ضرورت عقبنشینی دولت از سیاستگذاری اقتصادی
یاسر فلاح-کارشناس بازار سرمایه
پیشبینیپذیری اقتصاد یکی از مهمترین شاخصهایی است که زمینه جذب مشارکت مردمی را در فعالیتهای تولیدی و صنعتی، ممکن میکند. بااینوجود باید اقرار کرد که ریسکهای متعدد سیاسی کشور ما را تهدید و در عمل پیشبینیپذیری اقتصاد را ناممکن میکند؛ در چنین فضایی بازار سرمایه که حکم دماسنج اقتصادی کشور را دارد و بیشترین تاثیر را بر عملکرد بورس تهران میگذارد، در عمل به بازاری نامطمئن بدل میشود. در ادامه ارتقای سطح شفافیت اقتصادی، دیگر شاخصهای است که به حضور مردم در بورس کمک میکند. در همین حال از تصمیمات و سیاستهای دولت در راستای حمایت از تولید باید بهعنوان دیگر راهکار برای توسعه بخش تولید و جذب سرمایه به بورس نام برد؛ در نتیجه اگر سیاستگذاران در اجرای شعار سال، مصمم باشند، باید در مسیر ارتقای سطح شفافیت، جلب اعتماد عمومی، افزایش پیشبینیپذیری اقتصاد، هماهنگی در روند سیاستگذاری و تصمیمگیریهای کلان حاکم بر اقتصاد و تولید و همچنین رشد حداکثری دانش مردم برای حضور در بازار سرمایه گام بردارند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی بهمناسبت آغاز سال ۱۴۰۳، سال جدید را سال «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری کردند. تولید به کلیدواژهای پرتکرار در طول سالهای گذشته و در جریان انتخاب شعار سال، بدل شده است. جذب سرمایههای مردم به حوزه تولید از راهکارهای اصلی مقابله با تورم بهعنوان یکی از مشکلات کلان حاکم بر اقتصاد ما محسوب میشود. در همینحال تکیه بر تولید، مسیر اشتغالزایی را تسهیل میکند و نقش بسزایی در حل مشکلات حاکم بر اقتصاد ما دارد. بازار سرمایه یکی از ظرفیتهای اساسی برای جلب مشارکت مردمی و تزریق آن به حوزه تولید است. بااینوجود سابقه دعوت مردم به بورس و مشارکت با هدف تقویت تولید، موضوع تازهای نیست. در سال ۱۳۹۹ صعود بیسابقه بورس تهران در سایه دعوت سیاستگذاران به حضور در این نهاد، حاصل شد؛ دعوتی که نهتنها نتیجهبخش نبود، بلکه در نهایت به از میان رفتن سرمایه بخش بزرگی از مردم منتهی شد. اقدامات بعدی مسئولان، از جمله وعدههای انتخاباتی ابراهیم رئیسی در سیزدهمین دوره از انتخابات ریاستجمهوری نیز تاکنون بهنتیجه نرسیده، بنابراین باید اقرار کرد که دیوار اعتماد به بازار سرمایه شکسته شده است. در چنین فضایی، امکان تحقق این شعار با تکیه بر ظرفیتهای بازار سرمایه، ممکن نیست.
درباره نقش و عملکرد بازار سرمایه در تحقق شعار سال ۱۴۰۳ و جلب مشارکت مردمی، باید تاکید کرد که بدون تردید بازار سرمایه در مقام یک بازار متشکل و بازاری که به شکل قدرتمند در خدمت توسعه تولید است و همچنین امکان تامین مالی بنگاههای تولیدی را برعهده دارد، به تحقق شعار سال، کمک میکند. وی افزود: البته این هدف در شرایطی محقق میشود که دولتها تنها نگاه برداشت از این بازار را نداشته باشند.
دولتها همواره در سالهای گذشته در قبال بازار سرمایه سوگیری داشتهاند. متاسفانه دولتها در طول سالهای گذشته به بازار سرمایه به چشم بستری برای تامین مالی، نگاه کردهاند. همین نگاه نیز ضربات قابلتوجهی را به عملکرد بورس تحمیل میکند و همزمان از اثرگذاری آن، میکاهد.
بازار سرمایه 2 بال دارد؛ بازار اولیه و روند ورود و پذیرش شرکتهای مختلف به بازار سرمایه با هدف تامین مالی، نخستین بال این بازار است و خریدوفروش سهام شرکتهای بورسی توسط مردم یا فعالان بازار، بال دوم بورس است. بدون تردید پرواز یا توسعه عملکردی بازار سرمایه تنها با کمک هر 2 بال، ممکن است. بهبیاندیگر تا زمانی که از بازار ثانویه، حمایت کافی انجام نشود، بازار اولیه نیز بهقدر کافی، جذاب نخواهد بود.
در حال حاضر بسیاری از شرکتها یا صنایع از حضور در بازار سرمایه، واهمه دارند. در واقع حضور در این بازار در موقعیت کنونی، لزوما منفعت این مجموعهها را تامین نمیکند. چنانچه دولتمردان و سیاستگذاران نگاه همهجانبه به بازار سرمایه داشته باشند، این دست مشکلات مرتفع خواهد شد.
سیاستهای پیشین دولت در قبال صنایع بورسی به ضرر این بخش تمام شده است. وضع بخشنامههای یکشبه که روند تولید و تجارت را تهدید میکند و اصرار دولت به قیمتگذاری دستوری، بسیاری از صنایع بورسی را به مرحله زیاندهی رسانده است. تداوم این سیاستها مانع سودآوری شرکتهای بورسی و جلب مشارکت مردمی با اتکا به این نهاد خواهد شد. در واقع تجدیدنظر دولت در سیاستگذاری، نخستین پیششرط برای موفقیت عملکردی بازار سرمایه و اثرگذاری آن در جلب مشارکت مردمی خواهد بود.