کاهش تولید و رشد ناترازی
سعید میرترابی-کارشناس انرژی
مدتهاست در بخش گاز، شاهد ناترازی هستیم و تولید بهاندازه کافی رشد نداشته است. همین نبود رشد تولید، سبب شده است تا در فصل سرما، شاهد ناترازی باشیم. ما از سویی، رشد مصرف داریم و از سوی دیگر، با کاهش رشد تولید مواجه شدهایم و شرایط بهگونهای پیش رفته است که نمیتوان رشد مصرف را بهدرستی مدیریت کرد. ما باید از منابع بیرونی بتوانیم این کسریها را جبران کنیم و صحبتهای بسیاری درباره این موضوع بهویژه واردات گاز از روسیه شده است. اما چنین چیزی نیازمند بحثهای زیرساختی است که در کشور چنین زیرساختی بهدرستی وجود ندارد. برآوردهای انجامگرفته حکایت از آن دارد که، ۲۵۰ میلیون مترمکعب گاز، بهصورت روزانه و در شرایطی که سرمای هوا زیاد بوده، کسری داشتهایم.بهلحاظ فنی، چنین موضوعی بعید است که بتوان این حجم از کسری گاز را از کشورهای دیگر، وارد کشور کنیم. ما چون به گاز شهری نیازمند هستیم، نمیتوانیم گاز مایع وارد کشور کنیم و از طرف دیگر، گاز مایع بسیار گران است و تبدیل آن دردسرهای خاص خود را دارد. این جابهجایی هم، اگر بخواهد از کشور دیگری به کشور ما انجام شود، هزینههای ارزی بسیار بالایی نیاز دارد. اما بهنظر میرسد که اگر زمستان بسیار سردی داشته باشیم، میتوان بخشی از گاز را بهصورت وارداتی تامین کرد یا اینکه با ذخیره بتوانیم، زمستان را پشتسر بگذاریم. مقداری از صرفهجویی هم مربوط به صنایع خواهد بود که باید در بخشهای صنعتی، تغییر شیفت و زمان کاری انجام گیرد تا با این اقدام، بخش دیگری از گاز صرفهجویی شود تا در شرایط لزوم بتوانیم از آن ذخیره استفاده کنیم. تدابیری مانند اینکه بخشی از صنایع کوچک بهصورت موقتی تعطیل شوند هم، یک راهکار است که بهنظر میرسد، چنین تدبیری اندیشیده شود. بعید است بتوان بهشکل نرمال، چنین موضوعی را مدیریت کرد که ناترازی مانند گذشته نباشد. همانطور که اشاره شد، این امکان وجود دارد تا امسال هم، با مشکل کسری گاز مواجه شویم. ما معمولا در کشور، شاهد رشد مصرف هستیم که بخشی از آن به مسائل فصلی و همچنین پیک سرما و مدتزمان آن برمیگردد.
آمارها نشان میدهد که در دوران سرما، میزان مصرف تا ۷۰۰ میلیون مترمکعب، در بخش خانگی و تجاری، افزایش پیدا میکند. اگر چنین شرایطی را حدود ۳ هفته در زمستان داشته باشیم، بهاحتمالزیاد، درگیر یک ناترازی جدی خواهیم شد.یکی دیگر از موضوعهایی که برای جبران ناترازی میتواند موثر باشد، تغییر سوخت نیروگاهها است. نیروگاهها اگر از مدار مصرف سوخت گاز طبیعی خارج شوند و یک سوخت دیگر جایگزین شود، کمک بزرگی برای صرفهجویی و ذخیرهسازی خواهد بود. ناگفته نماند که چنین امری، مشکلات پیشروی خود را نیز دارد. اگر صنایع هم برای مدت ساعت کاری، اولویتبندی شوند، قطعا تاثیرگذار خواهد بود.در بحث واردات گاز باید گفت که میتوان از منابع بیرونی کمک گرفت و کسری را تامین کرد. درحالحاضر، از ترکمنستان، واردات گاز انجام میشود و بحث واردات گاز از روسیه، فعلا در حد حرف است. معمولا کشورهایی که صادرکننده گاز هستند، بهصورت درازمدت به این موضوع نگاه میکنند و به دید صادرات فصلی به موضوع نگاه نمیکنند؛ یعنی نمیتوان فقط در فصل سرد سال از این کشورها گاز تهیه کرد. مگر آنکه در قالب یک قرارداد درازمدت انتقال گاز انجام گیرد. ناگفته نماند که چنین امری مشکلات خاص خود را هم بههمراه دارد.ما نیاز به ذخیرهسازی گاز و صرفهجویی در بخش صنایع داریم و با داشتن امکانات مناسب برای ذخیرهسازی، باید بتوانیم این ناترازی را مدیریت کنیم. در کل، پیشبینی خواهد شد که در فصل سرما، یک بحران کوچک گازی داشته باشیم. البته این در شرایطی خواهد بود که سرما، مانند سال گذشته نباشد که اگر همانند سال گذشته باشد، این بحران بیشتر خواهد بود. عرضه و مصرف بهاندازه کافی تراز نشدهاند و نیازمند یک مدیریت جدی هستیم تا بتوانیم بحران را مدیریت کنیم.