اشتغالزایی توسط نیروگاه‌های خورشیدی
کیوان سهرابی-کارشناس انرژی‌های تجدیدپذیر
در سال های گذشته، طرحی از سوی وزارت نیرو و شرکت ساتبا مطرح شده است به این عنوان که در زمین های کشاورزی که متاثر از خشکسالی، دیگر قابلیت کشت ندارند، مزارع خورشیدی احداث شود. یکی از اصلی ترین اهداف این طرح این بوده که با بردن این زمین ها به زیرمجموعه سیستم های خورشیدی، کشاورزان به حداقلی از درآمد و معیشت پایدار برسند. این طرح، هم از سوی کشاورز و مالک زمین و هم از سوی سرمایه گذاران خارج از روستا، امکان توسعه دارد. در صورت اجرایی شدن این طرح، بخشی از خسارت های خشکسالی جبران می شود، صنایع کوچک در منطقه رشد می کنند و به توسعه ای متوازن تر دست پیدا می کنیم، روند مهاجرت روستاییان به شهرها و حاشیه نشینی کاهش پیدا می کند و اگر به صورت ملی اجرایی شود، می تواند باری از دوش دولت برای تامین انرژی بردارد. هزینه نیروگاه های خورشیدی، قدری بالا است و به همین خاطر، یکی از روش های اجرایی کردن این طرح، به این صورت است که هر روستایی یک شرکت تعاون روستایی ایجاد کند. به عنوان مثال، ۱۰ تا ۵۰ کشاورز سهامدار آن شوند. در این شرکت، هر کس به میزان سهام و زمین هایی که در اختیار گذاشته است، سود می برد. نهادهایی مانند کمیته امداد، بهزیستی و حتی دولت می توانند برای کمک به افزایش سرمایه گذاری پا پیش بگذارند و همچنین، شرایط اخذ وام های کم بهره را برای آنها تسهیل کنند. در نهایت، اگر باز هم میزان سرمایه گذاری کافی نبود، می توان از سرمایه گذاران برای ورود به این موضوع دعوت کرد تا به کشاورز هم فشار اقتصادی وارد نشود. به عنوان نمونه، اگر قدرت مالی کشاورز، سرمایه گذاری در ۲۰ کیلووات است، سهم خود را از تولید می گیرد و مابقی زمین به سرمایه گذار واگذار می شود. با این وجود، پیشنهاد نخست این است که تا جای ممکن، سرمایه گذاری وارد نشود و هر کشاورزی بتواند با وام دولتی کم بهره، نیروگاه کوچک مقیاس خورشیدی را توسعه دهد. اگر شخصی از بیرون بر امر سرمایه گذاری مداخله نکند و سیستم تحت کنترل فرد روستایی باشد، منجر به توان افزایی جامعه محلی خواهد شد. در حال حاضر باتوجه به قیمت های خرید تضمینی برق انرژی های تجدیدپذیر، بازگشت سرمایه در این بخش شرایط خوبی ندارد، اما اگر نرخ خرید تضمینی نسبت به افزایش قیمت هایی که در این سال ها وجود داشته، بالا برود، بازگشت سرمایه به ۴ تا ۴ سال و نیم می رسد. در این شرایط، هر روستایی که برای توسعه مزارع خورشیدی وام می گیرد، می تواند در ۴ سال وام خود را به طورکامل پس بدهد و در این مدت هم مقداری درآمد داشته باشد. پس از ۴ سال نیز به یک درآمد مناسب و پایدار خواهد رسید. برخی می گویند اگر چنین طرحی اجرایی شود، کشاورزی از بین می رود، اما واقعیت این است که ایران امروز دیگر ظرفیت زیادی برای کشاورزی ندارد، چرا که کشور به شدت درگیر خشکسالی و کم آبی است. در مناطقی مانند استان اصفهان، یزد و فارس کشاورزی شرایط خوبی ندارد، اما در مقابل، این مناطق ظرفیت بسیار زیادی برای توسعه نیروگاه های خورشیدی دارند. وقتی کشاورز می خواهد ۵۰ کیلووات نیروگاه خورشیدی احداث کند، حدود هزار مترمربع زمین نیاز دارد. در صورتی که به طورمعمول هر کشاورزی بیش از ۱۰ هزار مترمربع زمین برای کشاورزی دارد. به همین خاطر، اگر شرایط کشاورزی و آب خوب شد، می توان هزار مترمربع از زمین ها را به تولید برق اختصاص داد و مابقی آن را زیر کشت برد تا یک درآمد پشتیبان ایجاد شود. از سویی، تقویت شبکه برق توسط همین ۵۰ کیلووات ها به صورت جزیره ای انجام می شود و سود آن را دولت هم خواهد برد. بارها درباره این طرح با جهاد کشاورزی صحبت و مذاکره شده است. جهاد کشاورزی می گوید، بخشنامه ای در این زمینه برای آنها نیامده و به همین دلیل نمی توانیم به راحتی به این کار مجوز بدهیم و تغییر کاربری نیز روند خود را دارد. در واقع، هنوز هماهنگی کاملی میان بخش های گوناگون برای توسعه این طرح به وجود نیامده و این مسئله مانعی در برابر توسعه نیروگاه های مقیاس کوچک خورشیدی در روستاها شده است. اگر هم افراد بخواهند فرآیند اداری اخذ مجوز را طی کنند، حدود یک سال و نیم تا ۲ سال زمان می برد. به همین دلیل، ضرورت دارد وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه هماهنگی بیشتری داشته باشند و این موضوع را به صورت بخشنامه به اداره های زیرمجموعه خود ابلاغ کنند. با این حال، سازمان های ساتبا و منابع طبیعی به واسطه تفاهمنامه ای از تسهیل این شرایط خبر داده اند.
