان تولید محصولاتی با کیفیت مشابه و مقرون‌به‌صرفه‌تر را نسبت به معادن بزرگ دارند؛ به‌عنوان‌مثال حداقل سرمایه‌گذاری لازم برای راه‌اندازی و تامین زیرساخت‌های یک واحد فرآوری با ظرفیت ورودی هزار تن کانسنگ مس در ساعت، حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. ضمن اینکه سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده بلافاصله به مرحله سوددهی نمی‌رسند و به‌تناسب ظرفیت واحدهای تولیدی، ممکن است این فرآیند حدود ۱۰ سال به‌طول بینجامد. در حالی که سرمایه‌گذاری لازم برای راه‌اندازی ۱۰ واحد تولیدی با ظرفیت ورودی ۱۰۰ تن در ساعت در کنار معادن کوچک‌مقیاس، یک‌بیستم این مقدار است، همچنین زمان راه‌اندازی این کارخانه‌ها نیز یک‌دهم زمان راه‌اندازی طرح‌های بزرگ است، به‌طوری‌که این واحدها بعد از گذشت ۶ تا ۱۲ ماه به مرحله بهره‌برداری می‌رسند؛ در نتیجه تاثیر فعال‌سازی معادن و راه‌اندازی واحدهای فرآوری کوچک‌مقیاس در اقتصاد و صنعت کشور همانند طرح‌های بزرگ حائزاهمیت است.

علاوه‌براین، زمانی که فعالیت معادن در مناطق کم‌برخوردار شروع می‌شود، مولفه‌های دیگری مانند اشتغالزایی و زیرساخت‌های منطقه نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند؛ یک واحد فرآوری هزار تنی از نظر انجام مسئولیت‌های اجتماعی، بکارگیری نیروی‌ها بومی و…، می‌تواند تا شعاع ۵۰ کیلومتری را پوشش دهد. در صورتی که فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس در مناطق مختلف تاثیر بیشتری بر رشد و شکوفایی اقتصاد محلی دارد و سبب رشد متوازن زنجیره تولید و ارزش و رفع معضل بیکاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته می‌شود. برای رفع این چالش لازم است تعریفی درست و دقیق با استانداردهای مشخص برای دسته‌بندی معادن کشور تعریف شود که به‌سبب آن معادنی با ذخیره و سرمایه‌گذاری مشخص در دسته معادن کوچک‌مقیاس قرار گیرند؛ زمانی که این استانداردها تعریف شود، می‌توان به‌درستی بررسی کرد که برای فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس چه اقداماتی از قبیل ارائه تسهیلات و امتیازات به سرمایه‌گذاران انجام شده است.

در حال ‌حاضر فرآیند اخذ مجوز برای بهره‌برداری از معادن با ذخیره‌های مختلف، یکسان است و سرمایه‌گذاران معادن کوچک‌مقیاس نیز باید بروکراسی‌های اداری طولانی را طی کنند؛ به‌طوری‌که در برخی موارد شاهد هستیم که سرمایه‌گذاران برای انجام اقدامات اداری در راستای اخذ مجوز، حدود 2 سال زمان و 3 میلیارد تومان هزینه صرف کرده‌اند. متاسفانه پیچیدگی این بروکراسی‌ها و مراجعه به کارشناسان مختلف یک سازمان، سبب زمانبر شدن فرآیندها می‌شود؛ برای مثال نقشه توپوگرافی کشور در اختیار سازمان‌هایی است که مسئولیت اعطای مجوزها را بر عهده دارند، اما به سرمایه‌گذاران اعلام می‌شود که باید بازدید حضوری از محدوده معدنی به‌عمل آید. پس از گذشت چند ماه، کارشناسان سازمان‌های دولتی متولی از منطقه بازدید می‌کنند و دوباره ایراداتی به طرح ارائه‌شده از سوی سرمایه‌گذار وارد می‌شود. تنها راهکار حل این چالش، تسهیل و چابک‌سازی فرآیندها و برقراری ارتباط متقابل میان سازمان‌های مربوطه برای بروزرسانی و تبادل اطلاعات است.

همان‌طور که می‌دانیم، کشور چین همانند ایران از ذخایر غنی زغال‌سنگ بهره‌مند نیست، اما موفق شده است با پیاده‌سازی طرحی تحت‌عنوان معدنکاری مورچه‌ای و فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس زغال‌سنگ، میزان تولید خود را افزایش دهد و در جایگاه نخست تولیدکنندگان این ماده معدنی قرار بگیرد. خوشبختانه امکان اجرای این طرح در سایر کشورها و معادن فلزی و غیرفلزی وجود دارد و ما می‌توانیم از ظرفیت بالای کشور در بخش معدن حداکثر بهره را کسب کنیم. لازم به ذکر است در ایران با بررسی دقیق نتایج پیاده‌سازی معدنکاری مورچه‌ای، مدل جدیدی براساس این روش برای فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس طراحی شده است و بر همین اساس ما نیز، بخش عمده‌ای از ظرفیت خود را برای فعال‌سازی معادن مس به‌کار گرفته‌ایم.