چالشهای صنعت بازی در یک نگاه
محمد زهتابی - فعال دانشبنیان و بازیساز
امروز صنعت بازی در کشور با چالشهای عدیدهای دست و پنجه نرم میکند؛ اما اصلیترین چالش روز که بهعنوان مهمترین مسئله صنعت گیم ایران شناخته میشود، مشکل فیلترینگ گوگلپلی است که هم در گسترش بازار داخلی بازیسازان را دچار مشکل کرده و در تعامل با بازارهای خارجی اختلال بهوجود آورده است. گفتنی است، تا پیش از فیلتر شدن گوگلپلی، بسیاری از کاربران ایرانی میتوانستند بازیهای ایرانی را رصد کنند، اما در شرایط فعلی از آنجایی که اغلب مجبورند از فیلترشکن استفاده کنند، بسته به اینکه چه منطقهای نشان داده میشود و کجاست و باتوجه به نوع فیلترشکن، بازیهای دیگری نمایش داده میشوند؛ در نتیجه چنین شرایطی، هزینه تبلیغات برای بازیسازان بهشدت افزایش پیدا میکند.
موضوعات و چالشهای دیگری هم وجود دارد، نظیر تحریمها، میزان مهاجرت منابعانسانی و سرمایهگذاریهایی که تا امروز باید در صنعت گیم انجام میشد، اما هیچگاه انجام نشد. در مقایسه با کشورهای اطراف نظیر ترکیه که دیرتر از ما صنعت بازی را آغاز کردهاند، رقمهای بسیار خوبی سرمایهگذاری شد و ارتباطات بسیار زیادی را در کشورهای مختلف برقرار کردند و توانستند سرمایههای خارجی زیادی جذب کنند؛ بههمیندلیل است که ترکیه امروز تبدیل به یکی از قطبهای بازیساز شده است و در رقمهای بیلیوندلاری سرمایهگذاری میکند.
در ایران با اینکه بستر تجربی و سابقه طولانی در صنعت بازی داریم، هنوز نتوانستیم به این سطح از جذب سرمایه برسیم. این در حالی است که امارات و عربستان هم برنامههای گستردهای برای توسعه صنعت گیم در نظر گرفتند. گفتنی است، امارات هم ویزای بازیسازی گذاشته است، یعنی به بازیسازان ویزای طولانیمدت میدهد، همچنین مشوقهای مالی متنوعی قرار داده است تا بازیسازان از کشورهای مختلف بهویژه ایران بتوانند ترغیب شوند تا به این کشور مهاجرت کنند. این کشورها تمرکز زیادی روی بازیسازان ایرانی دارند، چون میدانند که در ایران بازیسازی سابقه بیشتری داشته است و بازیسازان ایرانی تجربه کافی برای توسعه صنعت بازی در آن کشورها دارند. با این حال ایران هنوز از نظر توان تولید و منابع انسانی شرایط خوبی نسبت به کشورهای اطراف دارد، اما ممکن است این شرایط خوب بهدلیل چالشهای جدیتر نظیر تحریم و فیلترینگ از دست بروند و کشورهایی نظیر امارات، عربستان و ترکیه گوی سبقت را از ایران بربایند.
اگر زیرساختهای استاندارد برای آموزش و توسعه صنعت بازی و زیرساختهای اینترنتی فراهم نشود، متاسفانه همین نیروی انسانی باقیمانده را هم از دست میدهیم. گفتنی است، سرمایه برای تولید یک بازی بستگی به تیم و نوع بازی دارد. باتوجه به اینکه بازیها ژانرهای گستردهای دارند، طیف متنوعی از سرمایه را شامل میشوند؛ از ۵۰۰ میلیون تا صدها میلیارد تومان میتوان یک بازی را تولید کرد، اما بهطورمعمول در ایران برای یک بازی موبایلی معمولی از ۵ تا ۱۰ میلیارد تومان سرمایه نیاز است تا به بازار ایران برسد.
این نکته را هم باید در نظر داشته باشیم که با تسهیلات نمیتوان سند بازی را رشد داد؛ چراکه صنعت بازی عرصهای پرریسک است. تسهیلات برای کسبوکارهایی است که از مرحله ریسک گذر کردهاند و در آستانه توسعه هستند. برای توسعه صنعت بازی، نیازمند سرمایهگذاریهای خطرپذیر هستیم، چراکه احتمال زیادی وجود دارد که بازیها موفق نشوند؛ در نتیجه تسهیلات را باید جایی به بازیساز تخصیص داد که بازی، امتحان خود را در بازارها پس داده و با اطمینان کامل در مسیر رشد قرار گرفته باشد، در واقع سرمایه خطرپذیر که عموما برای کسبوکارهای پرریسک است، میتواند در توسعه صنعت بازی کارسازتر باشد.
در ایران اغلب بازیسازان در حوزه بازیهای موبایلی فعالیت میکنند و شمار افرادی که در حوزه بازیهای کنسولی و پیسی فعال باشند، کمتر است، اما در هر ۲ زمینه موفقیتهای قابلتوجهی داشتهایم و میتوان بازار هر ۲ جنبه را تقویت کرد. بهعبارت روشنتر، بازار داخل ایران بهطورکامل در اختیار بازیسازان موبایلی قرار دارد و بازیهای کنسولی و پیسی چندان بازار ایران را در اختیار ندارند. حوزه جدیدی هم که بهوجودآمده، از بازیهای رمزارز است. بازیسازان بهنسبت زیادی در این حوزه کار میکنند و موفقیتهای قابلتوجهی هم در فضای بینالمللی کسب کردهاند. بهدلیل تحریمها معمولا بازیسازان ایرانی گمنام هستند. بسیاری از بازیهایی که در ایران و در سایر نقاط جهان تولید شده و توسعه یافته، حاصل فعالیت بازیسازان ایرانی بودهاند.
در کل باید گفت ظرفیت صنعت بازی در ارزآوری بسیار زیاد است. بازیسازی، نگاه متفاوتی از تمام عرصههای کسبوکار میخواهد و باتوجه به اینکه مخاطبان گوناگونی دارد و طیف سنی متنوعی را در بر میگیرد، نگاه و نگرش تخصصی خود را میخواهد، در نتیجه نیاز است که علاوه بر سرمایهگذاری در بحث آموزش هم اتفاقات خوبی بیفتد، چراکه ضعف جدی در این زمینه احساس میشود. ایران جزو نخستین کشورهایی بود که انستیتو ملی بازی را راهاندازی کرد و به هر فردی که علاقه داشت در این عرصه فعالیت کند، آموزش داده میشد.