مقابله ۱۰۰ درصدی با سوداگران مرگ ممکن است؟
زهرا شمس‌احسان-عضو شورای شهر تهران
امروزه مصرف مواد مخدر به یک معضل جدی جهانی بدل شده که جوامع مختلف از تبعات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی آن مصون نیستند. کشور ایران نیز به دلیل قرار گرفتن در مسیر ترانزیت جهانی مواد مخدر سال هاست درگیر مبارزه با مواد مخدر است و بیشترین شهید را در این عرصه تقدیم کرده است. بااین حال، اقتصاد عظیم در این حوزه باعث می شود مقابله ۱۰۰ درصدی با سوداگران مرگ دشوار باشد و به این دلیل ایران نیز درگیر این پدیده شوم است.
در جبهه دیگر، مقابله با تقاضای مواد مخدر از جمله راهبردهای مهم در این حوزه است؛ پیشگیری همگانی از مصرف مواد در نوجوانان و جوانان، انواع روش های قطع مصرف مواد از جمله روش های درمان سرپایی، نمایش پرهیزمدار، نمایش تدریجی و... بخشی از این راهبردهاست. اما اعتیاد چهره های دیگری هم دارد و گاه دامنه آسیب آن از اختلالات رفتاری و اخلاقی فراتر می رود و فرد را در ورطه ای از زندگی گرفتار می کند که کمترین شباهت را به یک زندگی معمول دارد و از جریان اصلی جامعه و حیات معمول اجتماعی بیرون می راند. امروزه متاسفانه اصلی ترین علت بی خانمانی در کشور حالات شدید مصرف مواد است که خود به عنوان یک آسیب اجتماعی مستقل نیازمند سیاست گذاری و اقدامی است که تنها بخشی از آن به ترک مصرف مربوط می شود و سایر جنبه های زیست فرد از جمله بازگشت به اشتغال، بازگشت به یک زندگی اخلاقی، ترمیم روابط اجتماعی، مسئولیت پذیری و رعایت هنجارهای اجتماعی بخشی از مسائلی است که همسو با مصرف مداوم باید در دستور کار قرار گیرد. اعتیاد بیشترین همبستگی را با سایر جرائم دارد و اغلب زندانیان کشور به طور مستقیم یا غیرمستقیم درگیر مسئله مصرف یا توزیع و حمل مواد مخدر هستند. تمام این موضوعات نشان می دهد باوجود سابقه طولانی مقابله با این پدیده، همچنان این مسئله در صدر آسیب های اجتماعی کشور قرار دارد و بدون حل آن، گره از کلاف بسیاری از مشکلات اجتماعی باز نمی شود.
همان گونه که اشاره شد مقابله با مواد مخدر چندبعدی و چندساحتی است؛ از عرضه گرفته تا تقاضا؛ از پیشگیری گرفته تا درمان و کاهش آسیب. کاهش و کنترل این بلای خانمان برانداز در ید هیچ دستگاه حاکمیتی و مردمی به تنهایی نیست و همه نهادها و ارکان های جامعه باید در این جهاد مشارکت کنند. مدیریت شهری به ویژه در شهر تهران ید طولایی در برنامه های حوزه اعتیاد به ویژه برنامه های کاهش آسیب اعتیاد دارد و بنا بر مسئولیت خود در مقابله با آسیب های اجتماعی به ویژه آسیب هایی که در عرصه شهر ظهور و بروز دارند بیش از یک دهه است اقدامات قابل توجهی را سامان داده است. راه اندازی گشت های فوریت اجتماعی برای ساماندهی افراد بی خانمان، راه اندازی مددسراهایی برای اسکان رایگان این افراد، گاها همکاری با حوزه درمان با در اختیار قرار دادن فضا و امکانات و... بخشی از این اقدامات است. مدیریت شهری شهر تهران در دوره ششم نگاه مسئولانه تری به کاهش آسیب های اجتماعی دارد و اعتبارات و تمرکز ویژه ای به حوزه اعتیاد اختصاص داده است. در این دوره علاوه بر فعالیت مراکز و تداوم فعالیت های قبلی، شهرداری تهران با میدان داری در قرارگاه اجتماعی شهر تهران برای مقابله با آسیب های اجتماعی نقش مهمی را ایفا می کند. این حرکت و نهضت با همکاری همه دستگاه های ذی مدخل و با تکیه بر نقش مردم و اولویت دغدغه های آنها آغاز شده و امیدوارم ضمن آسیب شناسی و رصد دقیق، شاهد پیشرفت روزافزون آن باشیم. در این دوره انتظار می رود موانع همیشگی در ساماندهی و توانمندسازی معتادان متجاهر و بی خانمان رفع شود و موضوع به نگهداری موقت و یک دوره سم زدایی ختم نشود. در این دوره انتظار اصلی شورای اسلامی شهر تهران ایجاد تمهیدات مراقبت پایدار و توانمندسازی جامع است که با در نظر گرفتن نیازهای پیش روی این افراد بعد از دوره سم زدایی، سازکارهایی برای اطمینان از عدم بازگشت به مصرف مواد و ماندگاری درمان را ایجاد کند. انتظار می رود فعالیت ها در این دوره با جلب مشارکت حداکثری مردم، بخش های غیردولتی و جلب مسئولیت پذیری اجتماعی سازمانی همراه باشد. واقعیت این است که بدون حضور مردم و شهروندان، ضریب موفقیت کاهش می یابد. در حوزه پیشگیری از مصرف مواد نیز ضمن بازخوانی تجارب موفق داخلی و موفقیت های سایر کشورها باید به فکر اقدامات پیشگیرانه ای باشیم که مانع از شروع مصرف دخانیات و مواد مخدر در نوجوانان و جوانان شود. این مهم وظیفه خطیری بر گرده تمام دستگاه های فرهنگی و اجتماعی و بهداشتی قرار می دهد تا با استفاده از تمامی ظرفیت های خود در مقابله با مصرف اولیه اهتمام ورزند. شهرداری تهران با در اختیار داشتن نهادهای محلی و ارتباط نزدیک با مردم در سطح محلات و نیز توانایی سازماندهی و بسیج مردمی نقش مهمی در آگاه سازی جوانان و خانواده ها دارد.
